ေနာက္ထပ္ pole တစ္မ်ိဳးက Geomagnetic poles ျဖစ္ပါတယ္။ 
သူကေတာ႔ geographic poles လို တည္ေနရာလိုက္ သတ္မွတ္ထားတာ မဟုတ္ပဲ သံလိုက္စက္ကြင္း ေတြ ရဲ႔ အေနအထား နဲ႔ သတ္မွတ္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူျဖစ္လာရတဲ႔ အေႀကာင္းရင္းက ကမၻာ႔ အလည္ သံနဲ႔ နီကယ္ ပါဝင္တဲ႔ အနွစ္ပိုင္းနဲ႔ အဲအနွစ္သားေပၚက သတၱဳရည္ပူ ပင္လယ္ႀကီး ရဲ႔ လည္ပါတ္မႈ ေႀကာင္႔ ကမၻာ ႀကီးဟာ လွ်ပ္စစ္ သံလိုက္ ေခ်ာင္းတစ္ေခ်ာင္းလို ျဖစ္ျပီး သံလိုက္ ရဲ႔ အားလမ္းေႀကာင္းေတြ ထြက္ပါတယ္။ အဲဒီ သံလိုက္ အားလမ္းေႀကာင္း ေတြေႀကာင္႔ magnetosphere ဆိုတဲ႔ အလႊာႀကီး တစ္ခု ျဖစ္လာျပီးေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ သက္ရွိေတြကို solar storm, solar flare နဲ႔ solar wind ေတြရဲ႔ ေဘးရန္ကေန ကာကြယ္ေပးထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
geographic poles နဲ႔ geomagnetic poles ေတြဟာ လည္း တထပ္တည္း မက် ျပန္ပါဘူး။ သူတို႔ေတြရဲ႔ ျခားနားျခင္းက ၁၁ ဒီဂရီ ရွိပါတယ္တဲ႔။ ကမၻာႀကီးရဲ႔ magnetic poles ေတြက အတိတ္က အေန အထားနဲ႔ ေျပာင္းျပန္ ျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲ ေနတယ္လို႔ ပညာရွင္ ေတြက သက္ေသျပခဲ႔ ႀကပါတယ္။ ကမၻာ႔ရဲ႔ magnetic poles ေတြဟာ အစဥ္ လႈပ္လ်ွားေျပာင္းလဲ ေနပါတယ္။ Geological records ေတြ အရ ကမၻာႀကီး ရဲ႔ poles ေတြဟာ နွစ္ေပါင္း ၃၀၀၀၀၀ ေလာက္မွာ ေတာင္နဲ႔ ေျမာက္ တစ္ႀကိမ္ ေျပာင္းလဲ ပါတယ္တဲ႔။ Carl Freidrich Gauss စျပီးေတာ႔ design လုပ္ခဲ႔တဲ႔ instruments ေတြနဲ႔ ပညာရွင္ေတြဟာ လြန္ခဲ႔တဲ႔ နွစ္ေပါင္း ၁၅၀ ေလာက္အတြင္းက ကမၻာ႔ magnetic poles ေတြရဲ႔ တည္ေနရာေတြကို တိုင္းတာ နိုင္ခဲ႔ပါတယ္။ ပံုမွာ ျပထားတာကေတာ႔ Canadian artic ေဒသ အတြင္း ၁၈၃၁ ကေန ၂၀၀၁ အတြင္း ေျပာင္းလဲ ခဲ႔တဲ႔ magnetic poles ေတြရဲ႔ တည္ေနရာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ တိုင္းတာခ်က္ ေတြအရ ကမၻာ႔ သံလိုက္ ဝင္ရိုးစြန္း ေတြဟာ နွစ္ဆယ္ရာစု အတြင္းက