The Difficult Road to Mars
ဒီတပတ္ေတာ့ စာဖတ္သူမ်ားကုိ စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းတဲ့ Space Exploration နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ history book ေလးတစ္ခုမွ်ေဝေပးလုိက္ပါတယ္။ NASA History Division က ၁၉၉၉ခုႏွစ္မွာ ထုတ္ေဝခဲ့ တာပါ။ Soviet Union ေခတ္တုန္းက Mars Exploration နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ႀကိဳးစားခဲ့ပုံအေႀကာင္းကုိ V.G.Perminov က ၿပည့္ၿပည့္စုံစုံ ေရးသားထားပါတယ္။
ဒီစာအုပ္ကုိ မွ်ေဝေပးဘုိ႔ စိတ္ကူးရတာက ဟုိအရင္အပတ္က ESA ကေန Mars500 mission နဲ႔ပတ္ သက္ၿပီးေရြးခ်ယ္ခံရတဲ့သူ ၅ဦး ထုတ္ေဖာ္ေႀကၿငာတဲ့သတင္း ဖတ္ၿပီးစိတ္ကူးရတာပါ။ Mars500 mission က ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ႏွစ္ကုန္ပုိင္းမွာ ရက္ ၅၀၀ ႀကာခရီး Mars ကုိလူလႊတ္ဖုိ႔ပါဘဲ။ အဲဒီခရီးကုိသြားခ်င္သူမ်ား ေလ်ာက္ လႊာေခၚတဲ့ ေနရာမွာ ဥေရာပနိုင္ငံအသီးသီးမွ စိတ္ပါဝင္စားသူ ၅၆၀၀ ေလွ်ာက္ခဲ့ရာမွာ လြန္ခဲ့တဲ့အပတ္ကမွ ေရြးခ်ယ္ခံရသူ ၅ ဦးကုိထုတ္ေဖာ္ေႀကၿငာခဲ့ပါတယ္။ၿပင္သစ္၃ဦး၊ ဆိြဒင္၁ဦး နဲ႔ ဂ်ာမန္ ၁ ဦး ေရြးခ်ယ္ ခံရပါတယ္။အဲဒီထဲကမွ ၂ ဦးက Russian ၄ဦးနဲ႔ အတူ ၂၀၀၉ မတ္လမွာ Moscow Institute of Biomedical Problem မွာရွိတဲ့ သီးၿခားအခန္းထဲမွာ ၁၀၅ ရက္ႀကာ အပိတ္ခံၿပီး ေလ့က်င့္ႀကေတာ့မွာၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီခရီးစဥ္ကုိ ESA ကေန တာဝန္ယူၿပီးေတာ့ Russian Space Agency က technology support လုပ္မွာၿဖစ္ပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ္ ဆုိလုိခ်င္တာက ၁၉၉၉ ခုႏွစ္ေလာက္တုန္းက The difficult road to Mars လုိ႔ ေရးခဲ့တဲ့ အေႀကာင္းအရာတစ္ခုဟာ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွာ တကယ္ၿဖစ္လာေတာ့မွာပါ။ ေအာင္ေအာင္ၿမင္ၿမင္နဲ႔ ၿပီးဆုံးပါေစလို႔လဲဆုေတာင္းပါတယ္။ အဲေတာ့ စိတ္ပါဝင္စားရင္ ဒီစာအုပ္ေလးကုိ ဖတ္ႀကည့္ႀကပါ။ Mars Exploration နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ history အၿပင္ Mars နဲ႔ပတ္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ space technology development ေတြကုိပါ ေလ႔လာသိရွိႏိုင္မွာ ၿဖစ္ပါတယ္။
mtssnrty
Friday, December 19, 2008
Wednesday, December 3, 2008
Asteroid ဧ။္ ပတ္လမ္း ေၿပာင္းယူၿခင္း
အခုတပတ္ေတာ့ စာဖတ္သူမ်ားကုိ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္က European Space Agency က ႀကီးမွဴးက်င္းပခဲ့တဲ့ 1st Global Trajectory Optimization Competition က Problem အေႀကာင္း ေၿပာၿပခ်င္ပါတယ္။ အရင္အ ပတ္ေရးခဲ့တဲ့ Planetary Defense နဲ႔လဲ ဆက္စပ္လုိ႔ရေအာင္လုိ႔ပါ။ Problem ကုိ Advanced Concept Team ကေန ထုတ္ၿပီးေတာ့ တစ္ကမာၻလုံးက ပညာရွင္အုပ္စုေတြ ဝုိင္းၿပီးတြက္ႀကတဲ့ၿပိဳင္ပဲြပါ။ Problem description ကေတာ့ ေအာက္ပါအတုိင္းၿဖစ္ပါတယ္။
Problem Description:
The main objective of the optimization is to maximize the change in the semi-major axis of the Asteroid 2001 TW229 subsequent to the impact of an electric propelled spacecraft.
1-The target
Consider the asteroid 2001 TW229 and its osculating orbital elements in the J2000.0
heliocentric ecliptic reference frame:
Asteroid 2001TW229
a (semi-major axis, AU): 2.5897261
e (eccentricity): 0.2734625
i (inclination, deg.): 6.40734
(argument of pericenter,deg.):264.78691
Ω (Right Ascension of the Ascending Node, deg.):128.34711
M (mean anomaly at epoch53600 MJD, deg.):320.47955
2-The spacecraft
Consider a nuclear electric propelled spacecraft with a wet mass of 1500 kg (dry mass can be
considered to be zero) and equipped with a thruster with the following capabilities: specific
impulse Isp=2500 sec., maximum thrust level T=0.04 N.
3-The mission
The spacecraft has to be transferred from Earth to the asteroid 2001 TW229 with a launch in
[3653-10958] MJD2000 (Modified Julian Date 2000), corresponding to years 2010 to 2030. The
maximum time of flight is 30 years. At arrival the quantity J=m_f*‖U ̂_(rel )*υ ̂_ast ‖ has to be
maximized, where f m is the final mass of the spacecraft, Urel is the velocity of the spacecraft
relative to the asteroid at arrival and ��ast is the heliocentric velocity of the asteroid. The launcher
available for the mission is able to provide a 2.5 km/sec escape velocity to the spacecraft with no
constraint on the escape asymptote direction. Consider also a constraint on the minimum allowed
heliocentric distance of 0.2 AU.
Probem ကေတာ့ Asteroid 2001 TW229 ရဲ့ ပတ္လမ္းကုိ ႏွစ္ ၃၀ အတြင္း ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ လႊတ္တင္ ထားတဲ့ Spacecraft ရဲ့ ဝင္တုိက္တဲ့ အရွိန္နဲ႔ ေၿပာင္းလဲပစ္ဖုိ႔ပါဘဲ။ ဒီေနရာမွာ အဲဒီ Asteroid ရဲ့ Orbital Elemtents ေတြ ေပးထားတယ္။ အသုံးၿပဳလုိ႔ရမယ့္ Spacecraft ရဲ့ datas ေတြေပးထား တယ္။ ၿပီးေတာ့ mission design ၿပဳလုပ္ရာမွာ သုံးရမယ့္ ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြ ေပးထားပါတယ္။
ဒီၿပိဳင္ပဲြကုိ ကမာၻအရပ္ရပ္ရွိ Space Agencies မ်ား တကၠသုိလ္မ်ားမွ ပညာရွင္ ၁၇ သင္း ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ႀကပါတယ္။ JPL NASA က အသင္းက ပထမ၊ Spain က ၂ သင္းက ဒုတိယ နဲ႔ တတိယ၊ ကၽြန္ေတာ့ဆရာရ့ဲ အသင္းက စတုတၳ ရရွိပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ စာဖတ္သူမ်ားထဲမွ စိတ္ပါဝင္ စားသူမ်ားအတြက္ အဒီတုန္းက လုပ္ခဲ့တဲ့ ကၽြန္ေတာ့္ဆရာရဲ့ Presentation ကုိ မွ်ေဝေပးလုိက္ပါ တယ္။ အမတန္မွ ရွဳပ္ေထြးတဲ့ Trajectory Design ၿဖစ္ပါတယ္။ ပထမဆုံး ကမာၻ ကုိ ပတ္မယ္။ ၿပီရင္ Venus အနား ကုိ သြားမယ္။ Venus ကေန ကမာၻအနားကုိ ၿပန္လာမယ္။ ၿပီးရင္ Venus အနားကုိ ၿပန္ သြားမယ္။ Venus ကေန ကမာၻအနားကုိ ၿပန္လာမယ္။ ၿပီးရင္ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ ကမာၻကုိ ထပ္ပတ္ မယ္။ ေနာက္ဆုံး Asteroid 2001 TW229 ကုိ အရွိန္ၿပင္းၿပင္းနဲ႔ ဝင္ေဆာက္ၿပီး အဲဒီ Asteroid ရဲ့ လမ္း ေႀကာင္းကုိ ေၿပာင္းပစ္မယ္ေပါ့။ အဲဒီ Trajectory design မွာ အသုံးၿပဳတဲ့ တခ်ိဳ႕ methods ေတြရဲ့ algorithms ေတာ့ ကၽြန္ေတာ့မွာ ရွိေနပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္ ကုိယ့္ Thesis နဲ႔ ကုိယ္ဆုိေတာ့ အဲေလာက္ရွဳပ္ ေထြးတဲ့ Problem မ်ုိး Formulate လုပ္ၿပီး Solve မလုပ္ဖူးေသးပါဘူး။ ဒီေနရာမွာ Earth and Venus ကုိ အႀကိမ္ႀကိမ္ပတ္တယ္ဆုိတာက သူတုိ႔ရဲ့ ဆဲြအားေတြကုိ လဲြအားအၿဖစ္ ေၿပာင္းလဲအသုံးခ်တာပါ။
မလြယ္ေတာ့ မလြယ္ဘူးေပါ့ေနာ။ အမတန္မွ စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းတဲ့ Problem တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္။
ေလ့လာႀကည့္ပါ။ စိတ္ဝင္စားလုိ႔ further study အတြက္ဆုိရင္ေတာ့ ေအာက္ပါ Internet webpage ဆီကုိ သြားလည္ႀကည့္ေပါ့။
http://www.esa.int/gsp/ACT/mad/pp/GTOC1/gtoc1.htm
Questions ေတြရွိလာလုိ႔ ေမးစရာရွိလာမယ္ဆုိရင္လဲ ဆက္သြယ္နိိဳင္ႀက ပါတယ္။ အတတ္နိဳင္ဆုံး သိသေလာက္ေတာ့ ႀကိဳးစားေၿဖႀကည့္တာေပါ့။
ကမာၻအရပ္ရပ္မွ ပညာရွင္မ်ား ဝုိင္းဝန္း တြက္ခ်က္ထားတဲ့ အႏၱရာယ္ၿဖစ္နိဳင္မယ့္ asteroids, comtes ေတြရဲ့ ပတ္လမ္းေတြကုိ ေၿပာင္းပစ္နိဳင္မယ့္ trajectory design ေတြ Facilities ေတြ ရွိပါတယ္ ဆုိတဲ့အေႀကာင္း သတင္းေကာင္းပါးလုိက္ပါတယ္။
ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ ကမာၻႀကီးကုိ Asteroids, Comets တုိ႔ ဝင္တုိက္လုိ႔ မီးေလာင္မွာတုိ႔ ေရႀကီး မွာတို႔ ေတြးၿပီးပူပင္ေနသူေတြအားလုံး ေႀကာင့္ႀကခပ္သိမ္း ေဝးႀကပါေစ လို႔ ဆုမြန္ေကာင္းေတာင္းရင္း အဆုံးသတ္လုိက္ပါတယ္။
mtssnrty
Problem Description:
The main objective of the optimization is to maximize the change in the semi-major axis of the Asteroid 2001 TW229 subsequent to the impact of an electric propelled spacecraft.
1-The target
Consider the asteroid 2001 TW229 and its osculating orbital elements in the J2000.0
heliocentric ecliptic reference frame:
Asteroid 2001TW229
a (semi-major axis, AU): 2.5897261
e (eccentricity): 0.2734625
i (inclination, deg.): 6.40734
(argument of pericenter,deg.):264.78691
Ω (Right Ascension of the Ascending Node, deg.):128.34711
M (mean anomaly at epoch53600 MJD, deg.):320.47955
2-The spacecraft
Consider a nuclear electric propelled spacecraft with a wet mass of 1500 kg (dry mass can be
considered to be zero) and equipped with a thruster with the following capabilities: specific
impulse Isp=2500 sec., maximum thrust level T=0.04 N.
3-The mission
The spacecraft has to be transferred from Earth to the asteroid 2001 TW229 with a launch in
[3653-10958] MJD2000 (Modified Julian Date 2000), corresponding to years 2010 to 2030. The
maximum time of flight is 30 years. At arrival the quantity J=m_f*‖U ̂_(rel )*υ ̂_ast ‖ has to be
maximized, where f m is the final mass of the spacecraft, Urel is the velocity of the spacecraft
relative to the asteroid at arrival and ��ast is the heliocentric velocity of the asteroid. The launcher
available for the mission is able to provide a 2.5 km/sec escape velocity to the spacecraft with no
constraint on the escape asymptote direction. Consider also a constraint on the minimum allowed
heliocentric distance of 0.2 AU.
Probem ကေတာ့ Asteroid 2001 TW229 ရဲ့ ပတ္လမ္းကုိ ႏွစ္ ၃၀ အတြင္း ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ လႊတ္တင္ ထားတဲ့ Spacecraft ရဲ့ ဝင္တုိက္တဲ့ အရွိန္နဲ႔ ေၿပာင္းလဲပစ္ဖုိ႔ပါဘဲ။ ဒီေနရာမွာ အဲဒီ Asteroid ရဲ့ Orbital Elemtents ေတြ ေပးထားတယ္။ အသုံးၿပဳလုိ႔ရမယ့္ Spacecraft ရဲ့ datas ေတြေပးထား တယ္။ ၿပီးေတာ့ mission design ၿပဳလုပ္ရာမွာ သုံးရမယ့္ ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြ ေပးထားပါတယ္။
ဒီၿပိဳင္ပဲြကုိ ကမာၻအရပ္ရပ္ရွိ Space Agencies မ်ား တကၠသုိလ္မ်ားမွ ပညာရွင္ ၁၇ သင္း ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္ႀကပါတယ္။ JPL NASA က အသင္းက ပထမ၊ Spain က ၂ သင္းက ဒုတိယ နဲ႔ တတိယ၊ ကၽြန္ေတာ့ဆရာရ့ဲ အသင္းက စတုတၳ ရရွိပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ စာဖတ္သူမ်ားထဲမွ စိတ္ပါဝင္ စားသူမ်ားအတြက္ အဒီတုန္းက လုပ္ခဲ့တဲ့ ကၽြန္ေတာ့္ဆရာရဲ့ Presentation ကုိ မွ်ေဝေပးလုိက္ပါ တယ္။ အမတန္မွ ရွဳပ္ေထြးတဲ့ Trajectory Design ၿဖစ္ပါတယ္။ ပထမဆုံး ကမာၻ ကုိ ပတ္မယ္။ ၿပီရင္ Venus အနား ကုိ သြားမယ္။ Venus ကေန ကမာၻအနားကုိ ၿပန္လာမယ္။ ၿပီးရင္ Venus အနားကုိ ၿပန္ သြားမယ္။ Venus ကေန ကမာၻအနားကုိ ၿပန္လာမယ္။ ၿပီးရင္ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ ကမာၻကုိ ထပ္ပတ္ မယ္။ ေနာက္ဆုံး Asteroid 2001 TW229 ကုိ အရွိန္ၿပင္းၿပင္းနဲ႔ ဝင္ေဆာက္ၿပီး အဲဒီ Asteroid ရဲ့ လမ္း ေႀကာင္းကုိ ေၿပာင္းပစ္မယ္ေပါ့။ အဲဒီ Trajectory design မွာ အသုံးၿပဳတဲ့ တခ်ိဳ႕ methods ေတြရဲ့ algorithms ေတာ့ ကၽြန္ေတာ့မွာ ရွိေနပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္ ကုိယ့္ Thesis နဲ႔ ကုိယ္ဆုိေတာ့ အဲေလာက္ရွဳပ္ ေထြးတဲ့ Problem မ်ုိး Formulate လုပ္ၿပီး Solve မလုပ္ဖူးေသးပါဘူး။ ဒီေနရာမွာ Earth and Venus ကုိ အႀကိမ္ႀကိမ္ပတ္တယ္ဆုိတာက သူတုိ႔ရဲ့ ဆဲြအားေတြကုိ လဲြအားအၿဖစ္ ေၿပာင္းလဲအသုံးခ်တာပါ။
