ကမၻာ႔၀င္ရိုးစြန္းမ်ား ေရြ႔လွ်ားျခင္း (poles shifting) - ၁

ဟိုတေလာက cbox မွာ ေမးသြားတဲ႔ အေႀကာင္းအရာ၊ က်ေနာ္ ပို႔စ္တင္ျပီး ရွင္းေပးပါမယ္ လို႔ ေျပာထားခဲ႔ ေပမယ္႔ ရုတ္တရက္ အလုပ္ေတြ အမ်ားႀကီး ေပၚလာတဲ႔ အတြက္ အခုမွပဲ က်ေနာ္ ေရးေပးနိုင္ပါတယ္။ ေမးတဲ႔သူက ေမးထားတဲ႔ အတြက္ ဒီအေႀကာင္း အရာကို အရင္ တင္ရတာပါ။ အားလံုး ပို႔စ္ ၃ ခုေလာက္ တင္ရမယ္ ထင္ပါတယ္။ အဲဒါေတြ ျပီးသြားရင္ လအေႀကာင္းကို ျပန္ဆက္ပါမယ္။ ေမးတဲ႔ အေႀကာင္းအရာက ကမၻာ႔ဝင္ရိုးစြန္း (poles) ေတြ ေျပာင္းလဲတဲ႔ အေႀကာင္းပါ။ အဲဒီကိစၥကို က်ေနာ္ တိတိက်က် ရွင္းျပနိုင္မွာေတာ႔ မဟုတ္ပါဘူး။ ဘာလို႔လဲ ဆိုေတာ႔ က်ေနာ္က astronomy မွာ ဝါသနာရွင္ သက္သက္ ျဖစ္ျပီးေတာ႔ စံနစ္တက် ေလ႔လာခဲ႔ရတာမ်ိဳး လံုးဝ မရွိခဲ႔လို႔ပါ။ က်ေနာ္ ရွင္းျပတာ မွားေနနိုင္ပါတယ္။ မွားေနတာ ေတြ႔ရင္ ေထာက္ျပ ေပးဖို႔ ေတာင္းဆို ပါရေစ။
ကမၻာ႔ဝင္ရိုးစြန္းမ်ား ေရြ႔လွ်ားမႈ (poles shifting) အေႀကာင္းကို မေျပာခင္မွာ ဝင္ရိုးစြန္း (pole) ဆိုတာ ဘာလဲ ဆိုတာ အရင္ ေျပာရမွာပါ။ ဝင္ရိုးစြန္း ဆိုတာေတာ႔ ဝင္ရိုး (axis) ေတြရဲ႔ အစြန္းေတြ ေပါ႔ေလ။
ဝင္ရိုးစြန္း ဆိုတဲ႔ ေနရာမွာ လူေတြက ပထဝီဝင္ သေဘာ အရ သတ္မွတ္ထားတဲ႔ ဝင္ရိုးစြန္း ေတြကို ပထဝီ ဝင္ရိုးစြန္းမ်ား (geographic poles) ေတြ လို႔ ေခၚပါတယ္။ အဲဒီ poles ေတြကို ခ်ိတ္ဆက္ေပးတဲ႔ ဝင္ရိုးကိုေတာ႔ ပထဝီ ဝင္ရိုး (geographic axis) လို႔ ေခၚပါတယ္။ လက္ရွိ အဲဒီဝင္ရိုး ကို ေျမာက္ ဘက္ကို ဆက္ဆြဲမယ္ ဆိုရင္ေတာ႔ Polaris ဆိုတဲ႔ ႀကယ္ကို ေရာက္ပါမယ္။ အဲဒီလို လူေတြ သတ္မွတ္ ထားတဲ႔ အတိုင္း တည္႔တည္႔ မတ္မတ္ ရွိေနရမယ္႔ ပထဝီ ဝင္ရိုး ကိုေတာ႔ Axis of instantaneous rotation လို႔ ေခၚပါ တယ္။ Axis of maximum moment of inertia ဆိုတာ ရွိပါ ေသးတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ကမၻာက စက္လံုး ပံုစံ အတိအက် မဟုတ္ ပါဘူး။ ကမၻာကို လိေမၼာ္သီး ခြဲသလို အေျမွာင္း ေလးေတြ ခြဲထုတ္ ႀကည္႔ရင္ တစ္ခုစီ ရဲ႔ mass က တူမယ္ မဟုတ္ပါ။ အဲဒီ လို distribution of mass က ျခားနားတဲ႔ အတြက္ Axis of maximum moment of inertia က ေပၚလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔ကို ျဖစ္ေစတဲ႔ အျခား အေႀကာင္းအရာေတြက