တစ္နွစ္မွာ ၁၀ ကီလိုမီတာ ေလာက္ ေရြ႔လွ်ားျပီးေတာ႔ အခု ရာစု မွာေတာ႔ ကီလိုမီတာ ၄၀ ေလာက္ ေရြ႔လ်ွားေႀကာင္း ေတြ႔ရ ပါတယ္တဲ႔။ ေနာက္တစ္ခ်က္က ကမၻာ႔ရဲ႔ magnetic field strength ဟာ လြန္ခဲ႔တဲ႔ ၁၉ ရာစုက ထက္ ၁၀% ေလ်ာ႔နည္းလာျပီ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သံလိုက္ အိမ္ေျမွာင္ေတြဟာ ေျမာက္ အရပ္ကို တည္႔တည္႔ မညႊန္ျပပဲ ၁၀ စုနွစ္ တစ္ခုမွာ ၁ ဒီဂရီေလာက္ ေစာင္းလာ ေနတယ္ လို႔လဲ ဆိုပါတယ္။ 
ဘာေႀကာင္႔ ဒီလို ျဖစ္ရသလဲ ဆိုတာေတာ႔ ကမၻာ႔ အတြင္းပိုင္းကို သြားႀကည္႔ ရ မလိုပါပဲ။ ကမၻာ႔ အတြင္းပိုင္းရဲ႔ ဗဟိုခ်က္မ မွာ လရဲ႔ ၇၀% ေလာက္ အရြယ္အစား ရွိတဲ႔ သတၱဳလံုးႀကီး ရွိပါတယ္တဲ႔။ သူဟာ ေနရဲ႔ မ်က္နွာျပင္ အပူခ်ိန္ေလာက္ ပူျပင္းေနျပီးေတာ႔ သူ႔ အျပင္က သတၱဳရည္ပူ ပင္လယ္ ႀကီးထဲမွာ လည္ပါတ္ ေနပါတယ္တဲ႔။ သူ႔ရဲ႔ လည္ပါတ္မႈ အရွိန္ဟာ ကမၻာ႔ အေပၚရံ မ်က္နွာျပင္ ထက္ တစ္နွစ္မွာ ၀.၂ ဒီဂရီ ေလာင္ဂ်ီက်ဴ ေလာက္ ပိုျပီး ျမန္ျမန္ လည္ပါတယ္တဲ႔။ magnetic poles ေတြ ေျပာင္းလဲ ေနတဲ႔ အခ်ိန္အတြင္းမွာ ဘာေတြ ျဖစ္မလဲ ဆိုတာလဲ ေလ႔လာ ေနႀကဆဲပါ။ နွစ္ေပါင္း သိန္းနဲ႔ ခ်ီျပီး ႀကာမွ တပါတ္ျပည္႔ျပီးေတာ႔ ေျပာင္းလဲ ေနခ်ိန္မွာ magnetic field ေတြကေတာ႔ ေပ်ာက္ကြယ္ သြားႀကမယ္ မဟုတ္ပါဘူးတဲ႔။
ဒါေပမယ္႔ သူတို႔ဟာ ေကြးလိမ္သြားျပီးေတာ႔ ေနရာလည္း သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ရွိမယ္ မဟုတ္ပါ။ ပံုမွာ ျပထားတာက သံလိုက္ ဝင္ရိုးစြန္းေတြ ေျပာင္းလဲ ခ်ိန္မွာ ျဖစ္ေပၚလာမယ္႔ magnetic field ေတြကို simulation လုပ္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာင္ နဲ႔ ေျမာက္ ဝင္ရိုး စြန္းက field ေတြကို အေရာင္နဲ႔ ခြဲ ျပီး ျပထားပါတယ္။ သံလိုက္ ေတာင္ဝင္ရိုးစြန္းဟာ အာဖရိက ေလာက္မွာ ေရာက္ေနျပီးေတာ႔ ေျမာက္ ဝင္ရိုး စြန္းက တဟီတီ မွာ ျဖစ္ရင္ ျဖစ္ေနပါ လိမ္႔မယ္။ ဒါေပမယ္႔ သူတို႔ဟာ planetary magnetic field ေတြအျဖစ္ ဆက္ရွိေနျပီး ကမၻာကိုလည္း ဆက္ျပီး အကာအကြယ္ ေပးေနဦး မယ္ ျဖစ္ပါတယ္တဲ႔။