မလြယ္ေတာ့ မလြယ္ဘူးေပါ့ေနာ။ အမတန္မွ စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းတဲ့ Problem တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္။
ေလ့လာႀကည့္ပါ။ စိတ္ဝင္စားလုိ႔ further study အတြက္ဆုိရင္ေတာ့ ေအာက္ပါ Internet webpage ဆီကုိ သြားလည္ႀကည့္ေပါ့။
http://www.esa.int/gsp/ACT/mad/pp/GTOC1/gtoc1.htm
Questions ေတြရွိလာလုိ႔ ေမးစရာရွိလာမယ္ဆုိရင္လဲ ဆက္သြယ္နိိဳင္ႀက ပါတယ္။ အတတ္နိဳင္ဆုံး သိသေလာက္ေတာ့ ႀကိဳးစားေၿဖႀကည့္တာေပါ့။
ကမာၻအရပ္ရပ္မွ ပညာရွင္မ်ား ဝုိင္းဝန္း တြက္ခ်က္ထားတဲ့ အႏၱရာယ္ၿဖစ္နိဳင္မယ့္ asteroids, comtes ေတြရဲ့ ပတ္လမ္းေတြကုိ ေၿပာင္းပစ္နိဳင္မယ့္ trajectory design ေတြ Facilities ေတြ ရွိပါတယ္ ဆုိတဲ့အေႀကာင္း သတင္းေကာင္းပါးလုိက္ပါတယ္။
ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ ကမာၻႀကီးကုိ Asteroids, Comets တုိ႔ ဝင္တုိက္လုိ႔ မီးေလာင္မွာတုိ႔ ေရႀကီး မွာတို႔ ေတြးၿပီးပူပင္ေနသူေတြအားလုံး ေႀကာင့္ႀကခပ္သိမ္း ေဝးႀကပါေစ လို႔ ဆုမြန္ေကာင္းေတာင္းရင္း အဆုံးသတ္လုိက္ပါတယ္။
mtssnrty
Saturday, November 29, 2008
Planetary Defense
Planetary Defense
အခုတပတ္ေတာ့ ဘာေရးရမယ္ စဥ္းစားရင္း အရင္တပတ္ပဲြဆူတုန္းက မသိလိုက္လုိ႔ ဝင္မ ပါလိုက္ရတဲ့ အေႀကာင္းအရာက ို ျပန္ဆြလိုက္တယ္ပဲဆိုပါေတာ့၊၊ တကယ္ေတာ့ ဒီ blog ေလးဟာ Myanmar Astonomy လု့ိ နာမည္ေပးထားေပမယ့္ စ လုပ္တဲ့သူဟာ သက္ဆိုင္ရာ နယ္ပယ္က Specialist မ ဟုတ္ပါဘူး။ မိမိရဲ့ ဝါသနာအရ မအားလပ္တဲ့ႀကားက အားလုံးအတြက္ လုပ္ေပးတဲ့ ‘ခြန္း’ ကုိေတာ့ အတိုင္းအတာတခုထိေတာ့ အသိအမွတ္ၿပဳပါတယ္။ ေကာင္းတ့ဲ ဘက္ ကေတာ့ တစ္ခုေတာ့ ေတြးမိတယ္။ ‘ ကမၻာပ်က္မယ့္ေန႔နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ကၽြန္ေတာ့္ အၿမင္’ လိုမ်ိဳးတင္လိုက္တဲ့အတြက္ လူသိပိုမ်ားသြားတာကေတာ့ အၿမတ္တစ္ခုေပါ့။ ဒီေန့ေတာ့ အဲဒီ ပဲြဆူတုန္းက ဝင္ပါလုိက္ခဲ့ႀကတဲ့ စာ ဖတ္ သူအားလုံးကုိ ကၽြန္ေတာ့္ရဲ့ Suggestions ေလးေပးလုိက္ပါတယ္။ ဆရာ ဝင္လုပ္တယ္လုိ႔ေတာ့ ထင္ မ ေနႀကနဲ႔အုံးေနာ္။ 1st year, 2nd year ေလာက္တုန္းက ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ့ ၿမန္မာစာ ဆရာႀကီး တစ္ေယာက္ ေၿပာဖူးတဲ့စကားကုိေတာ့ အမွတ္ရမိတယ္။ အဲဒါကေတာ့ စကား ဝုိင္းတစ္ခုထဲကုိ မေသ ခ်ာဘဲ ‘ၿခင္းလူပ်က္’ ဝင္မလုပ္မိဘုိ႔ပါဘဲ။ ပိသာေလးနဲ႔ မဟုတ္ဘဲ အခ်ိန္တစ္ရာ အေလးနဲ႔ ေဘးကုိ ပစ္ခံရဖုိ႔က ဒီေခတ္ထဲမွာ အေတာ္နီးစပ္တယ္ ဆုိတာဘဲ။ အဲ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ ‘ၿခင္းလူပ်က္’ ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္လဲ အားလံုးကုိ ေၿပာခ်င္တာေလးေတြကုိေတာ့ ဒီေနရာကေန ေၿပာလုိက္ပါတယ္။
ပထမဆုံးအခ်က္ကေတာ့ Religiousness ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ Astrology ကုိ မူတည္ ေနပါတယ္။ အဲဒီ Astrology ဆုိတာကလဲ Astronomy ကုိ မူတည္ေနပါတယ္။ အဲေတာ့ အေၿခခံ အ က်ဆုံး Astronomy အေႀကာင္းကုိေတာင္ ေသေသခ်ာခ်ာ အရာအားလုံး သက္ေသ မၿပေသးနုိင္တဲ့ အခိ်န္မွာ အထက္က အေႀကာင္းအရာ နွစ္ခုနဲ႔ မေရာေထြးခ်င္တာကေတာ့ အမွန္ပါ။ ပထမဆုံးအေနနဲ႔ ဆုိလုိသည္ကုိ မွန္ကန္ေသာ နားလည္မွူ မ်ိဳးရေအာင္လုိ႔ အရင္ႀကိဳးစားေစခ်င္ပါတယ္။ မွန္ကန္စြာ နားလည္ ၿပီးဆုိမွ ဒုတိယအေနနဲ့ ၿငင္းခ်င္တယ္ သုိ႔တည္းမဟုတ္ အႀကံေပးခ်င္တယ္ ဆုိရင္လဲ မွန္ကန္ေကာင္းမြန္ တဲ့ References ေတြေပးၿပီး ေဆြးေႏြးၿငင္းခုံ အႀကံၿပဳမွူမ်ား ၿပဳလုပ္ေစခ်င္ပါတယ္။
ဒုတိယအခ်က္ကေတာ့ Science ကုိ Games ေတြ စိတ္ကူးယဥ္ ပုံၿပင္ ဇာတ္လမ္း ေတြနဲ႔ မေရာေထြးေစဖုိ႔ပါဘဲ။ တခ်ိဳ႔ေသာ စိတ္ကူးယဥ္ ဇာတ္လမ္းေတြက တင္ၿပပုံ အရမ္းေကာင္းေနတဲ့ အတြက္ ထင္ေရာင္ထင္မွားၿဖစ္ၿပီး အမွတ္မွားတတ္ပါတယ္။ တခါတေလက်ရင္ေတာ့ အဲလုိစိတ္ကူးယဥ္မွူ ေတြကဘဲ Advanced ၿဖစ္တဲ့ missions ေတြ ၿဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ စာဖတ္သူအေနနဲ့ လက္ရွိအေၿခအ ေနနဲ႔ နွဳိင္းယွဥ္ၿပီး ခ်ိန္ထိုးတြက္ဆ ယုံႀကည္မွတ္ယူရပါမယ္။ ဒီေနရာမွာ ႀကဳံႀကိဳက္လုိ႔ ဥပမာေလးတစ္ခု ေလာက္ေပးခ်င္ပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ၂၀၀၅ ခုနွစ္ေလာက္တုန္းက ၿမန္မာၿပည္မွာ ထုတ္တဲ့၈်ာနယ္တစ္ခု ရဲ့ အေမးအေၿဖ တစ္ခုကုိ ေၿပာခ်င္ပါတယ္။ ေမးခြန္းကေတာ့ ေလယာဥ္ေတြက ေၿပးလမ္းကေန စတင္ ပ်ံတက္ေပမယ့္ ဒုံးပ်ံေတြက်ေတာ့ ေထာင္တက္တာကုိ ၇ွင္းၿပေစခ်င္ပါတယ္ ဆုိတဲ့ေမးခြန္းပါ။ ေၿဖထားတဲ့ အခ်က္ေတြကုိ ဖတ္ႀကည့္၇င္ေတာ့ Basic Theory ေတြနဲ့ အေတာ္ကုိ နီးစပ္တာကုိ ေတြ႔၇ပါမယ္။ အဆုံး မွာ References ေပးထားတာကုိ ဖတ္ႀကည့္ရင္ေတာ့ ဟာသတစ္ခုလုိ ၿဖစ္သြားပါလိမ့္မယ္။ ဘာလုိ႔လဲ ဆုိေတာ့ သူေပးထားတဲ့ Reference က ၁၉၆၀ ေလာက္က စိတ္ကူး ယဥ္ စာအုပ္ တစ္အုပ္ၿဖစ္ေနလုိ႔ပါဘဲ။ဒီေနရာမွာ အားလုံးကုိ အႀကံေပးခ်င္တာက သိခ်င္ တတ္ခ်င္ စိတ္ပါ ဝင္စားတဲ့ လူငယ္ေလးေတြက ေမး လာၿပီဆုိရင္ ၿပန္လည္ေၿဖႀကားတဲ့ အခါမွာ မွန္ကန္တဲ့ References ေတြကုိ ညႊန္ၿပေပးဖုိ႔ပါဘဲ။ အဒါမွ သူတုိ႔အေနနဲ႔ further study ကုိ မွန္မွန္ကန္ကန္ဆက္လက္ လုပ္ ေဆာင္နိုင္မွာ ၿဖစ္ပါတယ္။
တတိယအခ်က္ကေတာ့ ‘ ကမၻာ ပ်က္မယ့္ေန႔နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ကၽြန္ေတာ့္ အၿမင္’ topic နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ေၿပာခ်င္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ ေခါင္းစဥ္တပ္မွားတယ္လုိ႔ဘဲၿမင္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႔ သူေတြက်ေတာ့လဲ အထဲမွာ ဘာေရးထားတယ္ဆုိတာ ေသခ်ာမဖတ္ေတာ့ဘဲ ေခါင္းစဥ္ကုိႀကည္႔ၿပီး ေၿပာ ခ်င္တာေတြ ေလွ်ာက္ေၿပာေတာ့တာပါဘဲ။ ဒုတိယအခ်က္အေနနဲ႔ ဝါသနာရွင္တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ဖတ္မိ တဲ့စာအုပ္ မွားသြားတာမ်ိဳးေတြ အၿမဲၿဖစ္တတ္ပါတယ္ဆုိတာ သတိထားရပါလိမ့္မယ္။ ဘာလုိ႔လဲဆုိေတာ့ သက္ဆုိင္ရာ scientific advisor မ်ိဳးရဲ႔ လမ္းညႊန္မွဳမ်ိဳးမွမရတာ။ ေခါင္းစဥ္တပ္ မွားတယ္ဆုိတာနဲ႔ ဥပမာ ေလး တစ္ခ ုေပးခ်င္ပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့လက ကၽြန္ေတာ္ အစိုးရစရိတ္နဲ႔ အၿခားၿမိဳ့ႀကီးတစ္ခုကို presentation လုပ္ဖုိ႔ သြားတယ္။ အားလုံးၿပီးေတာ့ ေနာက္တစ္ရက္ထပ္ေနတယ္။ အဲဒီအတြက္လဲ ပိုက္ဆံတင္ေတာင္း တာခြင့္ၿပဳတယ္။ အမွန္တကယ္ကေတာ့ အဲဒီၿမိဳ့ထဲ ေလွ်ာက္လည္တာပါဘဲ။ ေခါင္းစဥ္တပ္ေတာ့ ‘ _____ ၿမိဳ့ျပ ယဥ္ေက်းမွဳ ဓေလ့ ထုံးတမ္း အစဥ္အလာနွင့္ ဖံြ႔ၿဖိဳး တုိးတက္မွဳမ်ားအား ေလ့လာၿခင္း’ ဆုိၿပီးတပ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ကၽြန္ေတာ္ဆုိလုိတာက ေခါင္းစဥ္တစ္ခု ေရြးခ်ယ္ၿပီးတပ္ေတာ့မယ္ဆုိရင္ စည္းကမ္းေတြ၊ ဥပေဒေတြ၊ လူ႔ယဥ္ေက်းမွဳေတြ၊ ယုံႀကည္ကုိးကြယ္မွဳေတြ၊ စတာေတြနဲ႔ မဆန္႔က်င္ဖုိ႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ ကုိေရးခ်င္တဲ့ အေႀကာင္းအရာတစ္ခုဟာ အထက္ပါအခ်က္ေတြနဲ႔ ဆန္႔က်င္ေနမယ္ဆုိ ရင္ေတာင္ မဆန္႔က်င္မယ့္ ေခါင္းစဥ္မ်ိဳးေရြးခ်ယ္ၿပီး အထဲမွာမွ ကုိလုိရာကုိ အေရာက္ေအာင္ ေရးယူရမွာ ပါ။
ကၽြန္ေတာ့္အေနနဲ႔ အဲဒီတုန္းက ေဆြးေႏြးေၿပာဆုိခဲ့ႀကတဲ့ စာဖတ္သူအားလုံးကုိ ကၽြန္ေတာ္တပ္တဲ့ ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ ဝုိင္းဝန္းေဆြးေႏြးေပးႀကဖုိ႔ Invite လုပ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တပ္မယ့္ေခါင္းစဥ္က planetary defense ဆုိတာပါဘဲ။ ခြန္းကုိ ဝုိင္းၿပီး မွန္ကန္စြာ (ၿငင္းႀကမယ္) ေဝဖန္ႀကမယ္ဆုိရင္ ဒီေဝါ ဟာရ ကုိေတာ့ သိရမယ္ေပါ့။ Astronomy ေလာကမွာေတာ့ ဒီေဝါဟာရဟာ ေခတ္စားလာခဲ့တာလဲ ႀကာ ခဲ့ပါၿပီ။ ဆုိလုိတာက ကမၻာ ႀကီးကုိ Asteroids, comets and large meteoroids တုိ႔ ဝင္တုိက္မယ့္ ရန္ကေန ဘယ္လုိကာကြယ္မလဲဆုိတာက စ တာပါ။ ဒီစာေႀကာင္းေလးကုိ ဖတ္ႀကည့္ပါ။ ‘ If a large asteroid or comet impacts the Earth, such an impact event might bring about the end of civilization.’ ဗမာလုိေတာ့ မၿပန္ ေတာ့ပါဘူးေနာ္။ စဥ္းစားႀကတာပါ။ ေဘးဆုိးႀကီးတစ္ခု မက်ေရာက္ခင္ မွာ ဘယ္လုိ ကာကြယ ္ရမယ္ဆုိတာကုိ ႀကိဳတင္ စဥ္းစားလုိ႔ ရေအာင္လုိ႔ပါ။ ကမၻာ႔ေၿမ၊ ေရၿပင္ ေတြေပၚ ကုိ အာကာသထဲက အစုိင္အခဲ ေတြက်ေရာက္ခဲ့တဲ့ အေထာက္အထားေတြကလဲ ရိွခဲ့တာကုိး။ ဒါနဲ႔ပတ္ သက္ၿပီးေတာ့ပဲ ဒီေန႔ Astronomy ေလာကမွာ Planetary defense ဆုိတဲ့ ေဝါဟာရက ေနရာတစ္ခု ရလာတာေပါ့။ Planetary defense နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ တစ္ကမ္ဘာလုံးရဲ့ သေဘာထားက အတူတူ ပါဘဲ။ ဒီေနရာမွာ ဥပမာအေနနဲ႔ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုရဲ့ ဥပေဒကုိ နမူနာ အၿဖစ္ ၿပလုိက္ပါတယ္။
“
The U.S. Congress has declared that the general welfare and security
of the United States require that the unique competence of NASA be
directed to detecting, tracking, cataloguing, and characterizing
near-Earth asteroids and comets in order to provide warning and
mitigation of the potential hazard of such near-Earth objects to the
Earth.
The NASA Administrator shall plan, develop, and implement a Near-Earth
Object Survey program to detect, track, catalogue, and characterize
the physical characteristics of near- Earth objects equal to or
greater than 140 meters in diameter in order to assess the threat of
such near-Earth objects to the Earth. It shall be the goal of the
Survey program to achieve 90% completion of its near-Earth object
catalogue (based on statistically predicted populations of near-Earth
objects) within 15 years after the date of enactment of this Act.
The NASA Administrator shall transmit to Congress not later than 1
year after the date of enactment of this Act an initial report that
provides the following:
(A) An analysis of possible alternatives that NASA may employ to carry
out the Survey program, including ground-based and space-based
alternatives with technical descriptions.
(B) A recommended option and proposed budget to carry out the Survey
program pursuant to the recommended option.
(C) Analysis of possible alternatives that NASA could employ to divert
an object on a likely collision course with Earth.
”
၂၀၀၄ ခုနွစ္မွာ Planetary Defense Conference: Protecting Earth from Asteroids ဆုိၿပီး AIAA က စပြန္ဆာ လုပ္ၿပီး က်င္းပခဲ့ပါတယ္။ ပဲြဆူတုန္းက ဝင္ပါခဲ့ႀကတဲ့ သူေတြအားလုံး အဲဒီတုန္းက ဘာေတြေဆြးေႏြးခဲ့ႀကတယ္ ဘာေတြေႀကၿငာသြားတယ္ဆုိတာေတာ့ သိထားသင့္ႀကတယ္လုိ႔ အႀကံေပး လုိက္ပါတယ္။ အခ်ိန္ရရင္ ဝါသနာလဲ ပါမယ္ဆုိရင္ေတာ့ http://www.planetarydefense.info ကုိဝင္ႀကည့္ႀကပါ။ အနည္းဆုံးေတာ့ white paper ေလာက္ေတာ့ ဖတ္ႀကပါ။ အထဲက papers ေတြ presentations ေတြ မႀကည့္နိုင္ရင္ေတာင္မွ။ အဲလုိပဲ ၂၀၀၇ ခုနွစ္မွာ George Washington University မွာ Planetary Defense Conference လုပ္ခဲ့ပါေသးတယ္။ အဲဒီ Conference အၿပီး ထုတ္တဲ့ေႀကၿငာ ခ်က္ ကုိလဲ ေအာက္ပါ Internet web page မွာ ရနိုင္ပါတယ္။
http:// www.aero.org/conferences/planetarydefense/
အဲလုိပဲ ၂၀၀၉ ခုနွစ္မွာ IAA က ႀကီးမွဴးၿပီး ေတာ့ Spain က Granada ၿမိဳ့မွာ 1st IAA Planetary Defense : Protecting Earth from Asteroids ဆုိတာကုိ က်င္းပအုံးမွာပါ။ စာဖတ္သူတုိ႔ အေနနဲ႕ မွန္ကန္တဲ့ ေၿပာဆုိမွဳေတြ၊ ေဆြးေႏြးမွဳေတြ၊ ၿငင္းခုန္မွဳေတြကုိ ( ကၽြန္ေတာ္ေပးတဲ့ links ေတြ ဖတ္ၿပီးသြား မယ္ဆုိရင္) ၿပဳလုပ္လာနိုင္မယ္လုိ႔လဲ ယုံႀကည္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္အေနနဲ႔ ဒီ Myanmar Astronomy blog ေလးထဲမွာ ေဆြးေႏြးရင္းမွတဆင့္ တေန႔က်ရင္ အဒီ International Conference လုိမ်ိဳး အထိ တက္ေရာက္ေဆြးေႏြးနိုင္သည္အထိ ထက္ၿမက္ေပါက္ေရာက္တဲ့ ပညာရွင္တစ္ဦးထက္မနည္း ထြက္ေပၚ လာပါေစလို႔ ဆုမြန္ေကာင္း ေတာင္းရင္း အဆုံးသတ္လိုက္ပါတယ္။ ။
mtssnrty
Sunday, November 23, 2008
