coronal loop ေတြက ေနရဲ႔ chromospheres အလႊာထဲမွာပဲ ျဖစ္တာ ဆိုရင္ေတာ႔ ionized gases ေတြဟာ လမ္းေႀကာင္းေကြး ေတြအတိုင္းပဲ ေနရဲ႔ မ်က္နွာျပင္ေပၚကို ျပန္ေရာက္ပါတယ္။ လမ္းေႀကာင္းေကြးေတြရဲ႔ အျမင္႔ဟာ ကီလိုမီတာ ၅ေသာင္း ေက်ာ္သြားခဲ႔ရင္ေတာ႔ စႀကာ၀ဠာထဲကို solar prominences လို႔ေခၚတဲ႔ solar mass ေတြလြင္႔စင္ထြက္ပါတယ္။ လြင္႔စဥ္သြားတဲ႔ အရာေတြကေတာ႔ plasma လို႔လူသိမ်ားတဲ႔ hot ionized gases ေတြပါပဲ။ တကယ္လို႔ လမ္းေႀကာင္းေတြရဲ႔ အျမင္႔ဟာ ကီလိုမီတာ တစ္သိန္း ေက်ာ္သြားခဲ႔ရင္ေတာ႔ ေကြးမသြားေတာ႔ပဲ အတန္းလိုက္ ဆန္႔ထုတ္လိုက္သလို solar mass ေတြ စႀကာ၀ဠာထဲကို အမ်ားႀကီး လြင္႔စဥ္သြားပါလိမ္႔မယ္။ အဲဒီ solar flux cube ရဲ႔ အခ်င္းနဲ႔ ယွဥ္လိုက္ရင္ ကမၻာက ေတာ္ေတာ္ ေသးေနပါလိမ္႔မယ္။ 
ဒါေပမယ္႔ solar flare ကေတာ႔ သူ႔ထက္ အမ်ားႀကီး ပိုမိုျပင္းထန္ ပါတယ္။ အင္မတန္ ျပင္းထန္တဲ႔ အပူခ်ိန္ေႀကာင္႔ ေပါက္ကြဲ လြင္႔စဥ္ ထြက္တာမ်ိဳးပါ။ သန္းဆယ္ဂဏန္းေလာက္ ရွိတဲ႔ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ ဗံုးေတြကို တျပိဳင္တည္း စုျပံဳ ေဖာက္ခြဲ လိုက္သလို ျပင္းထန္ပါတယ္။ ေနေပၚမွာ လႈပ္လွ်ား ေျပာင္းလဲ ေနတတ္တဲ႔ ခပ္မဲမဲ အရိပ္ေလးေတြဟာ solar flare ေႀကာင္႔ ျဖစ္လာတာပါ။ ေနရဲ႔ အျပင္ဘက္ အလႊာ မွာေတာ႔ corona ရွိပါတယ္။ corona ကို ဒီအတိုင္း ႀကည္႔ရင္ မသိသာပါဘူး၊ ေနႀကတ္ခ်ိန္မွာ လက ေနကို ကြယ္သြားတဲ႔ အခ်ိန္မွာေတာ႔ corona ကို ေကာင္းေကာင္း ျမင္သာပါတယ္။ corona ရဲ႔ အပူခ်ိန္ဟာ ၂သန္း ဒီဂရီ ေလာက္ အထိ ေရာက္တတ္ပါတယ္။ corona ေတြမွာ လည္း သူ႔ရဲ႔ လႊ်ိဳ႔၀ွက္ခ်က္နဲ႔ ပါ။ လက ေနကိုကြယ္သြားတဲ႔ အခ်ိန္မွာ အမည္းေရာင္ အ၀ိုင္းရဲ႔ ပါတ္၀န္းက်င္မွာ ျမင္ရတဲ႔ corona ရဲ႔ ေတာက္ပမႈ ဟာ တေျပးညီ မဟုတ္ပါဘူး။ 