သူကေတာ႔ geographic poles လို တည္ေနရာလိုက္ သတ္မွတ္ထားတာ မဟုတ္ပဲ သံလိုက္စက္ကြင္း ေတြ ရဲ႔ အေနအထား နဲ႔ သတ္မွတ္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူျဖစ္လာရတဲ႔ အေႀကာင္းရင္းက ကမၻာ႔ အလည္ သံနဲ႔ နီကယ္ ပါဝင္တဲ႔ အနွစ္ပိုင္းနဲ႔ အဲအနွစ္သားေပၚက သတၱဳရည္ပူ ပင္လယ္ႀကီး ရဲ႔ လည္ပါတ္မႈ ေႀကာင္႔ ကမၻာ ႀကီးဟာ လွ်ပ္စစ္ သံလိုက္ ေခ်ာင္းတစ္ေခ်ာင္းလို ျဖစ္ျပီး သံလိုက္ ရဲ႔ အားလမ္းေႀကာင္းေတြ ထြက္ပါတယ္။ အဲဒီ သံလိုက္ အားလမ္းေႀကာင္း ေတြေႀကာင္႔ magnetosphere ဆိုတဲ႔ အလႊာႀကီး တစ္ခု ျဖစ္လာျပီးေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ သက္ရွိေတြကို solar storm, solar flare နဲ႔ solar wind ေတြရဲ႔ ေဘးရန္ကေန ကာကြယ္ေပးထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ geographic poles နဲ႔ geomagnetic poles ေတြဟာ လည္း တထပ္တည္း မက် ျပန္ပါဘူး။ သူတို႔ေတြရဲ႔ ျခားနားျခင္းက ၁၁ ဒီဂရီ ရွိပါတယ္တဲ႔။ ကမၻာႀကီးရဲ႔ magnetic poles ေတြက အတိတ္က အေန အထားနဲ႔ ေျပာင္းျပန္ ျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲ ေနတယ္လို႔ ပညာရွင္ ေတြက သက္ေသျပခဲ႔ ႀကပါတယ္။ ကမၻာ႔ရဲ႔ magnetic poles ေတြဟာ အစဥ္ လႈပ္လ်ွားေျပာင္းလဲ ေနပါတယ္။ Geological records ေတြ အရ ကမၻာႀကီး ရဲ႔ poles ေတြဟာ နွစ္ေပါင္း ၃၀၀၀၀၀ ေလာက္မွာ ေတာင္နဲ႔ ေျမာက္ တစ္ႀကိမ္ ေျပာင္းလဲ ပါတယ္တဲ႔။ Carl Freidrich Gauss စျပီးေတာ႔ design လုပ္ခဲ႔တဲ႔ instruments ေတြနဲ႔ ပညာရွင္ေတြဟာ လြန္ခဲ႔တဲ႔ နွစ္ေပါင္း ၁၅၀ ေလာက္အတြင္းက ကမၻာ႔ magnetic poles ေတြရဲ႔ တည္ေနရာေတြကို တိုင္းတာ နိုင္ခဲ႔ပါတယ္။ ပံုမွာ ျပထားတာကေတာ႔ Canadian artic ေဒသ အတြင္း ၁၈၃၁ ကေန ၂၀၀၁ အတြင္း ေျပာင္းလဲ ခဲ႔တဲ႔ magnetic poles ေတြရဲ႔ တည္ေနရာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ တိုင္းတာခ်က္ ေတြအရ ကမၻာ႔ သံလိုက္ ဝင္ရိုးစြန္း ေတြဟာ နွစ္ဆယ္ရာစု အတြင္းက တစ္နွစ္မွာ ၁၀ ကီလိုမီတာ ေလာက္ ေရြ႔လွ်ားျပီးေတာ႔ အခု