ေခတ္သစ္ ျဂိဳဟ္တုလႊတ္တင္မႈဆိုင္ရာ လမ္းေႀကာင္း တြက္ခ်က္ျခင္း
ေနာက္တစ္ခုအေနနဲ႔က အရင္ပို႔စ္မွာ ေျပာခဲ႔တဲ႔ အလုပ္ရႈပ္ေနတယ္ ဆိုတာနဲ႔ ဆက္စပ္တဲ႔ The 3rd CSA - IAA conference on Advanced Space Systems and Applications, Shanghai မွာ စာေရးသူ ျပဳလုပ္ခဲ႔တဲ႔ Presentation ကို မွ်ေဝေပးလိုက္ပါတယ္။ ေခါင္းစဥ္ကေတာ႔ ‘Trajectory design for geostationary satellite insertion with the use of chemical upper stage and electric propulsion’ ပါ။ စိတ္ပါဝင္စားသူမ်ားနဲ႔ ေလ႔လာလိုသူမ်ား အသံုးတည္႔ေစဖို႔ မွ်ေဝေပးလိုက္ပါတယ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ႔ geostationary satellite တစ္လံုးကို ကုန္က်စရိတ္ ပိုမို သက္သာစြာနဲ႔ ပစ္လႊတ္နိုင္ရန္အတြက္ chemical rocket နဲ႔ electric propulsion ကို ေပါင္းစပ္ အသံုးျပဳထားတဲ႔ trajectory ကို design လုပ္ျပဳလုပ္ရန္ ျဖစ္ပါတယ္။ Satellites ေတြ ပစ္လႊတ္ ရာမွာ chemical rocket ေတြ အသံုးျပဳျပီး ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ ပစ္လႊတ္ နိုင္ခဲ႔တာကေတာ႔ ႀကာပါျပီ။ Electric Propulsion ကိုေတာ႔ Advanced ျဖစ္တဲ႔ mission ေတြမွာ စတင္အသံုးျပဳ လာႀကပါတယ္။ ESA, NASA တို႔ကေတာ႔ စမ္းသပ္ ပစ္လႊတ္ထားတဲ mission ေတြ ရွိပါတယ္။ Electric Propulsion က Chemical Rockets ေတြလို Thrust force မ်ားမ်ား မရနိုင္တဲ႔ အတြက္ transfer time က ႀကာျပီး ကမၻာကို အပါတ္ေပါင္းမ်ားစြာ ပါတ္ျပီးမွ mission ျပီးေျမာက္မွာ ျဖစ္တဲ႔ အတြက္ အဲဒီ trajectory ကို design လုပ္ရာမွာ ခက္ခဲမွာေတာ႔ အမွန္ပါပဲ။ တစ္ကမၻာလံုးမွာ Electric Propulsion mission design ကို numerical results ေတြနဲ႔ ခ်ျပနိုင္တဲ႔ specialists က ရာဂဏန္း မရွိေသးဘူးလို႔ေတာ႔ ေျပာႀကတာပါပဲ။ စာေရးသူ အေနနဲ႔ CSA-IAA conference မွာ I’m Min Thein, Ph.D student of Moscow Aviation Institute, from Myanmar လို႔ အစခ်ီျပီး Presentation လုပ္ေတာ႔ အားလံုးရဲ႔ reaction က amazing ဆိုတာပါပဲ။ Italy က Professor တစ္ေယာက္က ျမန္မာနိုင္ငံသား တစ္ေယာက္က ဒီလိုမ်ိဳး trajectory design ကို ခ်ျပ ေဆြးေႏြး နိုင္တာကို amazing ျဖစ္ရပါတယ္ ဆိုျပီး နႈတ္ကကို ထုတ္ေဖာ္ ေျပာဆိုသြားပါတယ္။ စာဖတ္သူေတြ အေနနဲ႔ Presentation ကို ဖတ္ျပီး နားလည္ဖို႔ ခက္ခဲမယ္ ဆိုတာေတာ႔ သိပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ခြန္းကိုေတာ႔ ေျပာထားဘူးပါတယ္။ Astronomy နဲ႔ ပါတ္သတ္တဲ႔ အေျခခံ သီအိုရီေတြ orbital mechanics နဲ႔ ပါတ္သတ္တဲ႔ အေျခခံေတြ၊ planetary mission design ေတြ အေႀကာင္း ေရးခ်င္တယ္ လို႔ပါ။ planetary mission ဆိုလို႔ စာေရးသူ အရူးထျပီး Mars mission နဲပ ပါတ္သတ္တဲ႔ calculation ေတြ algorithm ေတြ အမ်ားႀကီး လုပ္ဖူးပါတယ္။ ရယ္ေတာ႔ ရယ္ရတယ္။ ျမန္မာျပည္က လူတစ္ေယာက္က Mars ကို ကိုလိုနီ လုပ္နိုင္မယ္႔ trajectory design ေတြကို လိုက္ျပီး တြက္ေနတာ ဆိုေတာ႔။ ဒါနဲ႔ပဲ ပိုျပီးေတာ႔ actual ဆန္တဲ႔ direction တစ္ခုကို ေရြးျပီးေတာ႔ လုပ္လာခဲ႔တာ အခုလို presentation မ်ိဳးကို ကမၻာ႔ ပညာရွင္ေတြ အေရွ႔မွာ ခ်ျပ ေဆြးေႏြး နိုင္ခဲ႔ပါျပီ။ ဒီစာတမ္းမွာ Modified equinoctial orbital elements ကို သံုးထားပါတယ္။ equations ေတြ မနွစ္သက္တဲ႔ သူအတြက္ေတာ႔ မလြယ္ပါဘူး။ Optimal control theory နဲ႔ ပါတ္သတ္ျပီး Pontryajin’s maximum principle ကို သံုးထားျပီးေတာ႔ Boundary Value Problem ကိုေတာ႔ Analytical Approach နဲ႔ 3 unknowns and 3 equations ပံုစံရေအာင္ တြက္ယူထားပါတယ္။ Algorithm ရဲ႔ structure နဲ႔ ရရွိတဲ႔ Numerical results ေတြကိုလဲ ခ်ျပထားပါတယ္။ စိတ္ပါဝင္စားလို႔ further discussion အတြက္ ဆိုရင္ minnntheino@gmail.com ကို ဆက္သြယ္နိုင္ႀကပါတယ္။
ဝါသနာရွင္မ်ား အားလံုးကို ဖိတ္ေခၚပါတယ္။ Myanmar Society of Astronomy ျဖစ္လာဖို႔ အတြက္ စတင္ လိုက္ႀကရေအာင္။
mtssnrty
28.11.08
ဝါသနာရွင္မ်ား အားလံုးကို ဖိတ္ေခၚပါတယ္။ Myanmar Society of Astronomy ျဖစ္လာဖို႔ အတြက္ စတင္ လိုက္ႀကရေအာင္။
mtssnrty
28.11.08
Presentation အတြက္ Download link
အရင္ရက္က တင္ခဲ႔တဲ႔ ပို႔စ္မွာ Dr. Takashi Mariyama ရဲ႔ presentation ကို တင္မေပးခဲ႔ မိပါဘူး။ အဲဒီ presentation ကို Embed လုပ္ျပီး ဒီမွာ တစ္ခါထဲ ျပဖို႔ က်ိဳးစားေပမယ္႔ အဆင္မေျပတဲ႔ အတြက္ Download link ကိုပဲ တင္ေပးလိုက္ပါတယ္။ စိတ္ဝင္စားသူမ်ား Download လုပ္ျပီး ေလ႔လာနိုင္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ။ အေသအခ်ာ ျပင္ဆင္ျပီး ရင္ေတာ႔ ဒီမွာ တခါတည္း ျပနိုင္မယ္ ထင္ပါတယ္။ ေအာက္က လင္႔ေတြမွာ Download ခ်နိုင္ပါတယ္။
ifile.it (power point) 2.3 MB
docs.google.com (pdf) 9.2 MB
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ။
mtssntry
National Disasters Reduction and Relief ( Satellites applications points of view )
အားလံုးပဲ မဂၤလာပါ။ Contributors Lists ထဲမွာ ထိပ္ဆံုးက ပါေနေပမယ္႔ ဘာမွ မေရးျဖစ္တာကို အားေတာ႔ နာမိပါတယ္။ ခြန္းက invite လုပ္ျပီး ပို႔စ္ တင္ေပးဖို႔ ေျပာျပီးကတည္းက အလုပ္ကလည္း ရႈပ္ေနလို႔ ဘာမွ မေရးျဖစ္တာပါ။ Engineer4myanmar.com မွာေတာ႔ posts နွစ္ခု တင္ျဖစ္ပါတယ္။ ပထမတစ္ခုက One method for boundary value solving နဲ႔ ကြ်န္ေတာ္႔ရဲ႔ ရာသက္ပန္ ဆိုတဲ႔ ပို႔စ္ ေတြပါ။ ခြန္းကိုေတာ႔ ဘာအေႀကာင္းေတြ ေရးခ်င္တယ္ ဆိုတာေတာ႔ ေျပာထားဘူးတယ္။ အခုေတာ႔ သူ႔ဆီမွာလည္း ဒီေရ အေႀကာင္းေတြ ေရးေနတာ ဆိုေတာ႔ အဲဒါေတြနဲ႔လည္း နည္းနည္း ဆက္စပ္လို႔ ရ ေအာင္ စာဖတ္သူမ်ားကိုလည္း မွ်ေဝခ်င္တာေလး တစ္ခုကို တင္ေပးလိုက္ပါတယ္။ အဲဒါကေတာ႔ Chinese Society of Aeronautics နဲ႔ International Academy of Astronautics တို႔ ပူးေပါင္းက်င္းပတဲ႔ The 3rd CSA – IAA conference on Advanced Space Systems and Applications မွာ စာတမ္းဖတ္ခဲ႔စဥ္က ရခဲ႔တဲ႔ Japan Aerospace Exploration Agency (JAXA) က Dr. Takashi Mariyama ရဲ႔ presentation ကို မွ်ေဝေပးခ်င္လို႔ပါ။ အဲဒီ Conference ရဲ႔ Round table section မွာ National Disasters Reduction and Relief ဆိုတဲ႔ ေတာ႔ပစ္ ကို Satellites applications points of view ကေန ေဆြးေႏြးႀကတာပါ။ တရုတ္က professors ေတြဟာ တရုပ္ျပည္မွာ ေျမ ငလွ်င္ႀကီး လႈပ္ခဲ႔စဥ္တုန္းက ႀကံဳေတြ႔ခဲ႔ရတဲ႔ အေတြ႔အႀကံဳေတြကို အေသအခ်ာ ရွင္းျပသြားႀကပါတယ္။ ဆိုလိုရင္းကေတာ႔ Satellites ေတြသံုးျပီးေတာ႔
၁ ။ National disaster မ်ိဳး ျဖစ္လာမယ္႔ အေျခအေနမ်ိဳးကို ႀကိဳတင္ warning ေပးရန္။ (ဒီေနရာမွာ Cyclone တို႔ Tsunami တို႔လိုမ်ိုးကိုေတာ႔ metrological satellites ေတြကေန warning ေပးနိုင္မယ္။ အနာဂတ္ plan ေတြ systems ေတြ အေႀကာင္း ခ်ျပ ေဆြးေႏြးသြားႀကပါတယ္။
၂။ National disaster မ်ိဳးျဖစ္လာျပီဆိုရင္ satellites ေတြသံုးျပီး damage Area, damage conditions ေတြကို တြက္ခ်က္ရန္။ (ဒီေနရာမွာ damage area၊ damage conditions ေတြေပၚမူတည္ျပီး လိုအပ္ရင္ လိုအပ္သလို 3 dimensional ပံုေဖာ္ျခင္း၊ high resolution images မ်ား ရယူျခင္းေတြကို ေဆြးေႏြးခဲ႔ႀကပါတယ္။
၃။ Satellites ေတြရဲ႔ အကူအညီနဲ႔ National disaster နဲ႔ ပါတ္သတ္တဲ႔ information ေတြကို Government body နဲ႔ other NGO ေတြကို report လုပ္ျခင္းေတြကို ခ်ျပ ေဆြးေႏြး သြားႀကပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ Government body နဲ႔ other NGO ေတြ အေနနဲ႔ disaster နဲ႔ ပါတ္သတ္တဲ႔ information ကို အတိအက် အေသးစိပ္ သိရွိနိုင္မွာ ျဖစ္တဲ႔ အတြက္ မွန္ကန္တဲ႔ decisions ေတြ ခ်မွတ္နိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ Disaster ျဖစ္လာျပီ ဆိုရင္ေတာ႔ ေအာက္ပါ အစီအစဥ္ ေတြက မလြဲမေသြ ခ်မွတ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
(၁) ကယ္ဆယ္ျခင္း
(၂) ေျပာင္းေရႊ႔ေနရာခ်ထားျခင္း
(၃) ကူညီေထာက္ပံ႔ေရး လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ျခင္း
(၄) ေဒသျပန္လည္ဖြ႔ံျဖိဳးေရး လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ျခင္း
အဲလိုမ်ိဳး Emergency အေျခအေနမ်ိဳးမွာ ေကာင္းမြန္မွန္ကန္ ျမန္ဆန္တဲ႔ decisions ေတြ ခ်မွတ္လုပ္ေဆာင္ဖို႔က ခက္ခဲမွာေတာ႔ အမွန္ပါပဲ။ အဲလို decisions ေတြ ခ်ဖို႔ အတြက္ လိုအပ္တဲ႔ information ကို satellites ေတြရဲ႔ အကူအညီနဲ႔ ရယူျပီး တရုပ္ငလွ်င္တို႔၊ New Olean ေရႀကီးတာေတြမွာ ေျဖရွင္းခဲ႔တာေတြကို conference မွာ ေဆြးေႏြးခဲ႔ႀကပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ဂ်ပန္က ပေရာ္ဖက္ဆာက သူ႔ရဲ႔ presentation မွာ Nagis ျဖတ္သန္းအျပီး ဧရာဝတီ ေဒသ ရဲ႔ အေျခအေနကို ေဆြးေႏြးသြားလို႔ conference အျပီးမွာ အဲဒီ ပေရာ္ဖက္ဆာဆီ ခ်ဥ္းကပ္ျပီး သူ႔ရဲ႔ presentation ကို ေတာင္းယူခဲ႔တာကို စာဖတ္သူမ်ားကို မွ်ေဝေပးလိုက္တာပါ။ ဖတ္ႀကည္႔ပါ။ The disaster risk management cycle လိုမ်ိဳးက သိထားမယ္ဆိုရင္ အက်ိဳးမ်ားနိုင္ပါတယ္။
ေနာက္ဆံုး အေနနဲ႔ ကြ်န္ေတာ္တို႔ နိုင္ငံ အေနနဲ႔ လက္ရွိအေျခအေနမွာ satellites ေတြ အသံုးမျပဳနိုင္ ေသးေပမယ္႔ ေနာက္ေနာင္ အခ်ိန္ေတြမွာ Disaster ေတြနဲ႔ ပါတ္သတ္ျပီး warning ေပးနိုင္ဖို႔ ၊ ျဖစ္လာခဲ႔လို႔ ရွိရင္လည္း ကယ္ဆယ္ျခင္း၊ ေျပာင္းေရႊ႔ေနရာခ်ထားျခင္း၊ လိုအပ္ေသာ အေထာက္အပံ႔ပစၥည္းမ်ားကို ပို႔ေဆာင္ျခင္း ၊ ျပန္လည္ဖြ႔ံျဖိဳးေရး လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ျခင္း အစီအစဥ္ေတြကို လုပ္ေဆာင္နိုင္ဖို႔ အတြက္ လိုအပ္တဲ႔ information ေတြကို အခ်ိန္တို အတြင္း ရနိုင္မယ္႔ ကိုယ္ပိုင္ satellites မ်ား ရွိလာနိုင္ေရး အတြက္ ဝိုင္းဝန္း ႀကိဳးပမ္းႀက ေစလိုေႀကာင္းပါ။
mtssntry
21.11.2008
၁ ။ National disaster မ်ိဳး ျဖစ္လာမယ္႔ အေျခအေနမ်ိဳးကို ႀကိဳတင္ warning ေပးရန္။ (ဒီေနရာမွာ Cyclone တို႔ Tsunami တို႔လိုမ်ိုးကိုေတာ႔ metrological satellites ေတြကေန warning ေပးနိုင္မယ္။ အနာဂတ္ plan ေတြ systems ေတြ အေႀကာင္း ခ်ျပ ေဆြးေႏြးသြားႀကပါတယ္။
၂။ National disaster မ်ိဳးျဖစ္လာျပီဆိုရင္ satellites ေတြသံုးျပီး damage Area, damage conditions ေတြကို တြက္ခ်က္ရန္။ (ဒီေနရာမွာ damage area၊ damage conditions ေတြေပၚမူတည္ျပီး လိုအပ္ရင္ လိုအပ္သလို 3 dimensional ပံုေဖာ္ျခင္း၊ high resolution images မ်ား ရယူျခင္းေတြကို ေဆြးေႏြးခဲ႔ႀကပါတယ္။
၃။ Satellites ေတြရဲ႔ အကူအညီနဲ႔ National disaster နဲ႔ ပါတ္သတ္တဲ႔ information ေတြကို Government body နဲ႔ other NGO ေတြကို report လုပ္ျခင္းေတြကို ခ်ျပ ေဆြးေႏြး သြားႀကပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ Government body နဲ႔ other NGO ေတြ အေနနဲ႔ disaster နဲ႔ ပါတ္သတ္တဲ႔ information ကို အတိအက် အေသးစိပ္ သိရွိနိုင္မွာ ျဖစ္တဲ႔ အတြက္ မွန္ကန္တဲ႔ decisions ေတြ ခ်မွတ္နိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ Disaster ျဖစ္လာျပီ ဆိုရင္ေတာ႔ ေအာက္ပါ အစီအစဥ္ ေတြက မလြဲမေသြ ခ်မွတ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
(၁) ကယ္ဆယ္ျခင္း
(၂) ေျပာင္းေရႊ႔ေနရာခ်ထားျခင္း
(၃) ကူညီေထာက္ပံ႔ေရး လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ျခင္း
(၄) ေဒသျပန္လည္ဖြ႔ံျဖိဳးေရး လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ျခင္း
အဲလိုမ်ိဳး Emergency အေျခအေနမ်ိဳးမွာ ေကာင္းမြန္မွန္ကန္ ျမန္ဆန္တဲ႔ decisions ေတြ ခ်မွတ္လုပ္ေဆာင္ဖို႔က ခက္ခဲမွာေတာ႔ အမွန္ပါပဲ။ အဲလို decisions ေတြ ခ်ဖို႔ အတြက္ လိုအပ္တဲ႔ information ကို satellites ေတြရဲ႔ အကူအညီနဲ႔ ရယူျပီး တရုပ္ငလွ်င္တို႔၊ New Olean ေရႀကီးတာေတြမွာ ေျဖရွင္းခဲ႔တာေတြကို conference မွာ ေဆြးေႏြးခဲ႔ႀကပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ဂ်ပန္က ပေရာ္ဖက္ဆာက သူ႔ရဲ႔ presentation မွာ Nagis ျဖတ္သန္းအျပီး ဧရာဝတီ ေဒသ ရဲ႔ အေျခအေနကို ေဆြးေႏြးသြားလို႔ conference အျပီးမွာ အဲဒီ ပေရာ္ဖက္ဆာဆီ ခ်ဥ္းကပ္ျပီး သူ႔ရဲ႔ presentation ကို ေတာင္းယူခဲ႔တာကို စာဖတ္သူမ်ားကို မွ်ေဝေပးလိုက္တာပါ။ ဖတ္ႀကည္႔ပါ။ The disaster risk management cycle လိုမ်ိဳးက သိထားမယ္ဆိုရင္ အက်ိဳးမ်ားနိုင္ပါတယ္။
ေနာက္ဆံုး အေနနဲ႔ ကြ်န္ေတာ္တို႔ နိုင္ငံ အေနနဲ႔ လက္ရွိအေျခအေနမွာ satellites ေတြ အသံုးမျပဳနိုင္ ေသးေပမယ္႔ ေနာက္ေနာင္ အခ်ိန္ေတြမွာ Disaster ေတြနဲ႔ ပါတ္သတ္ျပီး warning ေပးနိုင္ဖို႔ ၊ ျဖစ္လာခဲ႔လို႔ ရွိရင္လည္း ကယ္ဆယ္ျခင္း၊ ေျပာင္းေရႊ႔ေနရာခ်ထားျခင္း၊ လိုအပ္ေသာ အေထာက္အပံ႔ပစၥည္းမ်ားကို ပို႔ေဆာင္ျခင္း ၊ ျပန္လည္ဖြ႔ံျဖိဳးေရး လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ျခင္း အစီအစဥ္ေတြကို လုပ္ေဆာင္နိုင္ဖို႔ အတြက္ လိုအပ္တဲ႔ information ေတြကို အခ်ိန္တို အတြင္း ရနိုင္မယ္႔ ကိုယ္ပိုင္ satellites မ်ား ရွိလာနိုင္ေရး အတြက္ ဝိုင္းဝန္း ႀကိဳးပမ္းႀက ေစလိုေႀကာင္းပါ။
mtssntry
21.11.2008
Thursday, November 20, 2008
diurnal and semi-diurnal tide (amplified discussion for Ko Ah Hlatayarr)
diurnal နဲ႔ semi-diurnal tide ေတြဘယ္လိုေၾကာင္႔ ကြဲလြဲျဖစ္ေပၚရတယ္ ဆိုတာကို ဒီပို႔စ္မွာ ရွင္းျပလိုျခင္း ပဲျဖစ္ ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ ဒီေရဘယ္လိုျဖစ္ေပၚလဲ (၂) ကပံုကိုပဲ ျပန္သံုးျပီးရွင္းလင္းထားပါတယ္။ (ဒီထက္ပိုမိုရွင္းလင္းေအာင္ ေဆြးေႏြးေပးႏိုင္တဲ႔ ပံုရွာမ ေတြ႔ပါ)။
ပံုမွာ ကြ်န္ေတာ္တို႔ၾကည္႔မယ္ဆိုရင္ လရဲ႕ declination က ၂၀ဒီဂရီ ျဖစ္ျပီးေတာ႔ သူ႔ရဲ႕ co-declination ကေတာ႔ (၉၀-၂၀) ၇၀ဒီဂရီျဖစ္ပါတယ္။ လရဲ႕ အျမင္႔ဆံုး declination ဟာ၂၈ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ္ခန္႔ျဖစ္ပါတယ္။ (လဟာ ေနပတ္လမ္း ecliptic ကေနအျမင္႔ဆံုးျဖစ္ႏိုင္တဲ႔ declination က ၅ ဒီဂရီ ၁၇.၅ မိနစ္ ျဖစ္ျပီး၊ ecliptic ကေတာ႔ကမၻာ႔အီေကြတာ ကေန ၂၃.၅ မိနစ္ declination ရိွေနပါတယ္။ အဲဒီေတာ႔ လဟာ အီေကြတာကေနဆိုရင္ အျမင္႔ဆံုး declination ၂၈ ဒီဂရီ ၄၇ မိနစ္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႕ဆိုလိုျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။) အဲဒီ အျမင္႔ဆံုး declination ရဲ႕ co-declination ကေတာ႔ (၉၀-၂၈.၈ = ၆၁.၂ ဒီဂရီ) ျဖစ္ပါတယ္။ လရဲ႕ အျမင္႔ဆံုး declination နဲ႔ co-declination ကိုဒီမွာ ခနေလာက္မွတ္ ထားလိုက္ၾကရေအာင္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ပံုကိုျပန္သြား ၾကည္႔ၾကမယ္။
ေဖာ္ျပပါပံုမွာ HGF ဆိုတဲ႔ Line ကိုေတြ႔ၾကရမွာျဖစ္ပါတယ္။ HGF line ဟာ လရဲ႕ co-declination ျဖစ္တဲ႔ EDC line ၇၀ ဒီဂရီ ရဲ႕အေပၚ လတ္တီက်ဳအျမင္႔ကို ေရာက္ေန တာေတြ႔ ရမွာျဖစ္ ပါတယ္။ HGF line ကိုၾကည္႔မယ္ဆိုရင္၊ H အမွတ္ေနရာ ေဒသဟာ ေရက် ျဖစ္တဲ႔ A A’ line နဲ႔ နီးကပ္ေနျပီး၊ သူလည္း ေရက်ခိ်န္ျဖစ္ေနတာကို ေတြ႔ရမွာပါ။ ကမၻာဟာလည္ေနတဲ႔ အတြက္ ၆ နာရီၾကာတဲ႔အခ်ိန္မွာ H အမွတ္ေနရာေဒသဟာ NS line ေပၚကိုေရာက္လာပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ ေရျပည္႔ (ေရတက္) ျဖစ္ျပီလားဆိုေတာ႔ မျဖစ္ေသး ပါဘူး။ ေနာက္ထပ္ ၆ နာရီၾကာထပ္ျပီး လွည္႔ပတ္ျပီးတဲ႔ အခါမွာေတာ႔ H အမွတ္ရိွ တဲ႔ေနရာ ေဒသဟာ F အမွတ္ရိွတဲ႔ ေနရာကိုေရာက္လာပါတယ္။ အဲဒီေတာ႔မွာသာ ေရျပည္႔ (ေရတက္) ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ႔ ေရက် ကေန ဒီေရအတက္ကိုေရာက္ဖို႔ ၁၂ နာရီၾကာပါ တယ္။ အဲဒီလိုပဲ F အမွတ္ကေန H အမွတ္ကိုျပန္ေရာက္ဖို႕လည္း ၁၂ နာရီ ၾကာပါတယ္။ အဲဒီေတာ႔ တစ္ေန႔ (၂၄ နာရီ) မွာ ေရတက္တစ္ၾကိမ္၊ ေရက် တစ္ၾကိမ္သာျဖစ္တာကို ေတြ႔ ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ tide အမ်ိဳးအစားကို diurnal tide လို႔ေခၚပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ကြ်န္ေတာ္တို႔ co-declination ေအာက္နိမ္႔တဲ႔ လတ္တီက်ဳေဒသေတြကိုေလ႔ လာၾကည္႔ရေအာင္။ အျမင္သာဆံုး ဥပမာ အျဖစ္ကြ်န္ေတာ္ အီေကြတာတစ္ေလွ်ာက္ကို ေပပါ႔မယ္။ အီေကြတာတစ္ေလွ်ာက္ကို ပံုမွာၾကည္႔မယ္ဆိုရင္ K ဆိုတဲ႔ အ မွတ္ မွာ ေရတက္ ျဖစ္ေနတာကိုေတြ႔ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ ထပ္ ၆ နာရီ ၾကာျပီးတဲ႔အခ်ိန္မွာ အဲဒီ K အ မွတ္ေနရာေဒသဟာ NS line ေပၚကိုေရာက္လာပါတယ္။ ဒီပံုမွာ ေတာ႔ A A line လို႔လည္း ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ႔ A A’ line ဟာဒီေရ အက်ဆံုး ျဖစ္တဲအတြက္ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ေရ စစ္ခ်ိန္ (ေရက်ခ်ိန္) ျဖစ္ေနပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ ၆ နာရီထပ္ၾကာျပီးတဲ႔ အခ်ိန္မွာ ေတာ႔ I အမွတ္ကိုေရာက္ျပီး ေရတက္ျပန္ျဖစ္ျပန္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ ေရတက္၊ ေရက် ဟာ ၆နာရီ တစ္ၾကိမ္စီျဖစ္ေနျပီး တစ္ရက္ (၂၄ နာရီ) မွာ ႏွစ္ၾကိမ္စီျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို tide ကို semi-diurnal tide လို႔ေခၚပါတယ္။
ျပီးရင္ ကြ်န္ေတာ္ အေပၚမွာရွင္းထားခဲ႔တဲ႔ လရဲ႕ အျမင္႔ဆံုး declination နဲ႔ co-declination ကိုျပန္ၾကည္႔ရေအာင္။ လရဲ႕ အျမင္႔ဆံုး co-declination ဟာ ၆၁ ဒီဂရီခန္႔ျဖစ္တဲ႔ အတြက္ ကမၻာ႔ လတ္တီက်ဳ အျမင္႔ပိုင္း ၆၀ ဒီဂရီနဲ႔ အထက္ေနရာေဒသ ေတြမွာ diurnal tide ျဖစ္ပါ တယ္။ အျမင္႔ဆံုး co-declination ျဖစ္တဲ႔ ၆၀ ဒီဂရီ နဲ႔ အီေကြတာၾကားေဒသေတြမွာေတာ႔ semi-diurnal tide ကိုၾကံဳေတြ႔ရပါတယ္။ (ခြ်င္းခ်က္။ အခ်ိဳ႔ေသာ အီေကြတာနဲ႔ အနီးေဒသ ေတြမွာ လည္းသာမာန္နဲ႔ ေသြဖယ္ျပီး diurnal tide ကိုေတြ႔ရတတ္ပါတယ္။ ဒါကေတာ႔ resonant of water body လို႔ေခၚတဲ႔ ေရကို၀န္းရံထားေသာ ကုန္းေျမ အေနအထား (coastline shape and sea bed morphology) ေပၚမူတည္ျပီး သာမန္ကေနေသြဖယ္ သြားျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ resonant of water body ကေတာ႔ astronomy နဲ႔ မဆိုင္တဲ႔ အတြက္ ကြ်န္ေတာ္ amplification မလုပ္လိုေတာ႔ပါ။)
ကြ်န္ေတာ္ diurnal tide နဲ႔ semi-diurnal tide ကိုအတတ္ ႏိုင္ဆံုး ရွင္းလင္းေအာင္ၾကိဳးစားျပီးေရး ထားပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္႔ ေရးသားခ်က္ရႈပ္ေထြးသြားတဲ႔ အတြက္နားမလည္တာ မ်ား ရိွရင္ အျပန္အလွန္ေဆြးေႏြးေပးရန္ ဖိတ္ေခၚပါတယ္ခင္ဗ်ာ။
ေလးစားလွ်က္
ေလးစားလွ်က္
Tuesday, November 18, 2008
ေန၊လ ကမၻာတို႔ၾကားမွာ ဒီေရဘယ္လိုျဖစ္လာလဲ (၂)
ကြ်န္ေတာ္ ဒီအေၾကာင္းအရာရဲ႕ ေခါင္းစဥ္ (၁) မွာေတာ႔ simple tide theory လို႔ေခၚတဲ႔ ဒီေရဘယ္လိုျဖစ္လာရတယ္ဆိုတာကို ေဖာ္ျပျပီးပါျပီ။ ဒီေရျဖစ္ေပၚေစတဲ႔ အဓိက reason ကေတာ႔ celestial bodies ေတြၾကားက ဆြဲအားေတြေၾကာင္႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔အဲဒီ ဆြဲအားေတြကို tide producing force လို႔ေခၚပါတယ္။ အခုကြ်န္ေတာ္ (၂) မွာ dynamic tide theory ကိုပါဆက္လက္ ေဖာ္ျပသြားပါ႔မယ္။ simple tide theory မွာေတာ႔ astronomical tide လို႔ေခၚတဲ႔ ေန၊လ ကမၻာတို႔ေၾကာင္႔ ျဖစ္ေသာ ဒီေရကို assumption မ်ားနဲ႔ေဖာ္ထုတ္ထားပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ႔
(၁) ေန၊လ ကမၻာတို႔ဟာ ျပင္ညီ (plain) တစ္ခုထဲမွာပဲ လွည္႔ပတ္ေနၾကတယ္။
(၂) ေန နဲ႔ လမွာ ျမင္႔ေထာင္႔ declination မရိွဘူး။
(၃) ကမၻာ႔ မ်က္ႏွာျပင္ၾကီးတစ္ခုလံုးကို ေရေတြနဲ႔ ပဲဖံုးလႊမ္းထားတယ္
(၁) ေန၊လ ကမၻာတို႔ဟာ ျပင္ညီ (plain) တစ္ခုထဲမွာပဲ လွည္႔ပတ္ေနၾကတယ္။
(၂) ေန နဲ႔ လမွာ ျမင္႔ေထာင္႔ declination မရိွဘူး။
(၃) ကမၻာ႔ မ်က္ႏွာျပင္ၾကီးတစ္ခုလံုးကို ေရေတြနဲ႔ ပဲဖံုးလႊမ္းထားတယ္
သို႔ေသာ္ တကယ္႔လက္ေတြ႔မွာေတာ႔ အဲဒီလို မဟုတ္ပါဘူး။ ေန၊လ ဟာကမၻာကို ျမင္႔ေထာင္႔ declination ေတြနဲ႔ လွည္႔ပတ္ေနၾကတာပါ။ ကမၻာၾကီးမွာလဲ ေရေတြၾကီးပဲ ဖံုးလႊမ္းထားတာမဟုတ္ပါဘူး။ အဲဒီ simple tide theory က assumptions ေတြကိုဖယ္လိုက္ျပီး ေန နဲ႔ လ ဟာ declination အမ်ိဳးမိ်ဳးနဲ႔ ကမၻာကိုလွည္႔ပတ္ေနတယ္။ ျပီးေတာ႔ ကမၻာၾကီးမွာ လည္း ကုန္းေျမေတြက ေရေတြကို ကန္႔သတ္ထား တဲ႔အတြက္ simple tide theory ဟာ လက္ေတြ႔မက်ေတာ႔ပါဘူး။ ဒီေတာ႔ အဲဒီအခ်က္ေတြကို ထည္႔သြင္းစဥ္းစားျပီး ဒီေရ ကိုေလ႔လာ ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္ၾကည္႔ရေအာင္။ အဲဒါကို Dynamic tide thoery လို႔ေခၚပါတယ္။ (ေနနဲ႔ လရဲ႕ ကမၻာကိုလွည္႔ပတ္ ေနေသာ ပတ္လမ္းမ်ား နဲ႔ declination မ်ားအေၾကာင္း ကိုကြ်န္ေတာ္ ေန၊လ ကမၻာတို႔ရဲ႕ လွည္႔ပတ္လႈပ္ရွားမႈမ်ား အေၾကာင္းဆိုတဲ႔ ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ ေဆြးေႏြး ခဲ႔ ျပီးျဖစ္ ပါတယ္။
အခုကြ်န္ေတာ္ ေနနဲ႔ လကို dynamic tide theory ျဖစ္ဖို႔အတြက္ ျမင္႔ေထာင္႔ေတြ ေပးပါ႔မယ္။ (၁) မွာတုန္းက ကြ်န္ေတာ္ေဖာ္ျပထားခဲ႔ တဲ႔ simple tide theory မွာ တစ္ေနရာထဲမွာပဲ ဒီေရကျမင္႔ေနတယ္လို႔ထင္စရာရိွပါတယ္။ ခုဒီေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ dynamic tide theory ကိုေဆြးေႏြးတဲ႔ အခါမွာေတာ႔ ဒီေရကကမၻာ ေပၚမွာဘယ္လို ေျပာင္းလဲေနတယ္။ အတက္အက်ေတြ ဘယ္လိုျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာကို ေဖာ္္ျပသြား မွာျဖစ္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔အရင္ဆံုး လရဲ႕ declination အေျပာင္းအလဲ ေၾကာင္႔ ဒီေရဘယ္လိုေျပာင္းလဲ တယ္ဆိုတာကို အရင္ေလ႔လာ ၾကည္႔ရေအာင္။ ေအာက္မွာ ကြ်န္ေတာ္ BASIC TIDE THEORY ကိုပံုေလးနဲ႔ အၾကမ္းဖ်င္းေဖာျ္ပပါထားပါတယ္။
ဒီအေပၚကပံုေလးကို ေလ႔လာၾကည္႔ မယ္ဆိုရင္ လတစ္ခုထဲကိုပဲ အရင္ဆံုးစဥ္းစားထားပါတယ္။ လဟာ assumption တစ္ခုျဖစ္တဲ႔ ကမၻာနဲ႔ျပင္ညီမ်က္ႏွာျပင္တစ္ခုထဲ ကပဲကမၻာကို လွည္႔ပတ္ေနတယ္ လို႔ဖန္းဆင္းခ်က္ေပးထားတဲ႔ အတြက္ ဒီေရအျမင္႔ (ေရတက္) ဟာ လလွည္႔ပတ္ရာပတ္လမ္း အတိုင္း ျဖစ္တဲ႔ equator တစ္ေလွ်ာက္မွာပဲျဖစ္ေနတာကို ေတြ႔ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရက် (ဒီေရက်ျခင္း) ဟာလဲ၀င္ရိုးစြန္း ေဒသေတြ မွာပဲ ပံုေသျဖစ္ေနတာကို ေတြ႕ရမွာပါ။ ဒါေပမယ္႔ တကယ္တမ္းလက္ေတြ႔မွာေတာ႔ လဟာကမၻာနဲ႔ ျပင္ညီ မ်က္ႏွာျပင္ (equatorial plain) တစ္ေလွ်ာက္မွာပဲလွည္႔ပတ္ ေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ အီေကြတာကေန ျမင္႔ေထာင္႔ declination ခံေဆာင္ျပီးလွည္႔ပတ္ေနပါတယ္။ အဲဒီျဖစ္စဥ္ေၾကာင္႔ ကမၻာ႔မ်က္ ႏွာျပင္ေပၚမွာ ဒီေရ အနိမ္႔အျမင္႔ေတြဘယ္လို ေျပာင္းလဲတယ္ ဆိုတာကိုေအာက္မွာ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ဆက္ၾကည္႔ လိုက္ရေအာင္။
အေပၚမွွာေဖာ္ျပထားတဲ႔ ပံုမွာၾကည္႔ရင္ လဟာကမၻာရဲ႕ အီေကြတာကေန ၂၀ ဒီဂရီ ျမင္႔ ေထာင္႔ခံေဆာင္ထားတဲ႔ ေနရာမွာ ေရာက္ေနတယ္လို႔ ဥပမာေပးထားပါတယ္။ လရဲ႕ ျမင္႔ ေထာင္႔ (declination) ဟာ ေနပတ္လမ္း(ecliptic) ကေန ၅ ဒီဂရီ မွ ၅ဒီဂရီ ၁၇.၅ မိနစ္ၾကားမွာ အေျပာင္းအလဲ ရိွေနပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕ လပတ္လမ္း တစ္လမ္းတိုင္းမွာ ေနရာတစ္ခုကို declination တစ္မ်ိဳးနဲ႔ ျဖတ္ပါတယ္။ အဲဒီျဖစ္စဥ္ဟာ regression of nodes လို႔ေခၚတဲ႔ ျဖစ္စဥ္ေၾကာင္႔ ျဖစ္ရတယ္ဆိုတာကို ကြ်န္ေတာ္ ေန၊လ ကမၻာတို႔ရဲ႕ လႈပ္ရွားလွည္႔ပတ္မႈမ်ား အေၾကာင္းဆိုတဲ႔ ေခါင္းစဥ္ေအာက္ မွာေဆြးေႏြးထားခဲ႔ပါတယ္။ အဲဒီေတာ႔ လဟာကမၻာ႔ေနရာေဒသ တစ္ခုကို ျမင္႔ေထာင္႔တူနဲ႔ ျပန္ေရာက္ဖို႔ ၁၈.၆၁ ႏွစ္ၾကာပါတယ္။ အဲဒါကေတာ႔ regression of nodes တစ္ပတ္ျပည္႔ လို႔မူလ Node ေနရာကိုျပန္ေရာက္ျခင္း ပဲျဖစ္ပါတယ္။ လဟာကမၻာကို ပတ္ေနတဲ႔ orbit တစ္ခုျပည္႔ဖို႔ အၾကမ္းဖ်င္းတစ္လ ၂၉ ရက္ၾကာပါတယ္။ တစ္ႏွစ္မွာေတာ႔ သူ႔ရဲ႕ ပတ္လမ္း ၁၃ ပတ္လွည္႔ပတ္ပါတယ္။