လင္းတဲ႔ ေနရာလင္း ျပီး မွိန္တဲ႔ ေနရာ မွိန္ပါတယ္..။ ေနရာ အလိုက္ ေတာက္ပမႈဟာ တသတ္မတ္ ရွိေနတာမ်ိဳးလည္း မဟုတ္ပဲ အခ်ိန္နဲ႔ လိုက္ျပီး ေျပာင္းလဲပါတယ္..။ ဘာေႀကာင္႔ အဲဒီလို ျဖစ္ရတာလည္း ဆိုတာ ေဘး ကပံုကို ႀကည္႔လိုက္ရင္ ရွင္းသြားမွာပါ။ အဓိက လက္သည္က ေတာ႔ solar flare ပါ။ အင္မတန္ျပင္းထန္တဲ႔ solar flare ေတြေႀကာင္႔ ႀကီးမားတဲ႔ ေပါက္ကြဲလြင္႔စင္မႈ ေတြလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေနကေန အျမဲမျပတ္ လြင္႔စင္ ထြက္လာေနတဲ႔ particles ေလးေတြ လည္း ရွိပါတယ္။ solar wind လို႔ ေခၚပါတယ္။ အဲဒီ solar wind ေတြဟာ ကမၻာ႔ဆြဲငင္အားေႀကာင္႔ ေတာင္ နဲ႔ ေျမာက္ ၀င္ရိုးစြန္း ေတြရဲ႔ ေလထုအလႊာေပၚမွာ ကမၻာရဲ႔ ေမာ္လီက်ဴးေတြ အက္တမ္ေတြနဲ႔ တိုက္မိပါတယ္။ solar wind ဟာ charges ေဆာင္တဲ႔ particles ေတြျဖစ္တဲ႔ အတြက္ အဲလိုတိုက္မိျခင္း ကေန အလင္းေရာင္ ျဖစ္ေစပါတယ္။ အဲဒီလိုနဲ႔ ေတာင္နဲ႔ ေျမာက္ ၀င္ရိုးစြန္းေတြ မွာ ေတြ႔ရတဲ႔ aurora ဆိုတဲ႔ လွပတဲ႔ ၀င္ရိုးစြန္း ေရာင္ျခည္ေတြ ျဖစ္ေစတာ ျဖစ္ပါတယ္။ aurora အမ်ားစုရဲ႔ အေရာင္ က အနီနဲ႔ အစိမ္းေရာင္ ျဖစ္ျပီး oxygen ကေန ထုတ္တာျဖစ္ပါတယ္။ 
တကယ္လို႔ nitrogen နဲ႔ nitrogen ions ေတြက ထုတ္တာဆိုရင္ေတာ႔ အနီေဖ်ာ႔ေဖ်ာ႔ ဒါမွမဟုတ္ ေတာက္ပတဲ႔ အျပာေရာင္၊ ခရမ္းေရာင္ေတြကို ျဖစ္ေစပါတယ္တဲ႔။ ေန မွာလည္း လွ်ိဳ႔၀ွက္ခ်က္ေတြ နဲ႔ပါ။ ဥပမာ ဘာေႀကာင္႔ corona ရဲ႔ အပူခ်ိန္က ဒီေလာက္ ျမင္႔ရသလဲဆိုတဲ႔ အခ်က္။ ေနရဲ႔ ဗဟိုမွာ၁၅ သန္း ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ ရွိေပမယ္႔ မ်က္နွာျပင္မွာက်ေတာ႔ ၆၀၀၀ ဒီဂရီပဲ ရွိပါေတာ႔တယ္။ မ်က္နွာျပင္ကို ေက်ာ္ျပီး အျပင္မွာ ရွိေနတဲ႔ corona ရဲ႔ အပူခ်ိန္က ဒီဂရီ နွစ္သန္းေလာက္ ျဖစ္ေနတာဟာ စိတ္၀င္စားစရာပါ။ ျဖစ္နိုင္တဲ႔ အေႀကာင္း အရင္းကေတာ႔ magnetic energy ပါတဲ႔။ ေနမင္းဟာ ေနရာအလိုက္ အခ်ိန္အလိုက္ မတူညီတဲ႔ ေတာက္ပနူန္းေတြနဲ႔ pulse ေတြ ျဖစ္ေနတတ္တာကို ပညာရွင္ေတြ သိႀကပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔႔ ဘာေႀကာင္႔ လဲဆိုတာေတာ႔ မသိႀကေသးပါ ဘူး။ အဲဒီလို ေတာက္ပမႈ အနိမ္႔အျမင္႔ ေျပာင္းလဲမႈေတြဟာ ေနမင္းရဲ႔ အတြင္းဘက္က ျဖစ္ပ်က္ေျပာင္းလဲ မႈေတြ ကိုျပပါတယ္တဲ႔။ သူတို႔ကို ေလ႔လာျခင္းအားျဖင္႔ ေနမင္းရဲ႔ အသြင္ ေျပာင္းလဲေနမႈ ကို သိနိုင္ပါတယ္။ ပညာရွင္ေတြက တစတစ ပိုျပီး နားလည္လာႀကပါတယ္။ ေနမင္းရဲ႔ မ်က္နွာျပင္ကဓါတ္ေငြ႔ေတြရဲ႔ ေရြ႔လ်ွားမႈေတြ ထက္ မ်က္နွာျပင္ေအာက္ ဘက္ပိုင္းမွာ ပိုျပီးျမန္ျမန္ လည္ပါတ္ပါတယ္။ အတြင္းဘက္ကို ေရာက္သြားေလေလ ပိုျပီး ျမန္ေလေလပါပဲ..။ ေနေပၚမွာ ေတာ္ေနဒိုလည္း ရွိပါတယ္။ ကမၻာ အရြယ္အစား ရွိပါတယ္တဲ႔။ သူတို႔ဟာ ၀င္ရိုးစြန္းေတြ အနီးမွာ တနာရီကို မိုင္သန္း၀က္ နႈန္းနဲ႔ လည္ပတ္ပါတယ္တဲ႔။ ေနာင္ နွစ္သန္းငါးေထာင္ ေလာက္ႀကာရင္ေတာ႔ ေနရဲ႔ nuclear fusion process အတြက္ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ေလာင္စာ လံုေလာက္မယ္ မဟုတ္ေတာ႔ပါဘူး။ သူရဲ႔အရြယ္အစားဟာ တျဖည္းျဖည္းက်ယ္ ျပန္႔လာပါလိမ္႔မယ္။ လက္ရွိအရြယ္အစားထက္ အဆ ၂၀၀ ေလာက္ ပိုႀကီးတဲ႔ Red Giant Star တစ္လံုး ျဖစ္လာပါလိမ္႔မယ္။ မာက်ဴရီ၊ ဗီးနပ္စ္ နဲ႔ ကမၻာ ျဂိဳဟ္တို႔ကို ၀ါးျမိဳသြားပါလိမ္႔မယ္။ 
အဂၤါျဂိဳဟ္က အတြင္းဘက္ အက်ဆံုးအျဖစ္ ေနကို ပါတ္ပါမယ္။ အဲဒီေနာက္မွာ ေတာ႔ ေနဟာ စျပီးေပါက္ကြဲပါလိမ္႔မယ္။ ေပါက္ကြဲမႈက ျဖစ္လာတဲ႔ လိႈင္းေတြေႀကာင္႔ သူ႔ရဲ႔ ဓါတ္ေငြ႔ေတြဟာ စႀကာ၀ဠာထဲကို အျမဲလြင္႔စင္ထြက္ ေနပါလိမ္႔မယ္။ အဲဒီလို material losses ေတြေႀကာင္႔ ေနမင္း ဟာ ျဒပ္သားေတြ တျဖည္းျဖည္းပါး လာျပီးေတာ႔ က်န္ေနတဲ႔ ျဒပ္သားေတြဟာလဲ အလယ္ဗဟိုက core ဆီကို က်ံဳ၀င္သြားပါလိမ္႔မယ္။ ေနဟာ ကမၻာအရြယ္အစား အထိ က်ံဳ႔၀င္သြားျပီး ေတာ႔ ႀကယ္ပုျဖဴ (white draft star) အျဖစ္ ေျပာင္းသြားပါလိမ္႔မယ္။ အဲဒီ လို အတြင္းဘက္ အက်ဆံုး အျဖစ္ အဂၤါျဂိဳဟ္ ပါတ္ေနတဲ႔ ႀကယ္ျဖဴေလး တစ္လံုးအျဖစ္နဲ႔ က်န္ေနေသးတဲ႔ ေလာင္စာေတြကို ေလာင္ကြ်မ္းရင္း ေနာက္ဆံုးမွာ ေအးစက္ မဲေမွာင္ေနတဲ႔ အစိုင္အခဲအျဖစ္ တျဖည္းျဖည္း ေျပာင္းလဲ ျပီး ေနဘ၀ကေန ေသဆံုးသြားပါလိမ္႔မယ္။