သမုဒၵရာ ဒီေရ (လ အေႀကာင္းမွာ ေရးျပထားပါတယ္) ၊ ေလထု နဲ႔ ေက်ာက္ခ်ပ္ႀကီးမ်ား ေရႊ႔လွ်ား ျခင္း တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို section အလိုက္ မတူညီတဲ႔ mass ေတြဟာ ကမၻာရဲ႔ gravity ၊ centrifugal နဲ႔ orbital velocity ေတြရဲ႔ vector forces ေတြနဲ႔ ေပါင္းစပ္လိုက္တဲ႔ အခါ ကမၻာရဲ႔ အခုလက္ရွိ လည္ပါတ္ေနတဲ႔ ဝင္ရိုး ျဖစ္လာပါတယ္။ တကယ္လို႔ ကမၻာက စက္လံုး ပံု အတိအက် ျဖစ္ေနခဲ႔ ရင္ေတာ႔ အဲလိုမ်ိဳး ဝင္ရိုး မျဖစ္ပဲ တည္ျငိမ္တဲ႔ astronomical axis ပဲ ရွိမွာပါ။ အခု လည္ပါတ္ေနတဲ႔ ကမၻာရဲ႔ ဝင္ရိုးနဲ႔ astronomical axis တို႔ အႀကား ျခားနားတဲ႔ ေထာင္႔ ကိုေတာ႔ nutation လို႔ ေခၚပါတယ္။ ရလာဒ္ အျဖစ္ ကမၻာဝင္ရိုးဟာ ပံုမွာ ျပထားသလို လည္ပါတ္ပါတယ္။ ကမၻာဟာ ေနကို ပါတ္ေနရင္း၊ သူ႔ဝင္ရိုးေပၚမွာ လည္ေနရင္း နဲ႔ ကမၻာ႔ဝင္ရိုးကလည္း ပံုက အဝါေရာင္ စက္ဝိုင္း အတိုင္း ပါတ္ ေနတာ ျဖစ္ပါ တယ္။ (စဥ္းစား ႀကည္႔လို႔ ရမယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင္႔ ပါတယ္။ animated gif နဲ႔ ျပခ်င္ ေပမယ္႔ အခ်ိန္မရလို႔ ဒီတိုင္းေလးပဲ တင္လိုက္ ရပါတယ္။) အဲဒီလို လည္ပါတ္တဲ႔ ျဖစ္စဥ္ကို wobble effect လို႔ ေခၚပါတယ္။ ကမၻာရဲ႔ အီေကြတာဟာ ေနကို ပါတ္ေနတဲ႔ လမ္းေႀကာင္း ရဲ႔ ျပင္ညီ နဲ႔ တထပ္တည္း မက်ပါဘူး။ ပံုမွာ အျပာေရာင္နဲ႔ အစိမ္းေရာင္ အျဖစ္ ခြဲျပီး ျပထားပါတယ္။ အဲဒီ ျပင္ညီ နွစ္ခုႀကားက angle of inclination ဟာ အခု လက္ရွိေတာ႔ ၂၃.၅ ဒီဂရီ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ အဲဒါဟာ တသတ္မတ္ မဟုတ္ပါဘူး။ အေပၚမွာ ရွင္းျပခဲ႔တဲ႔ orbital dynamics ျဖစ္စဥ္ေႀကာင္႔ အဲဒီ angle of inclination ဟာလည္း ေျပာင္းလဲေနပါတယ္။ ၂၁ ဒီဂရီ ၃၉ မိနစ္ကေန ၂၄ ဒီဂရီ ၃၆ မိနစ္ အတြင္းမွာ ေျပာင္းလဲ ပါတယ္။ အဲဒီလို နည္းရာကေန မ်ားမ်ား သြားျပီး မ်ားရာကေန ျပန္နည္းသြားတဲ႔ ေျပာင္းလဲမႈ တပါတ္ ျပည္႔ဖို႔ နွစ္ေပါင္း ၄၁၀၀၀ ႀကာပါတယ္။ လက္ရွိ တိုင္းတာ ခ်က္ေတြ အရ ရာစုနွစ္ တစ္ခုမွာ ၀.၁၃ ဒီဂရီ ေျပာင္းလဲ ပါတယ္တဲ႔။ အဲဒီလို ေျပာင္းလဲမႈဟာ tropic of cancer နဲ႔ tropic of capricorn ေတြရဲ႔ တည္ေနရာကို ေျပာင္း လဲ ေစမွာ ျဖစ္တဲ႔ အတြက္ ကမၻာ႔ ရာသီဥတု အေပၚမွာ အေျပာင္း အလဲ ျဖစ္ေစမွာ ျဖစ္ပါတယ္။