အခုဒီဥပမာမွာေတာ႔ လဟာကမာၻ႔ အီေကြတာကေန ၂၀ ဒီဂရီ ျမင္႔ေထာင္႔ခံေဆာင္ထားတဲ႔ ေနရာကိုေရာက္ရိွွေနပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ ဒီေရ ျဖစ္စဥ္ကို normal tide theory ကေနဘယ္ လိုေျပာင္းလဲသြား ေစလဲ ဆိုတာကိုေလ႔လာၾကည္႔ရေအာင္။ ပံုမွာ ၂၀ ဒီဂရီ လတ္တီက်ဳအ ရပ္မွာရိွတဲ႔ ကမၻာ႔ေနရာေတြမွာ ေရျမင္႔ (ဒီေရတက္ခ်ိန္) ျဖစ္ေနတာကိုေတြ႔ ရမွာပါ။ ေျမာက္ လတ္တီက်ဳ ၂၀ ဒီဂရီ နဲ႔ ေတာင္လတ္တီက်ဳ ၂၀ ဒီဂရီအရပ္ေဒသ ေတြမွာ (ဒီေရတက္ခ်ိန္) ျဖစ္ေနတာကိုေတြ႔ ရမွာပါ။ ပံုမွာေတာ႔ Y နဲ႔ C အမွတ္ျပထားတဲ႔ ေနရာေတြျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ႔ ၂၀ ဒီဂရီ declination ရဲ႕ co-declination ျဖစ္တဲ႔ A-A’ မ်ဥ္းတစ္ ေလွ်ာက္မွာ ဒီေရက်ခ်ိန္ ျဖစ္ေနတာကိုေတြ႔ ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခါ ပံုမွာ F – H မ်ဥ္းတစ္ေလွ်ာက္ရိွတဲ႔ လတ္တီက်ဳ ေဒသေတြကိုၾကည္႔မယ္ဆိုရင္ F အမွတ္နဲ႔ H အမွတ္ ဟာလတ္တီက်ဳ တစ္လိုင္းထဲေပၚမွာ ရိွျပီးဒီေရတက္ခ်ိန္ ျဖစ္ေသာ္လည္း ဒီေရ အျမင္႔ခ်င္း မတူေတာ႔တာကို ေတြ႔ရ မွာျဖစ္ပါတယ္။ ၀င္ရိုးစြန္းေနရာေတြမွာေတာ႔ ဒီေရအေျပာင္း အလဲဟာ ေရတက္ခ်ိန္နဲ႔ ေရက်ခ်ိန္ သိပ္ထူးထူးျခားျခား ေျပာင္းလဲမႈမရိွတာကို ေတြ႔ႏိုင္ ပါတယ္။ ၆၀ ဒီဂရီ ထက္အေပၚေရာက္ေသာလတ္တီက်ဳ အျမင္႔ပိုင္းေနရာေတြမွာ ဒီေရ အတက္အက်ဟာ တစ္ေန႕(၂၄) နာရီကို အတက္ တစ္ၾကိမ္ (၁၂နာရီ)၊ အက်တစ္ၾကိမ္ (၁၂နာရီစီ)ပဲ ျဖစ္တာကို ေတြ႔ရမွာ ျဖစ္ျပီး ဒါကို diurnal tide လို႔ေခၚပါတယ္။ လတ္တီက်ဳ အနိမ္႔ပိုင္း ေဒသေတြနဲ႔ equator တစ္ေလွ်ာက္မွာေတာ႔ ဒီေရ အတက္ အက်ဟာ တစ္ရက္ (၂၄) နာရီမွာ အတက္ ၂ ၾကိမ္ အက် ၂ ၾကိမ္ (၆ နာရီစီ) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကိုေတာ႔ semi-diurnal tide လို႔ေခၚဆိုပါ တယ္။
ဒီပံုမွာေလ႔လာၾကည္႔မယ္ဆိုရင္ ေရတက္ ေရျပည္႔ခ်ိန္ခ်င္း တူေသာ္လည္း တစ္ေနရာနဲ႔ တစ္ေနရာ ဒီေရ အျမင္႔ခ်င္းမတူ တာကို ေတြ႔ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ ေနာက္ထပ္အ ေသးစိတ္ ခ်ဲ႕ကားေဆြးေႏြးစရာေတြ ရိွေသာ္လည္း ဘာသာရပ္ ပိုင္းဆိုင္ရာၾကီး လံုးလံုးလ်ား လ်ားျဖစ္သြားျပီး ျငီးေငြ႔စရာျဖစ္ သြားမွာစိုးတဲ႔အတြက္ ဒီ diurnal tide၊ semi-diurnal tide၊ range of tide (ဒီေရအျမင္႔) ေတြကိုဒီေလာက္နဲ႔ ပဲရပ္ထားလိုက္ပါတယ္။ ဆက္လက္ျပီး ေမးျမန္းျခင္း၊ အျပန္ အလွန္ေဆြးေႏြးခ်င္း မ်ားရိွရန္လည္း ဖိတ္ေခၚပါတယ္ခင္ဗ်ာ။ ကြ်န္ ေတာ္ေနာက္ထပ္ ပို႔စ္မွာေတာ႔ ေန၊ လ တို႔ ရဲ႕ combination effect နဲ႔ phases of Moon (လဆန္း၊ လဆုတ္၊ လျပည္႔၊ လကြယ္) စတာေတြကိုေဖာ္ျပသြားပါ႔မယ္။
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
အခုဒီဥပမာမွာေတာ႔ လဟာကမာၻ႔ အီေကြတာကေန ၂၀ ဒီဂရီ ျမင္႔ေထာင္႔ခံေဆာင္ထားတဲ႔ ေနရာကိုေရာက္ရိွွေနပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ ဒီေရ ျဖစ္စဥ္ကို normal tide theory ကေနဘယ္ လိုေျပာင္းလဲသြား ေစလဲ ဆိုတာကိုေလ႔လာၾကည္႔ရေအာင္။ ပံုမွာ ၂၀ ဒီဂရီ လတ္တီက်ဳအ ရပ္မွာရိွတဲ႔ ကမၻာ႔ေနရာေတြမွာ ေရျမင္႔ (ဒီေရတက္ခ်ိန္) ျဖစ္ေနတာကိုေတြ႔ ရမွာပါ။ ေျမာက္ လတ္တီက်ဳ ၂၀ ဒီဂရီ နဲ႔ ေတာင္လတ္တီက်ဳ ၂၀ ဒီဂရီအရပ္ေဒသ ေတြမွာ (ဒီေရတက္ခ်ိန္) ျဖစ္ေနတာကိုေတြ႔ ရမွာပါ။ ပံုမွာေတာ႔ Y နဲ႔ C အမွတ္ျပထားတဲ႔ ေနရာေတြျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ႔ ၂၀ ဒီဂရီ declination ရဲ႕ co-declination ျဖစ္တဲ႔ A-A’ မ်ဥ္းတစ္ ေလွ်ာက္မွာ ဒီေရက်ခ်ိန္ ျဖစ္ေနတာကိုေတြ႔ ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခါ ပံုမွာ F – H မ်ဥ္းတစ္ေလွ်ာက္ရိွတဲ႔ လတ္တီက်ဳ ေဒသေတြကိုၾကည္႔မယ္ဆိုရင္ F အမွတ္နဲ႔ H အမွတ္ ဟာလတ္တီက်ဳ တစ္လိုင္းထဲေပၚမွာ ရိွျပီးဒီေရတက္ခ်ိန္ ျဖစ္ေသာ္လည္း ဒီေရ အျမင္႔ခ်င္း မတူေတာ႔တာကို ေတြ႔ရ မွာျဖစ္ပါတယ္။ ၀င္ရိုးစြန္းေနရာေတြမွာေတာ႔ ဒီေရအေျပာင္း အလဲဟာ ေရတက္ခ်ိန္နဲ႔ ေရက်ခ်ိန္ သိပ္ထူးထူးျခားျခား ေျပာင္းလဲမႈမရိွတာကို ေတြ႔ႏိုင္ ပါတယ္။ ၆၀ ဒီဂရီ ထက္အေပၚေရာက္ေသာလတ္တီက်ဳ အျမင္႔ပိုင္းေနရာေတြမွာ ဒီေရ အတက္အက်ဟာ တစ္ေန႕(၂၄) နာရီကို အတက္ တစ္ၾကိမ္ (၁၂နာရီ)၊ အက်တစ္ၾကိမ္ (၁၂နာရီစီ)ပဲ ျဖစ္တာကို ေတြ႔ရမွာ ျဖစ္ျပီး ဒါကို diurnal tide လို႔ေခၚပါတယ္။ လတ္တီက်ဳ အနိမ္႔ပိုင္း ေဒသေတြနဲ႔ equator တစ္ေလွ်ာက္မွာေတာ႔ ဒီေရ အတက္ အက်ဟာ တစ္ရက္ (၂၄) နာရီမွာ အတက္ ၂ ၾကိမ္ အက် ၂ ၾကိမ္ (၆ နာရီစီ) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကိုေတာ႔ semi-diurnal tide လို႔ေခၚဆိုပါ တယ္။
ဒီပံုမွာေလ႔လာၾကည္႔မယ္ဆိုရင္ ေရတက္ ေရျပည္႔ခ်ိန္ခ်င္း တူေသာ္လည္း တစ္ေနရာနဲ႔ တစ္ေနရာ ဒီေရ အျမင္႔ခ်င္းမတူ တာကို ေတြ႔ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ ေနာက္ထပ္အ ေသးစိတ္ ခ်ဲ႕ကားေဆြးေႏြးစရာေတြ ရိွေသာ္လည္း ဘာသာရပ္ ပိုင္းဆိုင္ရာၾကီး လံုးလံုးလ်ား လ်ားျဖစ္သြားျပီး ျငီးေငြ႔စရာျဖစ္ သြားမွာစိုးတဲ႔အတြက္ ဒီ diurnal tide၊ semi-diurnal tide၊ range of tide (ဒီေရအျမင္႔) ေတြကိုဒီေလာက္နဲ႔ ပဲရပ္ထားလိုက္ပါတယ္။ ဆက္လက္ျပီး ေမးျမန္းျခင္း၊ အျပန္ အလွန္ေဆြးေႏြးခ်င္း မ်ားရိွရန္လည္း ဖိတ္ေခၚပါတယ္ခင္ဗ်ာ။ ကြ်န္ ေတာ္ေနာက္ထပ္ ပို႔စ္မွာေတာ႔ ေန၊ လ တို႔ ရဲ႕ combination effect နဲ႔ phases of Moon (လဆန္း၊ လဆုတ္၊ လျပည္႔၊ လကြယ္) စတာေတြကိုေဖာ္ျပသြားပါ႔မယ္။
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
ေန၊လ၊ကမၻာတို႔ ၾကားမွာ ဒီေရဘယ္လိုျဖစ္လာလဲ (၁)
ေန၊လ နဲ႔ ကမၻာတို႔ရဲ႕ လွည္႔ပတ္လႈပ္ရွား မႈမ်ားကို ကြ်န္ေတာ္ ေရွ႕က ပို႔စ္မွာေဆြးေႏြးျပီး သြားပါျပီ။ အခ်ိဳ႕ေသာအေသး စိတ္အခ်ိန္ကာလသတ္မွတ္ခ်က္မ်ား၊ အေရးပါမႈနဲေသာလွည္႔ ပတ္မႈမ်ား မွအပကြ်န္ေတာ္ အေသးစိတ္ေဖာ္ျပခဲ႔ပါတယ္။ အခုဒီ ေခါင္းစဥ္ ေအာက္မွာေတာ႔ ကြ်န္ေတာ္ ေန၊လ ကမၻာတို႔ ရဲ႕လွည္႔ပတ္လႈပ္ရွားမႈ ေတြေၾကာင္႔ကမၻာမွာ ျဖစ္ေပၚလာရတဲ႔ အက်ိဳးဆက္ ေတြထဲက..... ဒီေရ ဆိုတဲ႔ ျဖစ္စဥ္ေလးကို တင္ျပသြားပါ႔မယ္။
ေန၊လ နဲ႔ကမၻာတို႔ၾကားမွာ ဒီေရဘယ္လိုျဖစ္ ေပၚလာတယ္ ဆိုတာကိုေလ႔လာမယ္ဆိုရင္ ပထမဆံုးကြ်န္ေတာ္တို႔ ျပန္ၾကည္႔ရ မွာက အရာ၀တၳဳေတြ ၾကားကဆြဲအား (gravitational force) အေၾကာင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေန၊လ နဲ႔ ကမၻာတို႔ဟာအျပန္အလွန္ လွည္႔ပတ္ေနၾကရင္း အခ်င္းခ်င္းဆြဲငင္ၾကပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ နယူတန္နိယာမ သေဘာတရားအရ အရာ၀တၳဳႏွစ္ခုၾကား ကဆြဲငင္အားဟာ အဲဒီအရာ၀တၳဳ ႏွစ္ခုရဲ႕ အလယ္ဗဟိုိသို႔ ဦးတည္ဆြဲငင္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ (gravitational force) လို႔ေျပာ လိုက္ ျပီဆိုရင္ centrifugal force လို႔ေခၚတဲ႔ တန္ျပန္ဗဟို ခြာအားဆိုတာလည္းရိွလာပါျပီ။ အဲဒီေတာ႔ celestial body ေတြျဖစ္တဲ႔ ေန၊ လ နဲ႔ကမၻာတို႔ ၾကားမွာအဲဒီ force ေတြဘယ္လို သက္ေရာက္ေနလဲဆိုတာ ကြ်န္ေတာ္တို႔ေလ႔လာၾကရပါမယ္။ ဒီအားေတြရဲ႕သက္ေရာက္မႈဟာ ေနနဲ႔ကမၻာၾကား၊ လနဲ႔ ကမၻာ ၾကားမွာ အျပန္အလွန္သက္ေရာက္ေနပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ လဟာကမၻာ နဲ႔ အနီးကပ္ဆံုး celestial body ျဖစ္တဲ႔အတြက္ ကြ်န္ေတာ္တို႔ဟာ ဆြဲအားေတြနဲ႔ပတ္သတ္ရင္ေနနဲ႔ ကမၻာၾကားက ဆြဲအားေတြထက္ လနဲ႔ ကမၻာၾကားကဆြဲအားေတြကိုပိုျပီး ဂရုထားစရာျဖစ္လာပါတယ္။
ဒါကေတာ႔ကမၻာနဲ႔ လၾကား မွာျဖစ္ ေပၚတဲ႔ gravitational force ကိုရွင္းလင္းျပ ထား တဲ႔ပံုပဲျဖစ္ပါတယ္။ ပံုမွာေဖာ္ျပထားသလိုပဲ ကမၻာ႔မ်က္ႏွာျပင္မွာရိွေနတဲ႔ ေရမ်က္ႏွာ ျပင္ထုဟာ လရဲ႕ဆြဲအင္အားေၾကာင္႔လ ရိွရာဘက္သို႔ၾကြတက္ လာပါတယ္။ အဲဒီလားရာလမ္းေၾကာင္းကေတာ႔ ပံုမွွာျပထားသလို လရဲ႕အလယ္ဗဟိုနဲ႔ ကမၻာရဲ႕အလယ္ဗဟိုကို ဦးတည္သက္ ေရာက္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ကြ်န္ေတာ္ centrifugal force ကိုဆက္ ေရးပါမယ္။
ပံုမွာေဖာ္ျပထားသလိုပဲ လနဲ႔ ကမၻာၾကားက ဗဟိုခြာအားဟာ လရဲ႕မူလဆြဲငင္ရာလမ္းေၾကာင္းနဲ႔ ဆန္႔က်င္ဘက္အရပ္ကို ကန္တြက္ ပါတယ္။ ျဒပ္၀တၳဳႏွစ္ခုရဲ႕ဗဟိုကိုဦးတည္ ျပီးသက္ ေရာက္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ႔လရဲ႕ဆြဲအားေၾကာင္႔ၾကြတက္လာတဲ႔ ကမၻာ႔မ်က္ႏွာျပင္ကေရထုဟာ လ ဘက္သို႔ဦးတည္သလို ဆန္႔က်င္ ရာတစ္ဘက္သို႔လည္း ဦးတည္ျပီး ကန္ထြက္တာ ကိုေတြ႔ရမွာျဖစ္ပါ တယ္။ ဒါေၾကာင္႔ ဒီဆြဲအား၂ခုရဲ႕သက္ ေရာက္မႈေၾကာင္႔လ နဲ႔ကမၻာရဲ႕ ဗဟို ၀င္ရိုးေၾကာင္းတစ္ ေလွ်ာက္က ကမၻာ႔ေနရာေတြမွာ ေရမ်က္ႏွာ ျပင္ျမင္႔တက္လာျပီး ေရတက္ (high tide) ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။
ဒီပံုမွာေတာ႔ gravitational force နဲ႔ centrifugal force ကိုတခ်ိန္ထဲမွာပဲ ျဖစ္ေနတယ္လို႔နားလည္ထားရပါမယ္။ ေနမွာ လည္းအလား တူဆြဲငင္မႈမ်ိဳးကမၻာကိုသက္ေရာက္ေစပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ ေနနဲ႔ ကမၻာရဲ႕ အကြာအေ၀းဟာ လနဲ႔ ကမၻာရဲ႕အကြာအ ေ၀းနဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္ရင္ ေ၀းကြာတဲ႔အတြက္ ေနေၾကာင္႔ျဖစ္တဲ႔ ဒီေရ ျဖစ္ေပၚေစမႈဆြဲငင္အားဟာ လနဲ႔ ယွဥ္ရင္ ၁၁း၅ ရိွပါတယ္။ လရဲ႕ဆြဲငင္အား က ၁၁ ဆျဖစ္ျပီး၊ ေနရဲ႕ဆြဲငင္အားကေတာ႔ ၅ ဆျဖစ္ပါတယ္။ အကြာအေ၀းေပၚမူတည္ျပီး ျဒပ္၀တၳဳ ႏွစ္ခုၾကားကဆြဲငင္အားေျပာင္းလဲ မႈဟာ F = M/D3 ဆိုတဲ႔ formula ေၾကာင္႔ျဖစ္ပါတယ္။ F ကအရာ၀တၳဳမ်ားၾကားမွရွိေသာ ဆြဲငင္အား၊ M ကေတာ႔အဲဒီအရာ၀တၳဳရဲ႕ ျဒပ္ထု နဲ႔ D ကေတာ႔ အဲဒီအရာ၀တၳဳ ႏွစ္ခု ၾကားက အကြာအေ၀းျဖစ္ပါတယ္။ အကြာအေ၀းနဲ႔ ဆြဲငင္အား ေျပာင္းျပန္အခ်ိဳးက်တဲ႔အတြက္ အကြာအေ၀း ပိုေ၀းေလ ဆြဲအားနဲေလျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ အေျခခံနယူတန္နိယာမပါ။ အဲဒီေတာ႔ ဒီထိ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ဒီေရဟာ ဆြဲအားေတြ ေၾကာင္႔ဘယ္လိုျဖစ္လာ ရတယ္ ဆိုတာေလ႔လာျပီးသြားျပီ။ ဒါေပမယ္႔ ကမၻာနဲ႔ လဟာတစ္ေနရာ ထဲမွာ ရပ္တန္႔ေနတာမဟုတ္ ပါဘူး။ အျပန္အလွန္လွည္႔ပတ္ ေနပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ ကမၻာကို ပံုေသထားၾကည္႔ရင္ လဟာကမၻာကို ေနရာအမ်ိဳးမ်ိဳးကလွည္႔ပတ္ေန တယ္ဆိုတာသိ သာလာမွာေပါ႔။ ဒါဆိုရင္လရဲ႕ေနရာေပၚကိုမူတည္ျပီး ဒီေရျမင္႔ တာ၊ က်တာေတြဘယ္လိုျဖစ္လာလဲေလ႔လာရေတာ႔မွာ ေပါ႔။ ျပီးေတာ႔ ေနကလည္း လလိုပဲ ကမၻာကိုသက္ေရာက္ေစေတာ႔ လရယ္ ေနရယ္ ေပါင္းျပီး ကမၻာကိုဘယ္လိုသက္ေရာက္ လဲဆိုတာ ကိုေလ႔လာဖို႔လိုလာပါျပီ။ ဒီေနရာမွာ လျပည္႔ေတြ၊ လကြယ္ေတြ။ လဆန္း၊ လဆုတ္ အဲဒါေတြကဘယ္လိုျဖစ္ လာတာပါလဲ။ အဲဒီသက္ဆိုင္ ရာရက္ေတြမွာ ကမၻာေပၚမွာ ရိွတဲ႔ ဒီေရကေရာ ဘယ္လိုေျပာင္းလဲသက္ေရာက္ပါသလဲ။ လူေတြ ေျပာေျပာေနတဲ႔ ေရထရက္၊ ေရေသရက္ အဲဒါေတြကေရာ ဘယ္လိုျဖစ္ လာပါသလဲ။ ကြ်န္ေတာ္ေနာက္ပို႔စ္မွာ ဆက္လက္ ေဖာ္ျပသြားပါ႔မယ္။ (ျမန္မာလို လက္ကြက္သိပ္မျမန္တဲ႔ အတြက္ ေတာ္ေတာ္အခ်ိန္ယူရိုက္ရလို႔ ပို႔စ္တိုသြားရင္ခြင္႔လႊတ္ေစ ခ်င္ပါ တယ္။)
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
Monday, November 17, 2008
ႀကယ္တံခြန္မ်ား (Comets) - ၁
သူတို႔ဟာ က်ေနာ္တို႔ ေနအဖြဲ႔အစည္းရဲ႔ ဂ်စ္ပစီ ေတြေပါ႔။ က်ေနာ္ တို႔ ျမင္သာတဲ႔ ေနရာကို ေရာက္လာႀကတယ္၊ ျပီးေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ မျမင္နိုင္တဲ႔ အေဝးဆံုးကို ျပန္ထြက္သြားႀကတယ္။ တခါတရံ မွ လာတတ္ႀကတဲ႔ ဧည္႔သည္ ေတြ ဆိုေပမယ္႔ သူတို႔လာရင္ ဂရုမစိုက္ပဲ မေနနိုင္ ႀကပါဘူး။ 
ဘာေႀကာင္႔လဲ ဆိုေတာ႔ သူတို႔ဟာ ေတာက္ပတဲ႔ အျမီးတန္း ရွည္ႀကီး နဲ႔ သိပ္ကို လွပ တဲ႔ အရာေတြ ျဖစ္ေနလို႔ပါပဲ။ ျပီးေတာ႔ တစ္သက္မွာ တစ္ခါလို႔ ဆိုရေလာက္ ေအာင္ သူတို႔ တစ္ခုစီဟာ နွစ္ေတြ အႀကာႀကီး ေနမွ တစ္ႀကိမ္ ေရာက္ လာတတ္ႀကလို႔ပါ။ ဟုတ္ပါတယ္။ သူတို႔ ဟာ comet ေတြပါ။ သူတို႔ဟာ ေတာက္ပတဲ႔ အျမီးတန္း ရွည္ႀကီးနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ ျမင္သာတဲ႔ ေနရာကေန မဲေမွာင္ နက္ရိႈင္းတဲ႔ ဟင္းလင္းျပင္ ႀကီးဆီကို ျပန္လည္ ထြက္ခြါ သြားႀကတယ္။ ဘယ္ ေနရာ ကို ျပန္သြား ႀကတာပါလဲ ။ သူတို႔ရဲ႔ ဇာတိ ခ်က္ေႀကြ ကေရာ ဘယ္ေနရာ မွာပါလဲ။ အဲဒီ အေႀကာင္း ေတြကို ေျပာဖို႔ ဆိုရင္ လက္ရွိ ေနအဖြဲ႔ အစည္းရဲ႔ အေဝးဆံုး ျဂိဳဟ္ အျဖစ္ သတ္မွတ္ ထားတဲ႔ နက္ပကြ်န္း ျဂိဳဟ္ အလြန္ အရာဝတၳဳေတြ အေႀကာင္း ေျပာ ဖို႔ လိုပါလိမ္႔မယ္။ ပလူတို ကို ဘာေႀကာင္႔ ျဂိဳဟ္သိမ္ အျဖစ္ အဆင္႔ ေလ်ွာ႔ခ်ရသလဲ ဆိုတဲ႔ ပို႔စ္ ကို မွတ္မိ ႀကမယ္ ထင္ပါတယ္။ အဲဒီ ပို႔စ္ ထဲမွာ ပါဝင္တဲ႔ ေကြပါ ခါးပါတ္ (Kuiper belt) ဆိုတာ က စရမွာပါ။ နက္ပကြ်န္းျဂိဳဟ္ ရဲ႔ အျပင္ဘက္ ပိုင္းမွာ ေကြပါခါးပါတ္ ရွိေနတာပါ။ ပလူတို လိုပဲ ျဂိဳဟ္သိမ္ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိသလို ဥကၠာ ပ်ံ အစအန ေတြလည္း အဲဒီ ခါးပါတ္ ထဲမွာ ရွိေနပါတယ္။ အဲဒီ ေကြပါခါးပါတ္ရဲ႔ အျပင္ဘက္မွာ ေတာ႔ Scattered Disc နဲ႔ Oort comet cloud ရွိပါတယ္။ Scattered Disc ကေတာ႔ ေကြပါခါးပါတ္ရဲ႔ အျပင္ပိုင္းမွာ ရွိတာ ျဖစ္ေပမယ္႔ Oort cloud ကေတာ႔ ေနကေန တြက္ ရင္ အင္မတန္ ေဝးကြာတဲ႔ အျပင္ပိုင္း အလႊာမွာပါ။ ေနကေန အလင္းနွစ္ တစ္နွစ္ ေလာက္ ကြာေဝးပါတယ္။ ေအာက္က ပံုမွာ ႀကည္႔ပါ။ 