က်မ္းကိုး
၁။ BBC Discovery, Space
၂။ http://www.wikipedia.org
၃။ Encarta Encyclopedia premium 2006
ဒါေပမယ္႔ solar flare ကေတာ႔ သူ႔ထက္ အမ်ားႀကီး ပိုမိုျပင္းထန္ ပါတယ္။ အင္မတန္ ျပင္းထန္တဲ႔ အပူခ်ိန္ေႀကာင္႔ ေပါက္ကြဲ လြင္႔စဥ္ ထြက္တာမ်ိဳးပါ။ သန္းဆယ္ဂဏန္းေလာက္ ရွိတဲ႔ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ ဗံုးေတြကို တျပိဳင္တည္း စုျပံဳ ေဖာက္ခြဲ လိုက္သလို ျပင္းထန္ပါတယ္။ ေနေပၚမွာ လႈပ္လွ်ား ေျပာင္းလဲ ေနတတ္တဲ႔ ခပ္မဲမဲ အရိပ္ေလးေတြဟာ solar flare ေႀကာင္႔ ျဖစ္လာတာပါ။ ေနရဲ႔ အျပင္ဘက္ အလႊာ မွာေတာ႔ corona ရွိပါတယ္။ corona ကို ဒီအတိုင္း ႀကည္႔ရင္ မသိသာပါဘူး၊ ေနႀကတ္ခ်ိန္မွာ လက ေနကို ကြယ္သြားတဲ႔ အခ်ိန္မွာေတာ႔ corona ကို ေကာင္းေကာင္း ျမင္သာပါတယ္။ corona ရဲ႔ အပူခ်ိန္ဟာ ၂သန္း ဒီဂရီ ေလာက္ အထိ ေရာက္တတ္ပါတယ္။ corona ေတြမွာ လည္း သူ႔ရဲ႔ လႊ်ိဳ႔၀ွက္ခ်က္နဲ႔ ပါ။ လက ေနကိုကြယ္သြားတဲ႔ အခ်ိန္မွာ အမည္းေရာင္ အ၀ိုင္းရဲ႔ ပါတ္၀န္းက်င္မွာ ျမင္ရတဲ႔ corona ရဲ႔ ေတာက္ပမႈ ဟာ တေျပးညီ မဟုတ္ပါဘူး။ လင္းတဲ႔ ေနရာလင္း ျပီး မွိန္တဲ႔ ေနရာ မွိန္ပါတယ္..။ ေနရာ အလိုက္ ေတာက္ပမႈဟာ တသတ္မတ္ ရွိေနတာမ်ိဳးလည္း မဟုတ္ပဲ အခ်ိန္နဲ႔ လိုက္ျပီး ေျပာင္းလဲပါတယ္..။ ဘာေႀကာင္႔ အဲဒီလို ျဖစ္ရတာလည္း ဆိုတာ ေဘး ကပံုကို ႀကည္႔လိုက္ရင္ ရွင္းသြားမွာပါ။ အဓိက လက္သည္က ေတာ႔ solar flare ပါ။ အင္မတန္ျပင္းထန္တဲ႔ solar flare ေတြေႀကာင္႔ ႀကီးမားတဲ႔ ေပါက္ကြဲလြင္႔စင္မႈ ေတြလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေနကေန အျမဲမျပတ္ လြင္႔စင္ ထြက္လာေနတဲ႔ particles