ရာစု မွာေတာ႔ ကီလိုမီတာ ၄၀ ေလာက္ ေရြ႔လ်ွားေႀကာင္း ေတြ႔ရ ပါတယ္တဲ႔။ ေနာက္တစ္ခ်က္က ကမၻာ႔ရဲ႔ magnetic field strength ဟာ လြန္ခဲ႔တဲ႔ ၁၉ ရာစုက ထက္ ၁၀% ေလ်ာ႔နည္းလာျပီ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သံလိုက္ အိမ္ေျမွာင္ေတြဟာ ေျမာက္ အရပ္ကို တည္႔တည္႔ မညႊန္ျပပဲ ၁၀ စုနွစ္ တစ္ခုမွာ ၁ ဒီဂရီေလာက္ ေစာင္းလာ ေနတယ္ လို႔လဲ ဆိုပါတယ္။ ဘာေႀကာင္႔ ဒီလို ျဖစ္ရသလဲ ဆိုတာေတာ႔ ကမၻာ႔ အတြင္းပိုင္းကို သြားႀကည္႔ ရ မလိုပါပဲ။ ကမၻာ႔ အတြင္းပိုင္းရဲ႔ ဗဟိုခ်က္မ မွာ လရဲ႔ ၇၀% ေလာက္ အရြယ္အစား ရွိတဲ႔ သတၱဳလံုးႀကီး ရွိပါတယ္တဲ႔။ သူဟာ ေနရဲ႔ မ်က္နွာျပင္ အပူခ်ိန္ေလာက္ ပူျပင္းေနျပီးေတာ႔ သူ႔ အျပင္က သတၱဳရည္ပူ ပင္လယ္ ႀကီးထဲမွာ လည္ပါတ္ ေနပါတယ္တဲ႔။ သူ႔ရဲ႔ လည္ပါတ္မႈ အရွိန္ဟာ ကမၻာ႔ အေပၚရံ မ်က္နွာျပင္ ထက္ တစ္နွစ္မွာ ၀.၂ ဒီဂရီ ေလာင္ဂ်ီက်ဴ ေလာက္ ပိုျပီး ျမန္ျမန္ လည္ပါတယ္တဲ႔။ magnetic poles ေတြ ေျပာင္းလဲ ေနတဲ႔ အခ်ိန္အတြင္းမွာ ဘာေတြ ျဖစ္မလဲ ဆိုတာလဲ ေလ႔လာ ေနႀကဆဲပါ။ နွစ္ေပါင္း သိန္းနဲ႔ ခ်ီျပီး ႀကာမွ တပါတ္ျပည္႔ျပီးေတာ႔ ေျပာင္းလဲ ေနခ်ိန္မွာ magnetic field ေတြကေတာ႔ ေပ်ာက္ကြယ္ သြားႀကမယ္ မဟုတ္ပါဘူးတဲ႔။ ဒါေပမယ္႔ သူတို႔ဟာ ေကြးလိမ္သြားျပီးေတာ႔ ေနရာလည္း သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ရွိမယ္ မဟုတ္ပါ။ ပံုမွာ ျပထားတာက သံလိုက္ ဝင္ရိုးစြန္းေတြ ေျပာင္းလဲ ခ်ိန္မွာ ျဖစ္ေပၚလာမယ္႔ magnetic field ေတြကို simulation လုပ္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာင္ နဲ႔ ေျမာက္ ဝင္ရိုး စြန္းက field ေတြကို အေရာင္နဲ႔ ခြဲ ျပီး ျပထားပါတယ္။ သံလိုက္ ေတာင္ဝင္ရိုးစြန္းဟာ အာဖရိက ေလာက္မွာ ေရာက္ေနျပီးေတာ႔ ေျမာက္ ဝင္ရိုး စြန္းက တဟီတီ မွာ ျဖစ္ရင္ ျဖစ္ေနပါ လိမ္႔မယ္။ ဒါေပမယ္႔ သူတို႔ဟာ planetary magnetic field ေတြအျဖစ္ ဆက္ရွိေနျပီး ကမၻာကိုလည္း ဆက္ျပီး အကာအကြယ္ ေပးေနဦး မယ္ ျဖစ္ပါတယ္တဲ႔။ 
6 comments:
ဒုတိယ ပုံကို ေကာင္းေကာင္း မျမင္ရဘူးဗ်...
၁၈၃၁ကေန ၂၀၀၁ အတြင္း magnetic poles ေတြဟာ ၁၀-၁၅ ဒီဂရီေလာက္ေျပာင္းလဲ ေနသလိုပဲ...
ျပီးေတာ့ poles ေတြအားလုံးက( west)အေနာက္ဖက္ေရာက္တယ္ေနာ္...
သံ သတၱုဳေၾကာၾကီးရွိလို႔ သံလိုက္အိမ္ေျမွာင္ ေျမာက္အရပ္ကုိ ညႊန္ျပတယ္ ဆုိ တဲ့ အယူအဆ ကို သေဘာမက်တာၾကာျပီ။ ကုိခြန္း ေျပာတာကုိ ပို သေဘာက်တယ္။ေရးပါ...လာလာဖတ္ပါတယ္...
ဟုတ္တယ္ဗ်။ အဲပံုက သိပ္မရွင္းဘူး။ အမွန္ေတာ႔ ဒီပံုေတြက google image search နဲ႔ ရွာျပီး ယူသံုးထားတာ ေတြပါ။ က်ေနာ္႔ ကိုယ္ပိုင္ မဟုတ္ေတာ႔ တခ်ိဳ႔ ဟာေတြ လိုခ်င္ သလို မရဘူး။ ဒီအေႀကာင္းက ေရးသာျပရတာ။ က်ေနာ္လဲ အခုမွ ေလ႔လာဆဲပါ။ သံလိုက္အိမ္ေျမွာင္ေတြ ေျမာက္အရပ္ကို ညႊန္ျပတာက သံေႀကာနဲ႔ မဆိုင္ပါဘူး။ north pole က ထြက္တဲ႔ magnetic flux ေတြက south pole ကို ဝင္တယ္ေလ။ ေျမာက္ကထြက္ျပီး ေတာင္ကဝင္ ၊ အဲလို flow ရွိေနတာ။ အဲflow အတိုင္း ညႊန္ျပတာပါ။ comment ေရးေပးသြားတာ ေက်းဇူးပါဗ်ာ။
အစ္ကိုေျပာမွပဲ သံလိုက္အိမ္ေျမွာင္ ဘာလို႕ ေျမာက္အရပ္ကို ညႊန္ျပလဲ ဆိုတာ အတိအက်သိေတာ့တယ္
အရင္က ဓူ၀ံၾကယ္ေၾကာင့္လို႕ ထင္ထားတာ အစ္ကိုရ
အစ္ကို႕ဆီလာလည္ရတာ မသိတာေတြ ေတာ္ေတာ္ သိရတယ္ခင္ဗ် ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ အစ္ကိုေရ
အစ္ကို ေျပာတိုင္းလဲ ယံုမေနနဲ႔ဦး ညီေလး မိုးေသာက္ေရ။ မွားခ်င္လဲ မွားေနမွာ။ :D
ေရစီးေနတဲ႔ ေခ်ာင္းေလးမွာ အပ္ခ်ည္ႀကိဳးေလး ခ်ႀကည္႔ရင္ အပ္ခ်ည္ႀကိုးက ေရရဲ႔ လားရာကို ညႊန္ျပတယ္ေလ။ အဲလိုက့ကဲ။ သံလိုက္အိမ္ေျမွာင္က သံလိုက္အားလမ္းေႀကာင္း (magnetic flux) လားရာကို ညႊန္ျပတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္ညီေလးေရ။
အစ္ကို႕ရဲ့ တင္စားခ်က္က သဘာ၀ က်လိုက္တာ အစ္ကိုရာ .. ခ်က္ခ်င္းကို သေဘာေပါက္သြားတယ္
ေက်းဇူးအစ္ကိုေရ အခုလို ရွင္းျပေပးတဲ့ အတြက္
ယူ ပံုစံသံလိုက္အရမ္းလိုေနလို႔ပါ
ရႏိုင္မယ့္ေနရာ သိရင္ ညြန္ျပေပးၾကပါခင္ဗ်ာ
Post a Comment