Oort cloud မွာ အျပင္ပိုင္း စက္လံုးပံု အလႊာနဲ႔ အတြင္းပိုင္းက Hills cloud လို႔ ေခၚတဲ႔ စက္ဝိုင္း ျပားပံု အတြင္းပိုင္း အလႊာတို႔ ရွိႀက ပါတယ္။ Oort cloud objects ေတြမွာ ပါဝင္တာေတြကေတာ႔ ေရခဲ၊ ေရ၊ အမိုးနီးယား နဲ႔ မီသိန္း ျဒပ္ေတြ ပါဝင္မယ္လို႔ ခန္႔မွန္း ႀကပါတယ္။ နကၡတ္ ပညာရွင္ေတြ ယံုႀကည္ ႀကတာက စႀကာဝဠာ ထဲက ျပန္႔ႀကဲ ေနတဲ႔ အရာ ေတြဟာ ေနအဖြဲ႔ အစည္း ထဲက ဂ်ဴပီတာ အပါအဝင္ အျခား ျဂိဳဟ္ႀကီး မ်ားရဲ႔ ဆြဲငင္ မႈေႀကာင္႔ စုေဝး လာႀက တာပါတဲ႔။ မည္သို႔ပင္ ျဖစ္ေစ အင္မတန္ ေဝးကြာတဲ႔ ေနရာ မွာ ရွိတဲ႔ အတြက္ ေနအဖြဲ႔ အစည္းရဲ႔ အင္မတန္ နည္းပါး လွတဲ႔ ဆြဲငင္ အားသာ သက္ေရာက္ တာ ျဖစ္တဲ႔ အတြက္ Oort cloud objects ေတြဟာ အျခား ႀကယ္မ်ားနဲ႔ နဂါးေငြ႔တန္း ဂလက္ဆီ တစ္ခုလံုးရဲ႔ သက္ေရာက္မႈကို အလြယ္တကူ ခံရပါတယ္။ အဲဒီ ဆြဲငင္အားေတြရဲ႔ သက္ေရာက္မႈဟာ အရာဝတၳဳေတြရဲ႔ မူလ လမ္းေႀကာင္းကို ေသြဖယ္ေစျပီးေတာ႔ အခ်ိဳ႔ကေတာ႔ ေနအဖြဲ႔ အစည္းရဲ႔ အတြင္း ဖက္ကို တြန္းပို႔ျခင္း ခံရပါတယ္။ အဲဒီ အရာဝတၳဳ ေတြကေတာ႔ comet ျဖစ္လာႀကမဲ႔ အရာေတြ ပါပဲ။ Comet ေတြမွာ အမ်ိဳးအစား နွစ္ခု ခြဲျခား လို႔ ရပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႔ orbital periods ေတြ ေပၚမွာ မူတည္ျပီးေတာ႔ Short-period comets နဲ႔ Long-period comets ဆိုျပီး ခြဲတာပါ။ Oort cloud ကေန စတင္တဲ႔ comet ေတြဟာ Long-period comet အမ်ိဳးအစား ျဖစ္ျပီးေတာ႔ သူတို႔ရဲ႔ orbital period ဟာ နွစ္ ၂၀၀ ကေန နွစ္ သန္းဂဏန္း အထိ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ နွစ္ သန္းနဲ႔ ခ်ီမွ တစ္ေခါက္ေရာက္မယ္႔ ႀကယ္တံခြန္ဟာ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ ေနဆီကို ျပန္လာေတာ႔မယ္ မဟုတ္ပဲ အျခားႀကယ္ တစ္ခုဆီကို ေရာက္သြားဖို႔ ရွိပါတယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ႔ Short-period comets ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ကေတာ႔ ေကြပါခါးပါတ္ နဲ႔ Scattered Disc မွာ အစျပဳျပီးေတာ႔ ျဂိဳဟ္ႀကီးေတြရဲ႔ ဆြဲငင္ အားေႀကာင္႔ အတြင္း ဘက္ကို ေရာက္လာႀကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႔ orbital period ကေတာ႔ နွစ္ ၂၀၀ ထက္ နည္းပါတယ္။ Long-period comets ေတြထဲမွာ လူသိမ်ားတာက Hale-Bopp comet ျဖစ္ျပီးေတာ႔ Short-period comet ေတြထဲမွာ လူသိမ်ားတာကေတာ႔ Halley’s comet ျဖစ္ပါတယ္။ (သူတို႔အေႀကာင္းကို ျပီးမွ သက္သက္ ေရးျပပါ႔မယ္) ။ comet ေတြဟာ ပံုစံတက် မရွိတတ္ပဲ ကီလိုမီတာ အနည္းငယ္ေလာက္ အက်ယ္အဝန္း ရွိတတ္ ပါတယ္။ comet ေတြမွာ ေရခဲ အတံုးအတစ္ေတြ၊ ေအးခဲေနတဲ႔ ဓါတ္ေငြ႔ေတြ၊ ေရခဲထဲမွာ ျမဳပ္နွံထားတဲ႔ ေက်ာက္သား အစအန ေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ အလယ္ဗဟိုမွာ rocky core ရွိတတ္ပါတယ္။ မသန္႔ရွင္းတဲ႔ snowball ေတြလို႔ ေျပာနိုင္ပါတယ္။ comet တစ္ခုဟာ ေနဆီကို ခ်ဥ္းကပ္လာတဲ႔ အခါမွာ သူ႔ရဲ႔ ေအးခဲေနတဲ႔ ဓါတ္ေငြ႔ေတြဟာ အခဲ အေငြ႔ပ်ံျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ 
အဲဒီအေငြ႔ေတြက အျပင္ကို ပန္းထြက္ပါတယ္။ အဲဒီ ျဖစ္စဥ္ကေန ျပီးေတာ႔ သူ႔ရဲ႔ features ေတြ ျဖစ္ေပၚလာတာပါ။ အဲဒီ features ေတြကေတာ႔ ေရေငြ႔၊ CO2 နဲ႔ အျခား ဓါတ္ေငြ႔ေတြရဲ႔ အလင္းျပန္ တိမ္တိုက္ ျဖစ္တဲ႔ coma ၊ အခ်င္း ကီလိုမီတာ သန္းခ်ီတဲ႔ hydrogen cloud ၊ မီးခိုးေငြ႔ သာသာ အမႈန္ ေတြ ပါဝင္ျပီး ကီလိုမီတာ ဆယ္ သန္းေလာက္ ရွည္တဲ႔ dust tail နဲ႔ ကီလိုမီတာ သန္းရာ နဲခ်ီ ရွည္လွ်ားျပီး plasma နဲ႔ ဓါတ္ေငြ႔ေတြကို solar wind သက္ေရာက္လို႔ ျဖစ္ေပၚလာတဲ႔ Ion tail တို႔ ပါဝင္ပါတယ္။ ႀကည္တံခြန္ တစ္ခုရဲ႔ ဖြဲ႔စည္းပံုကို ပံုမွာ ေတြ႔နိုင္ပါတယ္။ Ion tail ဟာ အျမဲတမ္း ေနနဲ႔ ဆန္႔က်င္ရာ ဘက္ကို ဦးတည္ျပီးေတာ႔ dust tail ကေတာ႔ ႀကယ္တံခြန္ဟာ မ်ဥ္းေျဖာင္႔ အတိုင္း ေရြ႔လွ်ားတာ မဟုတ္တဲ႔ အတြက္ အနည္းငယ္ တိမ္းေစာင္း ပါတယ္။ ေအာက္ကပံုမွာ ေတြ႔နိုင္ပါတယ္။ 
comet ေတြဟာ သူတို႔ရဲ႔ ေက်ာက္သား ပါဝင္မႈက လြဲရင္ အဓိက ဖြဲ႔စည္းထားတဲ႔ အရာဟာ ေရနဲ႔ ေရခဲ ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အျခား ပါဝင္တဲ႔ အရာ ေတြကေတာ႔ မီသိန္း၊ အမိုးနီးယား၊ ကာဗြန္ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ နဲ႔ ကာဗြန္ မိုေနာ႔ဆိုဒ္ ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္ဝင္စား စရာ ေကာင္းတဲ႔ အျခား ပါဝင္မႈ ေတြကေတာ႔ ေအာ္ဂဲနစ္ ျဒပ္ေပါင္း ေတြ ပါပဲ။ methanal ( H2CO) ၊ hydrogen cyanide (HCN) ၊ methyl cyanide ( CH3CN) တို႔ ျဖစ္ႀက ပါတယ္။ အဲဒီ အရာေတြဟာ astrochemists ေတြကို စိတ္ဝင္ စားေစ သလို astrobiologists ေတြ အတြက္လည္း အႀကီး အက်ယ္ စိတ္ဝင္ စားေစ ပါတယ္။ ကမၻာေပၚမွာ အသက္ဇီဝ ဟာ ဘယ္ကေန စျပီး ေပၚလာတာလည္း ဆိုတာကို စဥ္းစားရင္ comet ေတြဟာ အေရးႀကီး တဲ႔ အခန္းမွာ ပါဝင္ေန ပါတယ္။ ကလိုရိုဖီးလ္ ပါဝင္လို႔ အပင္ရဲ႔ အရြက္က စိမ္းျပီးေတာ႔ ေဟမိုကလိုဗင္ ပါဝင္လို႔ သတၱဝါေတြရဲ႔ ေသြးက နီပါတယ္။ ဒီကြဲလြဲခ်က္ေလးက လြဲရင္ အပင္နဲ႔ သတၱဝါ ရဲ႔ အေျခခံ တည္ေဆာက္မႈဟာ ေအာ္ဂဲနစ္ ျဒပ္ေပါင္း ဆိုတဲ႔ ဟိုက္ဒရို ကာဗြန္ ေတြ ခ်ည္႔ပါပဲ။ အဲဒီလို အေရးႀကီး တဲ႔ ျဒပ္ေပါင္းေတြ ႀကယ္တံခြန္ မွာ ပါေနျခင္းဟာ ႀကယ္တံခြန္ ေတြက ကမၻာေျမႀကီးကို အသက္ဇီဝ သယ္ေဆာင္ လာေပးခဲ႔တာ ဆိုတဲ႔ အဆိုကို အမ်ားႀကီး အေထာက္ အကူ ေပးပါတယ္။ လြန္ခဲ႔တဲ႔ နွစ္သန္းေပါင္း ၃၅၀၀ နဲ႔ ၄၅၀၀ အႀကားမွာ ႀကယ္တံခြန္ေတြနဲ႔ ဥကၠာပ်ံေတြ ကမၻာေျမႀကီးကို ဝင္တိုက္ခဲ႔ နိုင္ပါတယ္။ အဲဒီကေန ေရနဲ႔ ေအာ္ဂဲနစ္ ျဒပ္ေပါင္းေတြ ေရာက္ ရွိ ခဲ႔တာ ျဖစ္နိုင္တယ္လို႔ ယူဆရပါတယ္။ (ကမၻာဟာ ေနအဖြဲ႔ အစည္းရဲ႔ အတြင္းပိုင္းမွာ ရွိေနတဲ႔ အတြက္ ေလးလံတဲ႔ ပစၥည္းမ်ားနဲ႔သာ ဖြဲ႔စည္းနိုင္ျပီးေတာ႔ ေရလို ေပါ႔ပါးတဲ႔ အရာဟာ မူလက ရွိ မေနနိုင္ လို႔ ယူဆမိပါတယ္)။ Fred Hoyle နဲ႔ Chandra Wickramasinghe တို႔လို researchers ေတြရဲ႔ အျမင္ အရ ကမၻာကို ႀကယ္တံခြန္ေတြ ဝင္ ေရာက္ တိုက္မိျခင္းဟာ အသက္ဇီဝကို မ်ိဳးေစ႔ ခ်ေပးခဲ႔ျခင္း ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အခု အခ်ိန္မွာေတာင္ ႀကယ္တံခြန္ရဲ႔ အျမီးကို ကမၻာက ျဖတ္သန္းမိတဲ႔ အခါ ကမၻာမွာ ကူးစက္ေရာဂါ ပိုမို ျဖစ္ပြား ျခင္း ဟာ ႀကယ္တံခြန္ ေတြရဲ႔ သက္ရွိမ်ား အေပၚမွာ သက္ေရာက္ျခင္းကို သက္ေသျပတာ လို႔ ဆိုပါတယ္။ အဲဒီလိုသာ အသက္ဇီဝဟာ ႀကယ္တံခြန္ ေတြက သယ္လာေပးခဲ႔တာ ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ အသက္ဇီဝ ေတြရဲ႔ မူလ အစက ဘယ္မွာပါလဲ။ အဲဒီလို စဥ္းစား လိုက္ရင္ ႀကယ္တံခြန္ ေတြရဲ႔ အေႀကာင္းက ပိုျပီး စိတ္ဝင္စားဖို႔ ေကာင္းလာပါတယ္။ ဆက္ျပီး ေဆြးေႏြးပါမယ္ ခင္ဗ်ာ။
ဘာေႀကာင္႔လဲ ဆိုေတာ႔ သူတို႔ဟာ ေတာက္ပတဲ႔ အျမီးတန္း ရွည္ႀကီး နဲ႔ သိပ္ကို လွပ တဲ႔ အရာေတြ ျဖစ္ေနလို႔ပါပဲ။ ျပီးေတာ႔ တစ္သက္မွာ တစ္ခါလို႔ ဆိုရေလာက္ ေအာင္ သူတို႔ တစ္ခုစီဟာ နွစ္ေတြ အႀကာႀကီး ေနမွ တစ္ႀကိမ္ ေရာက္ လာတတ္ႀကလို႔ပါ။ ဟုတ္ပါတယ္။ သူတို႔ ဟာ comet ေတြပါ။ သူတို႔ဟာ ေတာက္ပတဲ႔ အျမီးတန္း ရွည္ႀကီးနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ ျမင္သာတဲ႔ ေနရာကေန မဲေမွာင္ နက္ရိႈင္းတဲ႔ ဟင္းလင္းျပင္ ႀကီးဆီကို ျပန္လည္ ထြက္ခြါ သြားႀကတယ္။ ဘယ္ ေနရာ ကို ျပန္သြား ႀကတာပါလဲ ။ သူတို႔ရဲ႔ ဇာတိ ခ်က္ေႀကြ ကေရာ ဘယ္ေနရာ မွာပါလဲ။ အဲဒီ အေႀကာင္း ေတြကို ေျပာဖို႔ ဆိုရင္ လက္ရွိ ေနအဖြဲ႔ အစည္းရဲ႔ အေဝးဆံုး ျဂိဳဟ္ အျဖစ္ သတ္မွတ္ ထားတဲ႔ နက္ပကြ်န္း ျဂိဳဟ္ အလြန္ အရာဝတၳဳေတြ အေႀကာင္း ေျပာ ဖို႔ လိုပါလိမ္႔မယ္။ ပလူတို ကို ဘာေႀကာင္႔ ျဂိဳဟ္သိမ္ အျဖစ္ အဆင္႔ ေလ်ွာ႔ခ်ရသလဲ ဆိုတဲ႔ ပို႔စ္ ကို မွတ္မိ ႀကမယ္ ထင္ပါတယ္။ အဲဒီ ပို႔စ္ ထဲမွာ ပါဝင္တဲ႔ ေကြပါ ခါးပါတ္ (Kuiper belt) ဆိုတာ က စရမွာပါ။ နက္ပကြ်န္းျဂိဳဟ္ ရဲ႔ အျပင္ဘက္ ပိုင္းမွာ ေကြပါခါးပါတ္ ရွိေနတာပါ။ ပလူတို လိုပဲ ျဂိဳဟ္သိမ္ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိသလို ဥကၠာ ပ်ံ အစအန ေတြလည္း အဲဒီ ခါးပါတ္ ထဲမွာ ရွိေနပါတယ္။ အဲဒီ ေကြပါခါးပါတ္ရဲ႔ အျပင္ဘက္မွာ ေတာ႔ Scattered Disc နဲ႔ Oort comet cloud ရွိပါတယ္။ Scattered Disc ကေတာ႔ ေကြပါခါးပါတ္ရဲ႔ အျပင္ပိုင္းမွာ ရွိတာ ျဖစ္ေပမယ္႔ Oort cloud ကေတာ႔ ေနကေန တြက္ ရင္ အင္မတန္ ေဝးကြာတဲ႔ အျပင္ပိုင္း အလႊာမွာပါ။ ေနကေန အလင္းနွစ္ တစ္နွစ္ ေလာက္ ကြာေဝးပါတယ္။ ေအာက္က ပံုမွာ ႀကည္႔ပါ။ Oort cloud မွာ အျပင္ပိုင္း စက္လံုးပံု အလႊာနဲ႔ အတြင္းပိုင္းက Hills cloud လို႔ ေခၚတဲ႔ စက္ဝိုင္း ျပားပံု အတြင္းပိုင္း အလႊာတို႔ ရွိႀက ပါတယ္။ Oort cloud objects ေတြမွာ ပါဝင္တာေတြကေတာ႔ ေရခဲ၊ ေရ၊ အမိုးနီးယား နဲ႔ မီသိန္း ျဒပ္ေတြ ပါဝင္မယ္လို႔ ခန္႔မွန္း ႀကပါတယ္။ နကၡတ္ ပညာရွင္ေတြ ယံုႀကည္ ႀကတာက စႀကာဝဠာ ထဲက ျပန္႔ႀကဲ ေနတဲ႔ အရာ ေတြဟာ ေနအဖြဲ႔ အစည္း ထဲက ဂ်ဴပီတာ အပါအဝင္ အျခား ျဂိဳဟ္ႀကီး မ်ားရဲ႔ ဆြဲငင္ မႈေႀကာင္႔ စုေဝး လာႀက တာပါတဲ႔။ မည္သို႔ပင္ ျဖစ္ေစ အင္မတန္ ေဝးကြာတဲ႔ ေနရာ မွာ ရွိတဲ႔ အတြက္ ေနအဖြဲ႔ အစည္းရဲ႔ အင္မတန္ နည္းပါး လွတဲ႔ ဆြဲငင္ အားသာ သက္ေရာက္ တာ ျဖစ္တဲ႔ အတြက္ Oort cloud objects ေတြဟာ အျခား ႀကယ္မ်ားနဲ႔ နဂါးေငြ႔တန္း ဂလက္ဆီ တစ္ခုလံုးရဲ႔ သက္ေရာက္မႈကို အလြယ္တကူ ခံရပါတယ္။ အဲဒီ ဆြဲငင္အားေတြရဲ႔ သက္ေရာက္မႈဟာ အရာဝတၳဳေတြရဲ႔ မူလ လမ္းေႀကာင္းကို ေသြဖယ္ေစျပီးေတာ႔ အခ်ိဳ႔ကေတာ႔ ေနအဖြဲ႔ အစည္းရဲ႔ အတြင္း ဖက္ကို တြန္းပို႔ျခင္း ခံရပါတယ္။ အဲဒီ အရာဝတၳဳ ေတြကေတာ႔ comet ျဖစ္လာႀကမဲ႔ အရာေတြ ပါပဲ။ Comet ေတြမွာ အမ်ိဳးအစား နွစ္ခု ခြဲျခား လို႔ ရပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႔ orbital periods ေတြ ေပၚမွာ မူတည္ျပီးေတာ႔ Short-period comets နဲ႔ Long-period comets ဆိုျပီး ခြဲတာပါ။ Oort cloud ကေန စတင္တဲ႔ comet ေတြဟာ Long-period comet အမ်ိဳးအစား ျဖစ္ျပီးေတာ႔ သူတို႔ရဲ႔ orbital period ဟာ နွစ္ ၂၀၀ ကေန နွစ္ သန္းဂဏန္း အထိ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ နွစ္ သန္းနဲ႔ ခ်ီမွ တစ္ေခါက္ေရာက္မယ္႔ ႀကယ္တံခြန္ဟာ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ ေနဆီကို ျပန္လာေတာ႔မယ္ မဟုတ္ပဲ အျခားႀကယ္ တစ္ခုဆီကို ေရာက္သြားဖို႔ ရွိပါတယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ႔ Short-period comets ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ကေတာ႔ ေကြပါခါးပါတ္ နဲ႔ Scattered Disc မွာ အစျပဳျပီးေတာ႔ ျဂိဳဟ္ႀကီးေတြရဲ႔ ဆြဲငင္ အားေႀကာင္႔ အတြင္း ဘက္ကို ေရာက္လာႀကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႔ orbital period ကေတာ႔ နွစ္ ၂၀၀ ထက္ နည္းပါတယ္။ Long-period comets ေတြထဲမွာ လူသိမ်ားတာက Hale-Bopp comet ျဖစ္ျပီးေတာ႔ Short-period comet ေတြထဲမွာ လူသိမ်ားတာကေတာ႔ Halley’s comet ျဖစ္ပါတယ္။ (သူတို႔အေႀကာင္းကို ျပီးမွ သက္သက္ ေရးျပပါ႔မယ္) ။ comet ေတြဟာ ပံုစံတက် မရွိတတ္ပဲ ကီလိုမီတာ အနည္းငယ္ေလာက္ အက်ယ္အဝန္း ရွိတတ္ ပါတယ္။ comet ေတြမွာ ေရခဲ အတံုးအတစ္ေတြ၊ ေအးခဲေနတဲ႔ ဓါတ္ေငြ႔ေတြ၊ ေရခဲထဲမွာ ျမဳပ္နွံထားတဲ႔ ေက်ာက္သား အစအန ေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ အလယ္ဗဟိုမွာ rocky core ရွိတတ္ပါတယ္။ မသန္႔ရွင္းတဲ႔ snowball ေတြလို႔ ေျပာနိုင္ပါတယ္။ comet တစ္ခုဟာ ေနဆီကို ခ်ဥ္းကပ္လာတဲ႔ အခါမွာ သူ႔ရဲ႔ ေအးခဲေနတဲ႔ ဓါတ္ေငြ႔ေတြဟာ အခဲ အေငြ႔ပ်ံျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအေငြ႔ေတြက အျပင္ကို ပန္းထြက္ပါတယ္။ အဲဒီ ျဖစ္စဥ္ကေန ျပီးေတာ႔ သူ႔ရဲ႔ features ေတြ ျဖစ္ေပၚလာတာပါ။ အဲဒီ features ေတြကေတာ႔ ေရေငြ႔၊ CO2 နဲ႔ အျခား ဓါတ္ေငြ႔ေတြရဲ႔ အလင္းျပန္ တိမ္တိုက္ ျဖစ္တဲ႔ coma ၊ အခ်င္း ကီလိုမီတာ သန္းခ်ီတဲ႔ hydrogen cloud ၊ မီးခိုးေငြ႔ သာသာ အမႈန္ ေတြ ပါဝင္ျပီး ကီလိုမီတာ ဆယ္ သန္းေလာက္ ရွည္တဲ႔ dust tail နဲ႔ ကီလိုမီတာ သန္းရာ နဲခ်ီ ရွည္လွ်ားျပီး plasma နဲ႔ ဓါတ္ေငြ႔ေတြကို solar wind သက္ေရာက္လို႔ ျဖစ္ေပၚလာတဲ႔ Ion tail တို႔ ပါဝင္ပါတယ္။ ႀကည္တံခြန္ တစ္ခုရဲ႔ ဖြဲ႔စည္းပံုကို ပံုမွာ ေတြ႔နိုင္ပါတယ္။ Ion tail ဟာ အျမဲတမ္း ေနနဲ႔ ဆန္႔က်င္ရာ ဘက္ကို ဦးတည္ျပီးေတာ႔ dust tail ကေတာ႔ ႀကယ္တံခြန္ဟာ မ်ဥ္းေျဖာင္႔ အတိုင္း ေရြ႔လွ်ားတာ မဟုတ္တဲ႔ အတြက္ အနည္းငယ္ တိမ္းေစာင္း ပါတယ္။ ေအာက္ကပံုမွာ ေတြ႔နိုင္ပါတယ္။ comet ေတြဟာ သူတို႔ရဲ႔ ေက်ာက္သား ပါဝင္မႈက