ေလးေတြ လည္း ရွိပါတယ္။ solar wind လို႔ ေခၚပါတယ္။ အဲဒီ solar wind ေတြဟာ ကမၻာ႔ဆြဲငင္အားေႀကာင္႔ ေတာင္ နဲ႔ ေျမာက္ ၀င္ရိုးစြန္း ေတြရဲ႔ ေလထုအလႊာေပၚမွာ ကမၻာရဲ႔ ေမာ္လီက်ဴးေတြ အက္တမ္ေတြနဲ႔ တိုက္မိပါတယ္။ solar wind ဟာ charges ေဆာင္တဲ႔ particles ေတြျဖစ္တဲ႔ အတြက္ အဲလိုတိုက္မိျခင္း ကေန အလင္းေရာင္ ျဖစ္ေစပါတယ္။ အဲဒီလိုနဲ႔ ေတာင္နဲ႔ ေျမာက္ ၀င္ရိုးစြန္းေတြ မွာ ေတြ႔ရတဲ႔ aurora ဆိုတဲ႔ လွပတဲ႔ ၀င္ရိုးစြန္း ေရာင္ျခည္ေတြ ျဖစ္ေစတာ ျဖစ္ပါတယ္။ aurora အမ်ားစုရဲ႔ အေရာင္ က အနီနဲ႔ အစိမ္းေရာင္ ျဖစ္ျပီး oxygen ကေန ထုတ္တာျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္လို႔ nitrogen နဲ႔ nitrogen ions ေတြက ထုတ္တာဆိုရင္ေတာ႔ အနီေဖ်ာ႔ေဖ်ာ႔ ဒါမွမဟုတ္ ေတာက္ပတဲ႔ အျပာေရာင္၊ ခရမ္းေရာင္ေတြကို ျဖစ္ေစပါတယ္တဲ႔။ ေန မွာလည္း လွ်ိဳ႔၀ွက္ခ်က္ေတြ နဲ႔ပါ။ ဥပမာ ဘာေႀကာင္႔ corona ရဲ႔ အပူခ်ိန္က ဒီေလာက္ ျမင္႔ရသလဲဆိုတဲ႔ အခ်က္။ ေနရဲ႔ ဗဟိုမွာ၁၅ သန္း ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ ရွိေပမယ္႔ မ်က္နွာျပင္မွာက်ေတာ႔ ၆၀၀၀ ဒီဂရီပဲ ရွိပါေတာ႔တယ္။ မ်က္နွာျပင္ကို ေက်ာ္ျပီး အျပင္မွာ ရွိေနတဲ႔ corona ရဲ႔ အပူခ်ိန္က ဒီဂရီ နွစ္သန္းေလာက္ ျဖစ္ေနတာဟာ စိတ္၀င္စားစရာပါ။ ျဖစ္နိုင္တဲ႔ အေႀကာင္း အရင္းကေတာ႔ magnetic energy ပါတဲ႔။ ေနမင္းဟာ ေနရာအလိုက္ အခ်ိန္အလိုက္ မတူညီတဲ႔ ေတာက္ပနူန္းေတြနဲ႔ pulse ေတြ ျဖစ္ေနတတ္တာကို ပညာရွင္ေတြ သိႀကပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔႔ ဘာေႀကာင္႔ လဲဆိုတာေတာ႔ မသိႀကေသးပါ ဘူး။ အဲဒီလို ေတာက္ပမႈ အနိမ္႔အျမင္႔ ေျပာင္းလဲမႈေတြဟာ ေနမင္းရဲ႔ အတြင္းဘက္က ျဖစ္ပ်က္ေျပာင္းလဲ မႈေတြ ကိုျပပါတယ္တဲ႔။ သူတို႔ကို ေလ႔လာျခင္းအားျဖင္႔ ေနမင္းရဲ႔ အသြင္ ေျပာင္းလဲေနမႈ ကို သိနိုင္ပါတယ္။ ပညာရွင္ေတြက တစတစ ပိုျပီး နားလည္လာႀကပါတယ္။ ေနမင္းရဲ႔ မ်က္နွာျပင္ကဓါတ္ေငြ႔ေတြရဲ႔ ေရြ႔လ်ွားမႈေတြ ထက္ မ်က္နွာျပင္ေအာက္ ဘက္ပိုင္းမွာ ပိုျပီးျမန္ျမန္ လည္ပါတ္ပါတယ္။ အတြင္းဘက္ကို ေရာက္သြားေလေလ ပိုျပီး ျမန္ေလေလပါပဲ..။ ေနေပၚမွာ ေတာ္ေနဒိုလည္း ရွိပါတယ္။ ကမၻာ အရြယ္အစား ရွိပါတယ္တဲ႔။ သူတို႔ဟာ ၀င္ရိုးစြန္းေတြ အနီးမွာ တနာရီကို မိုင္သန္း၀က္ နႈန္းနဲ႔ လည္ပတ္ပါတယ္တဲ႔။ ေနာင္ နွစ္သန္းငါးေထာင္ ေလာက္ႀကာရင္ေတာ႔ ေနရဲ႔ nuclear fusion process အတြက္ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ေလာင္စာ လံုေလာက္မယ္ မဟုတ္ေတာ႔ပါဘူး။ သူရဲ႔အရြယ္အစားဟာ တျဖည္းျဖည္းက်ယ္ ျပန္႔လာပါလိမ္႔မယ္။ လက္ရွိအရြယ္အစားထက္ အဆ ၂၀၀ ေလာက္ ပိုႀကီးတဲ႔ Red Giant Star တစ္လံုး ျဖစ္လာပါလိမ္႔မယ္။ မာက်ဴရီ၊ ဗီးနပ္စ္ နဲ႔ ကမၻာ ျဂိဳဟ္တို႔ကို ၀ါးျမိဳသြားပါလိမ္႔မယ္။ အဂၤါျဂိဳဟ္က အတြင္းဘက္ အက်ဆံုးအျဖစ္ ေနကို ပါတ္ပါမယ္။ အဲဒီေနာက္မွာ ေတာ႔ ေနဟာ စျပီးေပါက္ကြဲပါလိမ္႔မယ္။ ေပါက္ကြဲမႈက ျဖစ္လာတဲ႔ လိႈင္းေတြေႀကာင္႔ သူ႔ရဲ႔ ဓါတ္ေငြ႔ေတြဟာ စႀကာ၀ဠာထဲကို အျမဲလြင္႔စင္ထြက္ ေနပါလိမ္႔မယ္။ အဲဒီလို material losses ေတြေႀကာင္႔ ေနမင္း ဟာ ျဒပ္သားေတြ တျဖည္းျဖည္းပါး လာျပီးေတာ႔ က်န္ေနတဲ႔ ျဒပ္သားေတြဟာလဲ အလယ္ဗဟိုက core ဆီကို က်ံဳ၀င္သြားပါလိမ္႔မယ္။ ေနဟာ ကမၻာအရြယ္အစား အထိ က်ံဳ႔၀င္သြားျပီး ေတာ႔ ႀကယ္ပုျဖဴ (white draft star) အျဖစ္ ေျပာင္းသြားပါလိမ္႔မယ္။ အဲဒီ လို အတြင္းဘက္ အက်ဆံုး အျဖစ္ အဂၤါျဂိဳဟ္ ပါတ္ေနတဲ႔ ႀကယ္ျဖဴေလး တစ္လံုးအျဖစ္နဲ႔ က်န္ေနေသးတဲ႔ ေလာင္စာေတြကို ေလာင္ကြ်မ္းရင္း ေနာက္ဆံုးမွာ ေအးစက္ မဲေမွာင္ေနတဲ႔ အစိုင္အခဲအျဖစ္ တျဖည္းျဖည္း ေျပာင္းလဲ ျပီး ေနဘ၀ကေန ေသဆံုးသြားပါလိမ္႔မယ္။က်မ္းကိုး
၁။ BBC Discovery, Space
၂။ http://www.wikipedia.org
၃။ Encarta Encyclopedia premium 2006
0 comments:
Post a Comment