လြဲရင္ အဓိက ဖြဲ႔စည္းထားတဲ႔ အရာဟာ ေရနဲ႔ ေရခဲ ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အျခား ပါဝင္တဲ႔ အရာ ေတြကေတာ႔ မီသိန္း၊ အမိုးနီးယား၊ ကာဗြန္ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ နဲ႔ ကာဗြန္ မိုေနာ႔ဆိုဒ္ ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္ဝင္စား စရာ ေကာင္းတဲ႔ အျခား ပါဝင္မႈ ေတြကေတာ႔ ေအာ္ဂဲနစ္ ျဒပ္ေပါင္း ေတြ ပါပဲ။ methanal ( H2CO) ၊ hydrogen cyanide (HCN) ၊ methyl cyanide ( CH3CN) တို႔ ျဖစ္ႀက ပါတယ္။ အဲဒီ အရာေတြဟာ astrochemists ေတြကို စိတ္ဝင္ စားေစ သလို astrobiologists ေတြ အတြက္လည္း အႀကီး အက်ယ္ စိတ္ဝင္ စားေစ ပါတယ္။ ကမၻာေပၚမွာ အသက္ဇီဝ ဟာ ဘယ္ကေန စျပီး ေပၚလာတာလည္း ဆိုတာကို စဥ္းစားရင္ comet ေတြဟာ အေရးႀကီး တဲ႔ အခန္းမွာ ပါဝင္ေန ပါတယ္။ ကလိုရိုဖီးလ္ ပါဝင္လို႔ အပင္ရဲ႔ အရြက္က စိမ္းျပီးေတာ႔ ေဟမိုကလိုဗင္ ပါဝင္လို႔ သတၱဝါေတြရဲ႔ ေသြးက နီပါတယ္။ ဒီကြဲလြဲခ်က္ေလးက လြဲရင္ အပင္နဲ႔ သတၱဝါ ရဲ႔ အေျခခံ တည္ေဆာက္မႈဟာ ေအာ္ဂဲနစ္ ျဒပ္ေပါင္း ဆိုတဲ႔ ဟိုက္ဒရို ကာဗြန္ ေတြ ခ်ည္႔ပါပဲ။ အဲဒီလို အေရးႀကီး တဲ႔ ျဒပ္ေပါင္းေတြ ႀကယ္တံခြန္ မွာ ပါေနျခင္းဟာ ႀကယ္တံခြန္ ေတြက ကမၻာေျမႀကီးကို အသက္ဇီဝ သယ္ေဆာင္ လာေပးခဲ႔တာ ဆိုတဲ႔ အဆိုကို အမ်ားႀကီး အေထာက္ အကူ ေပးပါတယ္။ လြန္ခဲ႔တဲ႔ နွစ္သန္းေပါင္း ၃၅၀၀ နဲ႔ ၄၅၀၀ အႀကားမွာ ႀကယ္တံခြန္ေတြနဲ႔ ဥကၠာပ်ံေတြ ကမၻာေျမႀကီးကို ဝင္တိုက္ခဲ႔ နိုင္ပါတယ္။ အဲဒီကေန ေရနဲ႔ ေအာ္ဂဲနစ္ ျဒပ္ေပါင္းေတြ ေရာက္ ရွိ ခဲ႔တာ ျဖစ္နိုင္တယ္လို႔ ယူဆရပါတယ္။ (ကမၻာဟာ ေနအဖြဲ႔ အစည္းရဲ႔ အတြင္းပိုင္းမွာ ရွိေနတဲ႔ အတြက္ ေလးလံတဲ႔ ပစၥည္းမ်ားနဲ႔သာ ဖြဲ႔စည္းနိုင္ျပီးေတာ႔ ေရလို ေပါ႔ပါးတဲ႔ အရာဟာ မူလက ရွိ မေနနိုင္ လို႔ ယူဆမိပါတယ္)။ Fred Hoyle နဲ႔ Chandra Wickramasinghe တို႔လို researchers ေတြရဲ႔ အျမင္ အရ ကမၻာကို ႀကယ္တံခြန္ေတြ ဝင္ ေရာက္ တိုက္မိျခင္းဟာ အသက္ဇီဝကို မ်ိဳးေစ႔ ခ်ေပးခဲ႔ျခင္း ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အခု အခ်ိန္မွာေတာင္ ႀကယ္တံခြန္ရဲ႔ အျမီးကို ကမၻာက ျဖတ္သန္းမိတဲ႔ အခါ ကမၻာမွာ ကူးစက္ေရာဂါ ပိုမို ျဖစ္ပြား ျခင္း ဟာ ႀကယ္တံခြန္ ေတြရဲ႔ သက္ရွိမ်ား အေပၚမွာ သက္ေရာက္ျခင္းကို သက္ေသျပတာ လို႔ ဆိုပါတယ္။ အဲဒီလိုသာ အသက္ဇီဝဟာ ႀကယ္တံခြန္ ေတြက သယ္လာေပးခဲ႔တာ ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ အသက္ဇီဝ ေတြရဲ႔ မူလ အစက ဘယ္မွာပါလဲ။ အဲဒီလို စဥ္းစား လိုက္ရင္ ႀကယ္တံခြန္ ေတြရဲ႔ အေႀကာင္းက ပိုျပီး စိတ္ဝင္စားဖို႔ ေကာင္းလာပါတယ္။ ဆက္ျပီး ေဆြးေႏြးပါမယ္ ခင္ဗ်ာ။
Tuesday, November 11, 2008
တြင္းနက္ (Black Hole) - ၄
Quasar
Quasar ေတြဟာ စႀကာ၀ဠာထဲမွာ အပူျပင္းဆံုး၊ အေတာက္ပဆံုး အရာေတြျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္..။ ေကြဆာ ေတြရဲ႔ ေတာက္ပမွုဟာ နဂါးေငြ႔တန္း ဂလက္ဆီတစ္ခုလံုး ထက္ အဆေပါင္း ၃၀၀၀၀ ခန္႔ပိုပါတယ္..။ သူတို႔ဟာ က်ေနာ္တို႔နဲ႔ ေ၀းလံလြန္းတဲ႔
ေနရာေတြမွာ ရွိေနႀကျပီးေတာ႔ က်ေနာ္တို႔နဲ႔ ေ၀းရာကို အလြန္လွ်င္ျမန္တဲ႔ နွုန္းထားနဲ႔ ေရြ႔လ်ွား ေနႀကပါတယ္..။ ပညာရွင္ ေတြရဲ႔ ခန္႔မွန္းခ်က္ အရ ေကြဆာ ေတြဟာ က်ေနာ္ တို႔နဲ႔ အလင္းနွစ္ 12 billion ေလာက္ အကြာမွာ ရွိႀက ပါတယ္တဲ႔..။ အဲဒီေလာက္ အကြာ အေ၀းက အလင္း ကို က်ေနာ္တို႔ ဆီကေန ရနိုင္တာ ဟာ သူတို႔ဟာ သိပ္ကို ေတာက္ပ လြန္းလို႔ ျဖစ္ပါတယ္..။ ဘာေႀကာင္႔ ဒီေလာက္ ေတာက္ပ ေနရတာလဲ လို႔ အေျဖရွာ တဲ႔ အခါ သူတို႔ဟာ ဂလက္ဆီ တစ္ခုလံုးစာေလာက္ ရွိတဲ႔ ႀကယ္ေတြကို က်ေနာ္တို႔ ေန အဖြဲ႔ အစည္း ထက္ ေသးတဲ႔ ဧရိယာ အတြင္းမွာ စုေဝး ေနလို႔ ျဖစ္ပါ တယ္တဲ႔။ ဒီေလာက္ေတာင္ ေဝးတဲ႔ ေနရာက အရာဝတၳဳ တစ္ခုကို အဲေလာက္ အရြယ္အစားပဲ ရွိတယ္လို႔ ဘယ္လိုမ်ား ဆံုးျဖတ္ လိုက္ႀက တာပါလဲ။ ပညာရွင္ ေတြက အဲလို ေဝးကြာလွတဲ႔ အလင္းလႊတ္ ဝတၳဳ တစ္ခု ရဲ႔ အရြယ္အစားကို သူတို႔ရဲ႔ flash duration နဲ႔ တိုင္းတာ ပါတယ္တဲ႔။ 
သူတို႔ရဲ႔ အလင္းေတြ က်ေနာ္ တို႔ဆီကို လာတဲ႔အခါ တစ္ခ်ိန္ တည္းမွာ ထြက္လာတာ ေပမယ္႔ မတူညီတဲ႔ အခ်ိန္ေတြနဲ႔ ေရာက္လာ တာပါ။ ပံုမွာ ျပထား သလို အလင္း ထြက္လာတဲ႔ အခါ ေရွ႔ မ်က္နွာျပင္၊ အလယ္ ဗဟို နဲ႔ ေနာက္ မ်က္နွာျပင္ ေတြက အလင္းေတြ က်ေနာ္တို႔ ဆီကို ေရာက္လာ ဖို႔ဟာ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု one week စီေလာက္ ျခားျပီးမွ ေရာက္ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔နဲ အနီးဆံုး မ်က္နွာျပင္ အလင္းက အေတာက္ပ ဆံုးျဖစ္ျပီး ေဝးရင္ မွိန္သြားပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္ထဲမွာ ထြက္လာတဲ႔ အလင္းေတြက နွစ္ပါတ္ေလာက္ ကာလ အတြင္းမွာ ျဖန္႔ျပီး ေရာက္လာတဲ႔ အတြက
္ အဲဒီ အရာဝတၳဳရဲ႔ flash duration ဟာ နွစ္ပါတ္ ျဖစ္ပါတယ္တဲ႔။ အလင္းနွစ္ပါတ္စာ သြားတဲ႔ အကြာအေဝးဟာ သူ႔ရဲ႔ အခ်င္းပါပဲတဲ႔။ ၂၀၀၆ ခုနွစ္ ေမလ ၂၄ ရက္ေန႔က Hubble space telescope ကေန ေကြဆာ ငါးခုတြဲ ျမင္ခဲ႔ ရပါတယ္။ Hubble telescope ကေန ရိုက္ကူးခဲ႔တဲ႔ ပံုကို ေဘးမွာ ျပထား ပါတယ္။ တကယ္ေတာ႔ ေကြဆာက တစ္ခုတည္းပါ။ ငါးမႊာ ျမင္ရတဲ႔ ကိစၥက ႀကားထဲမွာ Gravitational Lens တစ္ခု ခံသြားလို႔ ျဖစ္ပါတယ္တဲ႔။ ဘယ္လို Lens မ်ိဳးပါလဲ။ အေျဖ ရွာႀကတဲ႔ အခါ black hole ရွိေႀကာင္း သက္ေသ ျပစရာ ျဖစ္လာ ပါတယ္..။ေအာက္မွာ ျပထားတဲ႔ ပံုကို ႀကည္႔မယ္ ဆိုရင္ ေကြဆာ တစ္ခုတည္းကို ဘာေႀကာင္႔ အစုလိုက္ ျမင္ရတယ္ ဆိုတာ ရွင္းသြားမွာပါ။
ပံု နံပါတ္ ၁ မွာ ေကြဆာဆီက အလင္းေရာင္ ကို ကမၻာက ရတဲ႔ပံုပါ..။ အဲဒီေကြဆာနဲ႔ ကမၻာနဲ႔ ႀကားကို ႀကီးမားတဲ႔ အရာ၀တၳဳတစ္ခု ၀င္လာတဲ႔ အခ်ိန္မွာ အလင္းဟာ ေကြ႔ယိုင္သြားပါတယ္ (ပံု နံပါတ္၂ ) ။ အလင္းဟာ ဒီအရ၀တၳဳကို ေဖာက္ထြင္းမသြားနိုင္ေပမယ္႔ normal မဟုတ္တဲ႔ magnetic field ေတြေႀကာင္႔ အဲဒီအရာ၀တၳဳရဲ႔ ေဘးကေန လ်ွံျပီး က်ေနာ္တို႔ဆီက ျမင္ရပါတယ္ (ပံု နံပါတ္၃)။ အရာ၀တၳဳမွာ အတြင္းဘက္ကို ၀ဲလွည္႔ေနတဲ႔ အားလမ္းေႀကာင္းေတြရွိပါတယ္ (ပံု နံပါတ္၄) ။ အဲဒီအရာ၀တၳဳရဲ႔ ႀကီးမားလွတဲ႔ gravity နဲ႔ electromagnetic field ေတြေႀကာင္႔ အလင္းေရာင္ ဟာ အဲဒီ ဆြဲငင္အားေတြရဲ႔ သက္ေရာက္မွုေတြနဲ႔ လမ္းေႀကာင္းေတြခဲြျပီး ကမၻာေပၚကို က်ေရာက္ပါတယ္ (ပံုနံပါတ္ ၅)။ ရလာဒ္အေနနဲ႔ ကေတာ႔ ေကြဆာတစ္ခုထဲ ေကြဆာ အစုလိုက္ အျဖစ္ျမင္ခဲ႔ရတာပါပဲံ.။ ေအာက္မွာ ျပထားတာက က်ေနာ္တို႔ ကမၻာကေန ျမင္ရတဲ႔ ပံုပါ (ပံုနံပါတ္ ၆)။ အဲဒီလို ႀကားထဲက ဝင္လာတဲ႔ အရာဟာ black hole ျဖစ္ပါတယ္တဲ႔ ခင္ဗ်ာ။
က်မ္းကိုး
၁။ http://www.daviddarling.info/encylopedia
၂။ http://cass.ucsd.edu
၃။ http://www.cosmiclight.com
၄။ http://www.nasa.gov
၅။ BBC Discovery, Space
၆။ http://www.wikipedia.org
၇။ Encarta Encyclopedia premium 2006
Sunday, November 9, 2008
၂၀၁၂ တြင္ အသက္ရွင္ က်န္ရစ္ေရး နည္းလမ္းမ်ား စာအုပ္
ပို႔စ္ အသစ္လဲ မတင္နိုင္ အတူတူ ၂၀၁၂ ကိစၥ စိတ္ဝင္စားသူေတြ အတြက္ စာအုပ္ေလး တစ္အုပ္ ေႀကျငာ ေပးလိုက္ပါတယ္။ amazon အတြက္ အခမဲ႔ ေႀကျငာ ေပးလိုက္ရသလိုပဲ။ :P
ဒီစာအုပ္ အလကား ရနိုင္မယ္႔ ေနရာ က်ေနာ္ ရွာေတြ႔ ရင္ ထပ္တင္ ေပးပါ႔မယ္။ သူတို႔ကေတာ႔ အတည္ေပါက္ ႀကီးနဲ႔ လုပ္ကုန္ႀကျပီဗ်ိဳ႔..။ ဝယ္ဖတ္ထား ရေကာင္းမလား မသိဘူး။ :P
Planet X Forecast and 2012 Survival Guide
by Jacco van der Worp (Author), Marshall Masters (Author), Janice Manning (Editor) );
See all 22 customer reviews
List Price: $19.95
Price: $17.95 & eligible for FREE Super Saver Shipping on orders over $25. Details
You Save: $2.00 (10%)
Special Offers Available
In Stock.
Ships from and sold by Amazon.com. Gift-wrap available.
Want it delivered Tuesday, November 11? Order it in the next 30 hours and 26 minutes, and choose One-Day Shipping at checkout. See details
14 new from $17.95 5 used from $23.52
ဒီစာအုပ္ အလကား ရနိုင္မယ္႔ ေနရာ က်ေနာ္ ရွာေတြ႔ ရင္ ထပ္တင္ ေပးပါ႔မယ္။ သူတို႔ကေတာ႔ အတည္ေပါက္ ႀကီးနဲ႔ လုပ္ကုန္ႀကျပီဗ်ိဳ႔..။ ဝယ္ဖတ္ထား ရေကာင္းမလား မသိဘူး။ :P
Planet X Forecast and 2012 Survival Guide
by Jacco van der Worp (Author), Marshall Masters (Author), Janice Manning (Editor) );
See all 22 customer reviews
List Price: $19.95
Price: $17.95 & eligible for FREE Super Saver Shipping on orders over $25. Details
You Save: $2.00 (10%)
Special Offers Available
In Stock.
Ships from and sold by Amazon.com. Gift-wrap available.
Want it delivered Tuesday, November 11? Order it in the next 30 hours and 26 minutes, and choose One-Day Shipping at checkout. See details
14 new from $17.95 5 used from $23.52
Friday, November 7, 2008
တြင္းနက္ (Black Hole) - ၃
black hole နဲ႔ပါတ္သတ္ျပီး စိတ္၀င္စားလာႀကတာကေတာ႔.. Big Bang and Big Crunch Theory ကစမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္..။ စႀကာ၀ဠာႀကီးရွိေနတာကို သိခဲ႔ႀကပါျပီ..။ ဒီစႀကာ၀ဠာႀကီး ဘယ္လို အစျပဳခဲ႔တယ္.၊ ဘယ္လိုအဆံုးသတ္မယ္ဆိုတာကို ပညာရွင္ေတြက ေျဖရွင္းဖို႔ ႀကိဳးစားႀကပါတယ္..။ 
သူတို႔ရဲ႔ ႀကိဳးစားမွုေတြဟာ How? ဆိုတဲ႔ ေမးခြန္းကို ေျဖနိုင္ ေကာင္း ေျဖနိုင္ ႀကေပမယ္႔ Why? ဆိုတဲ႔ ေမးခြန္း ကိုေတာ႔ ဘယ္သူမွ မေျဖနိုင္ ႀကပါဘူး..။ How? ဆိုတဲ႔ ေမးခြန္းကို ေျဖႀကတဲ႔ အေျဖ ေတြမွာေတာ႔ အမ်ားဆံုး လက္ခံႀကတာ Big Bang Theory ပါ..။ အဲဒီ သီအိုရီက ယုတၱိ တန္တဲ႔ သက္ေသ ျပခ်က္ေတြ ေပးနိုင္လို႔ ျဖစ္ပါတယ္..။ တယ္လီစကုပ္ ေတြနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ ျမင္ေန ႀကရတဲ႔ ႀကယ္စုတိုင္း လိုလိုဟာ သူ႔တို႔ အခ်င္းခ်င္း ေ၀းကြာ ေနႀက သလို က်ေနာ္တို႔ ဆီကလည္း ေ၀းရာကို သြားေန ႀကပါတယ္..။ (အင္ဒရိုမီးဒါး ႀကယ္စု ကေတာ႔ က်ေနာ္ တို႔ဆီကို လာေန ပါတယ္)..။ ေမးစရာ ေမးခြန္း တစ္ခု ရွိပါတယ္..။ သူတို႔ဆီက အလင္းေရာင္ က်ေနာ္တို႔ ဆီ ေရာက္ဖို႔ နွစ္ သန္းခ်ီ ႀကာတဲ႔ ႀကယ္စုေတြ က်ေနာ္တို႔ ဆီကေန ေ၀းကြာ သြားတယ္လို႔ ဘယ္လို လုပ္ျပီး သိနိုင ္တာပါလဲ..။ ပညာရွင္ ေတြက ဒီလို ေျဖရွင္းတာပါ..။ က်ေနာ္တို႔ ဆီကေန ေ၀းသြားတဲ႔ ႀကယ္စု ေတြ ဆီက လာတဲ႔ အလင္းေတြ အတြက္ လမ္းေႀကာင္းက သူတို႔ လာေနရင္း ကိုပဲ ရွည္.. ရွည္ သြားပါတယ္..။ သူတို႔ စထြက္တဲ႔ အခ်ိန္နဲ႔ က်ေနာ္တို႔ဆီ ေရာက္လာတဲ႔ အခ်ိန္အတြင္း ႀကားမွာ အကြာအေ၀းက အမ်ားႀကီး ေျပာင္းလဲ သြားျပီကိုး..။ အဲလိုဆိုေတာ႔ အလင္းေရာင္ဟာ ဆြဲဆန္႔ျခင္း ခံရပါတယ္..။ အလင္းရဲ႔ လိွုင္းအလွ်ား ပိုရွည္ သြားတာပါ..။ လိွုင္းအလွ်ား 600 nano meter ရွိရမယ္႔ အလင္းက 700 nm နီးပါး ျဖစ္ျပီး အနီေရာင္ သမ္း သြားပါတယ္..။ ( အလင္းျဖဴ (day light) ထက္ အနီေရာင္က လိႈင္းအလွ်ား ပိုရွည္ပါတယ္။) 
အဲဒီျဖစ္စဥ္ကို အနီဘက္ အေရြ႔႔ (red shift) လို႔ ေခၚပါတယ္..။ တကယ္လို႔ ႀကယ္စု ေတြက က်ေနာ္တို႔ ဆီကို လာေနတယ္ ဆိုရင္ အခ်ိန္နဲ႔ အမွ် အကြာ အေ၀းက တိုသြားမွာ ျဖစ္ေတာ႔ ႀကားထဲက အလင္း ေရာင္ဟာ compress လုပ္ျခင္း ခံရ ပါမယ္။ အဲဒါ ဆိုရင္ နဂို ကထက္ လိွုင္းအလွ်ား ပိုတို သြားျပီး အျပာေရာင္ သန္းသြား ပါမယ္..။ အျပာဘက္ အေရြ႔ (blue shift) လို႔ သတ္မွတ္ ပါတယ္..။ Doppler effect ျဖစ္ပါတယ္။ ေဘးက ပံုကို ႀကည္႔လိုက္ ရင္ ရွင္းသြားမယ္ ထင္ပါတယ္။ မရွင္းရင္ comment ေရးျပီး ေမးေစ ခ်င္ပါတယ္။ ႀကယ္စု အားလံုးလိုလို ရဲ႔ အလင္း ေတြဟာ အနီဘက္အေရြ႔ (red shift) ျဖစ္ေနႀကပါတယ္တဲ႔..။ ဆိုလိုတာ ကေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ စႀကာ၀ဠာ ႀကီးဟာ ျပန္႔ကား ေနပါတယ္ တဲ႔ဗ်ာ..။ က်ယ္ျပန္႔လာေနတဲ႔ အခ်က္ကေန စဥ္းစားလိုက္ရင္ အရင္က တစ္စုတစ္ေ၀းထဲ ရွိေနျပီး ေပါက္ကြဲမႈ ႀကီးတစ္ခု ေႀကာင္႔ အဘက္ဘက္ ကို လြင္႔ထြက္ လာႀက ျခင္းလို႔ ေကာက္ခ်က္ဆြဲလို႔ ရပါတယ္..။ (အမွန္ေတာ႔ ဒီထက္ပိုတဲ႔ သက္ေသျပခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္..။ က်ေနာ္ စာအုပ္ ျပန္ဖတ္ရမွာ ပ်င္းေနလို႔.. :P ) ဆုိပါေတာ႔.. မဟာေပါက္ကြဲမႈႀကီး ကေနစတယ္ေပါ႔..။ 
ဒါဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ စႀကာ၀ဠာႀကီးဟာ ဒီလိုပဲ အဆံုး အစမရွိ ျပန္႔ကား သြားေတာ႔ မွာလား..။ ေနာက္ဆံုးမွာ ဘာျဖစ္မလဲ..။ ဒီလို ေမးခြန္းေတြ ေပၚလာ ပါတယ္..။ ျဖစ္နိုင္ေျခက သံုးခု ရွိပါတယ္..။ တစ္ခုက အဆံုး အစမရွိ ျပန္႔ကား သြားျပီး တျဖည္းျဖည္း ေ၀းကြာ လာႀက ျပီးေတာ႔ စြမ္းအင္ ေတြလည္း ေလွ်ာ႔ပါး ေပ်ာက္ဆံုး ျပီးေတာ႔ မဲေမွာင္ေနတဲ႔ ဟင္းလင္းျပင ္ႀကီးထဲမွာ ေအးစက္စက္နဲ႔ အသက္မရွိတဲ႔ အစိုင္အခဲ ေတြအျဖစ္နဲ႔ အဆံုးသတ္ ပါလိမ္႔မယ္..။ ေနာက ္တစ္မ်ိဳး ကေတာ႔ မျမင္နိုင္တဲ႔ dark energy ေတြရဲ႔ သက္ေရာက္ မႈေႀကာင္႔ ဂလက္ဆီ ေတြဟာ တခုနဲ႔ တခု အကြာအေဝး ကို မထိမ္း သိမ္းနိုင္ပဲ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု ေဝးကြာ သြားသလို ဂလက္ဆီ ကိုယ္တိုင္မွာ လဲ သူ႔ကိုယ္သူ ဆက္ျပီး တည္ျမဲေအာင္ မထိမ္းသိမ္းနိုင္ပဲ ႀကယ္ေတြ ျဂိဳဟ္ေတြ တစ္စစီ ကြဲထြက္ျပီး အက္တမ္ ေတြေတာင္ ျပိဳပ်က္ျပီး ဘာမွ မက်န္ေတာ႔တဲ႔ အထိ ကြဲပ်က္ ေပ်ာက္ကြယ ္သြားပါ လိမ္႔မယ္တဲ႔ (၂၀၀၃ ခုနွစ္မွ ထြက္တဲ႔ hypothesis ပါ)။ တစ္ျခား ျဖစ္နိုင္ေခ် တစ္ခုကေတာ႔ အခုလို ျပန္႔ကားေနတဲ႔ အရွိန္ဟာ ျဒပ္ဆြဲအားေႀကာင္႔ တျဖည္းျဖည္း အရွိန္ေသျပီး ေနာက္ဆံုး ရပ္တန္႔ သြားပါ လိမ္႔မယ္..။ အဲလို ရပ္တန္႔ သြားျပီးေနာက္ တျဖည္း ျဖည္းခ်င္း ျပန္လည္ ဆြဲငင္ျပီး ေနာက္ဆံုးမွာ black hole ရဲ႔ core လိုပဲ singularity အျဖစ္ ျပန္္လည္ ပူးေပါင္းပါလိမ္႔မယ္..။ အဲဒီေနာက္ မဟာေပါက္ကြဲမွုႀကီး တစ္ဖန ္ျပန္ျဖစ ္ပါလိမ္႔မယ္..။
အဲဒီလို မဟာ စုစည္းမႈႀကီးကို Big Crunch လို႔ ေခၚပါတယ္။ အေပၚက ေျပာထား သလို ယူဆခ်က္ သံုးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ Big Crunch, Indefinite Expension (Big Freeze) နဲ႔ Big Rip တို႔ ျဖစ္ျပီး ပံုမွာ ျပထားပါတယ္။ Big Crunch က သဘာ၀ က်တယ္လို႔ အမ်ားက စဥ္းစား ႀကပါတယ္..။ ဒါေပမယ္႔ အဲဒီလို မဟာ စုစည္း မႈႀကီး ျဖစ္ဖို႔က လံုေလာက္တဲ႔ matter မရွိပါဘူး..။ ႀကယ္စု ေတြဟာ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု ေ၀းကြာ လြန္းျပီး ႀကယ္စု ထဲက ျဂိဳဟ္ေတြ ႀကယ္ေတြရဲ႔ ျဒပ္သား စုစုေပါင္း ဟာလည္း နည္းလြန္း ပါတယ္။ စတီဖင္ ေဟာ႔ဖ္ကင္းက ဆိုပါတယ္။ စႀကာ၀ဠာ ထဲက ျဒပ္သား အားလံုးရဲ႔ ၉၀% ဟာ မျမင္နိုင္တဲ႔ dark matter ေတြလို႔ ဆိုပါ တယ္ဗ်ာ..။ အဲလို ဆိုရင္ေတာ႔ မဟာ စုစည္းမႈ ႀကီးျဖစ္ဖို႔ လံုေလာက္တဲ႔ ပမာဏပါပဲ..။ black hole ဆိုတာလဲ dark matter ထဲမွာ ပါေတာ႔ ၀ိုင္းျပီး စိတ္၀င္စား ခံရတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္..။
black hole ေတြ ရွိေနတယ္ဆိုတာကေတာ႔ ဟုတ္ပါျပီ..။
ဒီ black hole ေတြ ရွိေနေႀကာင္း ဘယ္လို သက္ေသ ျပႀကသလဲ..။ သူ႔ဆီကေန အလင္းေရာင္ ေတာင္ လြတ္ထြက္ မလာနိုင္လို႔ မျမင္ရတဲ႔ မဲေမွာင္ေမွာင္ အရာ၀တၳဳ ႀကီး ရွိေနေႀကာင္း သက္ေသ ျပႀက တာလည္း စိတ္၀င္စား စရာပါ..။ ပညာရွင္ေတြက x-rays telescope ေတြနဲ႔ သက္ေသ ျပႀကပါတယ္..။ စႀကာ၀ဠာ ထဲမွာ x-rays emitter object ေတြ အမ်ားအျပား ရွိႀကပါတယ္..။ ဒါေပမယ္႔ အင္အား ေပ်ာ႔ေတာ႔ တျခား ဂလက္ဆီ ေတြက x-rays ေတြကို detect မလုပ္နိုင္ ပါဘူး..။ တျခား ဂလက္ဆီက x-rays ေတြကို detect လုပ္လို႔ ရခဲ႔ ရင္ေတာ႔ ဒါဟာ အင္မတန္ အင္အား ေကာင္းတဲ႔ source ျဖစ္ေန လို႔ပါတဲ႔..။ တျခား ဂလက္ဆီက x-rays ေတြကို detect လုပ္လို႔ ရႀက ပါတယ္..။ ပညာရွင္ ေတြ ရွင္းျပ တာကေတာ႔ အဲဒီ ဂလက္ဆီ ေတြမွာ ရွိေနတဲ႔ galatic black hole ေတြေႀကာင္႔ ျဖစ္ပါ တယ္တဲ႔..။ (galactic black hole ဆိုတာ galaxy အလယ္က အင္မတန္ ႀကီးမားတဲ႔ black hole ႀကီး ေတြျဖစ္ပါတယ္..။ ဒီအေႀကာင္းကို ျပီးရင္ သက္သက္ ရွင္းျပပါ႔မယ္..)။ 
အဲဒီ black hole ႀကီးေတြဟာ က်ေနာ္တို႔ ေနထက္ အဆေပါင္း သန္းရာ၊ ေထာင္ ခ်ီျပီး သိပ္သည္း ႀကပါတယ္..။ အင္မတန္ ႀကီးမား ျပင္းထန္တဲ႔ gravitational နဲ႔ magnetic fields ေတြရွိႀကပါတယ္..။ ပါတ္၀န္းက်င္မွာ ရွိေနတဲ႔ အရာ၀တၳဳ ေတြဟာ အတြင္းဘက္ကို လွ်င္ျမန္တဲ႔ နွုန္းနဲ႔ ၀ဲလွဲ႔ျပီး ၀င္ေန ႀကပါတယ္..။ အဲဒီ အရာ၀တၳဳေတြက ဓါတ္ေငြ႔နဲ႔ ဖုန္တိုက္ ေတြရဲ႔ ပြတ္တိုက္ မႈ ေႀကာင္႔ ထြက္လာတဲ႔ အပူဟာ x-rays ကို ျဖစ္ေစ ပါတယ္..။ ေနာက္ျပီး ေတာ႔ ပြတ္တိုက္မႈ ေႀကာင္႔ အက္တမ္ ေတြကေန ဖဲ႔ေျခြ ခံရတဲ႔ electron ေတြဟာလည္း ၀ဲလွဲ႔ တဲ႔ ထဲမွာ ပါ၀င္ ပါတယ္..။ ဒီelectron ေတြရဲ႔ ေရြ႔လွ်ားမႈ က ေနျပီး ေတာ႔လည္း ျပင္းထန္တဲ႔ x-rays ကို ရရွိ ေစပါတယ္..။ x-rays telecope ကေန အဲဒီ x-rays ေတြကို ေျခရာ ခံျပီး black hole ေတြ ရွိေႀကာင္း ကို သက္ေသ ျပပါတယ္တဲ႔..။ ေနာက္တစ္ခု က Quasar ပါ..။ ေ၀းလံတဲ႔ ေနရာမွာ ရွိေနေပမယ္႔ အင္မတန္ ေတာက္ပတဲ႔ အရာ၀တၳဳ ေတြ ျဖစ္ပါတယ္..။ သူတို႔ကို သံုးျပီး black hole ကို သက္ေသ ျပတာလည္း ရွိပါတယ္..။ ဆက္လက္ ေဆြးေႏြး ပါ႔မယ္..။
သူတို႔ရဲ႔ ႀကိဳးစားမွုေတြဟာ How? ဆိုတဲ႔ ေမးခြန္းကို ေျဖနိုင္ ေကာင္း ေျဖနိုင္ ႀကေပမယ္႔ Why? ဆိုတဲ႔ ေမးခြန္း ကိုေတာ႔ ဘယ္သူမွ မေျဖနိုင္ ႀကပါဘူး..။ How? ဆိုတဲ႔ ေမးခြန္းကို ေျဖႀကတဲ႔ အေျဖ ေတြမွာေတာ႔ အမ်ားဆံုး လက္ခံႀကတာ Big Bang Theory ပါ..။ အဲဒီ သီအိုရီက ယုတၱိ တန္တဲ႔ သက္ေသ ျပခ်က္ေတြ ေပးနိုင္လို႔ ျဖစ္ပါတယ္..။ တယ္လီစကုပ္ ေတြနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ ျမင္ေန ႀကရတဲ႔ ႀကယ္စုတိုင္း လိုလိုဟာ သူ႔တို႔ အခ်င္းခ်င္း ေ၀းကြာ ေနႀက သလို က်ေနာ္တို႔ ဆီကလည္း ေ၀းရာကို သြားေန ႀကပါတယ္..။ (အင္ဒရိုမီးဒါး ႀကယ္စု ကေတာ႔ က်ေနာ္ တို႔ဆီကို လာေန ပါတယ္)..။ ေမးစရာ ေမးခြန္း တစ္ခု ရွိပါတယ္..။ သူတို႔ဆီက အလင္းေရာင္ က်ေနာ္တို႔ ဆီ ေရာက္ဖို႔ နွစ္ သန္းခ်ီ ႀကာတဲ႔ ႀကယ္စုေတြ က်ေနာ္တို႔ ဆီကေန ေ၀းကြာ သြားတယ္လို႔ ဘယ္လို လုပ္ျပီး သိနိုင ္တာပါလဲ..။ ပညာရွင္ ေတြက ဒီလို ေျဖရွင္းတာပါ..။ က်ေနာ္တို႔ ဆီကေန ေ၀းသြားတဲ႔ ႀကယ္စု ေတြ ဆီက လာတဲ႔ အလင္းေတြ အတြက္ လမ္းေႀကာင္းက သူတို႔ လာေနရင္း ကိုပဲ ရွည္.. ရွည္ သြားပါတယ္..။ သူတို႔ စထြက္တဲ႔ အခ်ိန္နဲ႔ က်ေနာ္တို႔ဆီ ေရာက္လာတဲ႔ အခ်ိန္အတြင္း ႀကားမွာ အကြာအေ၀းက အမ်ားႀကီး ေျပာင္းလဲ သြားျပီကိုး..။ အဲလိုဆိုေတာ႔ အလင္းေရာင္ဟာ ဆြဲဆန္႔ျခင္း ခံရပါတယ္..။ အလင္းရဲ႔ လိွုင္းအလွ်ား ပိုရွည္ သြားတာပါ..။ လိွုင္းအလွ်ား 600 nano meter ရွိရမယ္႔ အလင္းက 700 nm နီးပါး ျဖစ္ျပီး အနီေရာင္ သမ္း သြားပါတယ္..။ ( အလင္းျဖဴ (day light) ထက္ အနီေရာင္က လိႈင္းအလွ်ား ပိုရွည္ပါတယ္။) အဲဒီျဖစ္စဥ္ကို အနီဘက္ အေရြ႔႔ (red shift) လို႔ ေခၚပါတယ္..။ တကယ္လို႔ ႀကယ္စု ေတြက က်ေနာ္တို႔ ဆီကို လာေနတယ္ ဆိုရင္ အခ်ိန္နဲ႔ အမွ် အကြာ အေ၀းက တိုသြားမွာ ျဖစ္ေတာ႔ ႀကားထဲက အလင္း ေရာင္ဟာ compress လုပ္ျခင္း ခံရ ပါမယ္။ အဲဒါ ဆိုရင္ နဂို ကထက္ လိွုင္းအလွ်ား ပိုတို သြားျပီး အျပာေရာင္ သန္းသြား ပါမယ္..။ အျပာဘက္ အေရြ႔ (blue shift) လို႔ သတ္မွတ္ ပါတယ္..။ Doppler effect ျဖစ္ပါတယ္။ ေဘးက ပံုကို ႀကည္႔လိုက္ ရင္ ရွင္းသြားမယ္ ထင္ပါတယ္။ မရွင္းရင္ comment ေရးျပီး ေမးေစ ခ်င္ပါတယ္။ ႀကယ္စု အားလံုးလိုလို ရဲ႔ အလင္း ေတြဟာ အနီဘက္အေရြ႔ (red shift) ျဖစ္ေနႀကပါတယ္တဲ႔..။ ဆိုလိုတာ ကေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ စႀကာ၀ဠာ ႀကီးဟာ ျပန္႔ကား ေနပါတယ္ တဲ႔ဗ်ာ..။ က်ယ္ျပန္႔လာေနတဲ႔ အခ်က္ကေန စဥ္းစားလိုက္ရင္ အရင္က တစ္စုတစ္ေ၀းထဲ ရွိေနျပီး ေပါက္ကြဲမႈ ႀကီးတစ္ခု ေႀကာင္႔ အဘက္ဘက္ ကို လြင္႔ထြက္ လာႀက ျခင္းလို႔ ေကာက္ခ်က္ဆြဲလို႔ ရပါတယ္..။ (အမွန္ေတာ႔ ဒီထက္ပိုတဲ႔ သက္ေသျပခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္..။ က်ေနာ္ စာအုပ္ ျပန္ဖတ္ရမွာ ပ်င္းေနလို႔.. :P ) ဆုိပါေတာ႔.. မဟာေပါက္ကြဲမႈႀကီး ကေနစတယ္ေပါ႔..။ ဒါဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ စႀကာ၀ဠာႀကီးဟာ ဒီလိုပဲ အဆံုး အစမရွိ ျပန္႔ကား သြားေတာ႔ မွာလား..။ ေနာက္ဆံုးမွာ ဘာျဖစ္မလဲ..။ ဒီလို ေမးခြန္းေတြ ေပၚလာ ပါတယ္..။ ျဖစ္နိုင္ေျခက သံုးခု ရွိပါတယ္..။ တစ္ခုက အဆံုး အစမရွိ ျပန္႔ကား သြားျပီး တျဖည္းျဖည္း ေ၀းကြာ လာႀက ျပီးေတာ႔ စြမ္းအင္ ေတြလည္း ေလွ်ာ႔ပါး ေပ်ာက္ဆံုး ျပီးေတာ႔ မဲေမွာင္ေနတဲ႔ ဟင္းလင္းျပင ္ႀကီးထဲမွာ ေအးစက္စက္နဲ႔ အသက္မရွိတဲ႔ အစိုင္အခဲ ေတြအျဖစ္နဲ႔ အဆံုးသတ္ ပါလိမ္႔မယ္..။ ေနာက ္တစ္မ်ိဳး ကေတာ႔ မျမင္နိုင္တဲ႔ dark energy ေတြရဲ႔ သက္ေရာက္ မႈေႀကာင္႔ ဂလက္ဆီ ေတြဟာ တခုနဲ႔ တခု အကြာအေဝး ကို မထိမ္း သိမ္းနိုင္ပဲ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု ေဝးကြာ သြားသလို ဂလက္ဆီ ကိုယ္တိုင္မွာ လဲ သူ႔ကိုယ္သူ ဆက္ျပီး တည္ျမဲေအာင္ မထိမ္းသိမ္းနိုင္ပဲ ႀကယ္ေတြ ျဂိဳဟ္ေတြ တစ္စစီ ကြဲထြက္ျပီး အက္တမ္ ေတြေတာင္ ျပိဳပ်က္ျပီး ဘာမွ မက်န္ေတာ႔တဲ႔ အထိ ကြဲပ်က္ ေပ်ာက္ကြယ ္သြားပါ လိမ္႔မယ္တဲ႔ (၂၀၀၃ ခုနွစ္မွ ထြက္တဲ႔ hypothesis ပါ)။ တစ္ျခား ျဖစ္နိုင္ေခ် တစ္ခုကေတာ႔ အခုလို ျပန္႔ကားေနတဲ႔ အရွိန္ဟာ ျဒပ္ဆြဲအားေႀကာင္႔ တျဖည္းျဖည္း အရွိန္ေသျပီး ေနာက္ဆံုး ရပ္တန္႔ သြားပါ လိမ္႔မယ္..။ အဲလို ရပ္တန္႔ သြားျပီးေနာက္ တျဖည္း ျဖည္းခ်င္း ျပန္လည္ ဆြဲငင္ျပီး ေနာက္ဆံုးမွာ black hole ရဲ႔ core လိုပဲ singularity အျဖစ္ ျပန္္လည္ ပူးေပါင္းပါလိမ္႔မယ္..။ အဲဒီေနာက္ မဟာေပါက္ကြဲမွုႀကီး တစ္ဖန ္ျပန္ျဖစ ္ပါလိမ္႔မယ္..။ အဲဒီလို မဟာ စုစည္းမႈႀကီးကို Big Crunch လို႔ ေခၚပါတယ္။ အေပၚက ေျပာထား သလို ယူဆခ်က္ သံုးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ Big Crunch, Indefinite Expension (Big Freeze) နဲ႔ Big Rip တို႔ ျဖစ္ျပီး ပံုမွာ ျပထားပါတယ္။ Big Crunch က သဘာ၀ က်တယ္လို႔ အမ်ားက စဥ္းစား ႀကပါတယ္..။ ဒါေပမယ္႔ အဲဒီလို မဟာ စုစည္း မႈႀကီး ျဖစ္ဖို႔က လံုေလာက္တဲ႔ matter မရွိပါဘူး..။ ႀကယ္စု ေတြဟာ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု ေ၀းကြာ လြန္းျပီး ႀကယ္စု ထဲက ျဂိဳဟ္ေတြ ႀကယ္ေတြရဲ႔ ျဒပ္သား စုစုေပါင္း ဟာလည္း နည္းလြန္း ပါတယ္။ စတီဖင္ ေဟာ႔ဖ္ကင္းက ဆိုပါတယ္။ စႀကာ၀ဠာ ထဲက ျဒပ္သား အားလံုးရဲ႔ ၉၀% ဟာ မျမင္နိုင္တဲ႔ dark matter ေတြလို႔ ဆိုပါ တယ္ဗ်ာ..။ အဲလို ဆိုရင္ေတာ႔ မဟာ စုစည္းမႈ ႀကီးျဖစ္ဖို႔ လံုေလာက္တဲ႔ ပမာဏပါပဲ..။ black hole ဆိုတာလဲ dark matter ထဲမွာ ပါေတာ႔ ၀ိုင္းျပီး စိတ္၀င္စား ခံရတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္..။black hole ေတြ ရွိေနတယ္ဆိုတာကေတာ႔ ဟုတ္ပါျပီ..။
ဒီ black hole ေတြ ရွိေနေႀကာင္း ဘယ္လို သက္ေသ ျပႀကသလဲ..။ သူ႔ဆီကေန အလင္းေရာင္ ေတာင္ လြတ္ထြက္ မလာနိုင္လို႔ မျမင္ရတဲ႔ မဲေမွာင္ေမွာင္ အရာ၀တၳဳ ႀကီး ရွိေနေႀကာင္း သက္ေသ ျပႀက တာလည္း စိတ္၀င္စား စရာပါ..။ ပညာရွင္ေတြက x-rays telescope ေတြနဲ႔ သက္ေသ ျပႀကပါတယ္..။ စႀကာ၀ဠာ ထဲမွာ x-rays emitter object ေတြ အမ်ားအျပား ရွိႀကပါတယ္..။ ဒါေပမယ္႔ အင္အား ေပ်ာ႔ေတာ႔ တျခား ဂလက္ဆီ ေတြက x-rays ေတြကို detect မလုပ္နိုင္ ပါဘူး..။ တျခား ဂလက္ဆီက x-rays ေတြကို detect လုပ္လို႔ ရခဲ႔ ရင္ေတာ႔ ဒါဟာ အင္မတန္ အင္အား ေကာင္းတဲ႔ source ျဖစ္ေန လို႔ပါတဲ႔..။ တျခား ဂလက္ဆီက x-rays ေတြကို detect လုပ္လို႔ ရႀက ပါတယ္..။ ပညာရွင္ ေတြ ရွင္းျပ တာကေတာ႔ အဲဒီ ဂလက္ဆီ ေတြမွာ ရွိေနတဲ႔ galatic black hole ေတြေႀကာင္႔ ျဖစ္ပါ တယ္တဲ႔..။ (galactic black hole ဆိုတာ galaxy အလယ္က အင္မတန္ ႀကီးမားတဲ႔ black hole ႀကီး ေတြျဖစ္ပါတယ္..။ ဒီအေႀကာင္းကို ျပီးရင္ သက္သက္ ရွင္းျပပါ႔မယ္..)။ အဲဒီ black hole ႀကီးေတြဟာ က်ေနာ္တို႔ ေနထက္ အဆေပါင္း သန္းရာ၊ ေထာင္ ခ်ီျပီး သိပ္သည္း ႀကပါတယ္..။ အင္မတန္ ႀကီးမား ျပင္းထန္တဲ႔ gravitational နဲ႔ magnetic fields ေတြရွိႀကပါတယ္..။ ပါတ္၀န္းက်င္မွာ ရွိေနတဲ႔ အရာ၀တၳဳ ေတြဟာ အတြင္းဘက္ကို လွ်င္ျမန္တဲ႔ နွုန္းနဲ႔ ၀ဲလွဲ႔ျပီး ၀င္ေန ႀကပါတယ္..။ အဲဒီ အရာ၀တၳဳေတြက ဓါတ္ေငြ႔နဲ႔ ဖုန္တိုက္ ေတြရဲ႔ ပြတ္တိုက္ မႈ ေႀကာင္႔ ထြက္လာတဲ႔ အပူဟာ x-rays ကို ျဖစ္ေစ ပါတယ္..။ ေနာက္ျပီး ေတာ႔ ပြတ္တိုက္မႈ ေႀကာင္႔ အက္တမ္ ေတြကေန ဖဲ႔ေျခြ ခံရတဲ႔ electron ေတြဟာလည္း ၀ဲလွဲ႔ တဲ႔ ထဲမွာ ပါ၀င္ ပါတယ္..။ ဒီelectron ေတြရဲ႔ ေရြ႔လွ်ားမႈ က ေနျပီး ေတာ႔လည္း ျပင္းထန္တဲ႔ x-rays ကို ရရွိ ေစပါတယ္..။ x-rays telecope ကေန အဲဒီ x-rays ေတြကို ေျခရာ ခံျပီး black hole ေတြ ရွိေႀကာင္း ကို သက္ေသ ျပပါတယ္တဲ႔..။ ေနာက္တစ္ခု က Quasar ပါ..။ ေ၀းလံတဲ႔ ေနရာမွာ ရွိေနေပမယ္႔ အင္မတန္ ေတာက္ပတဲ႔ အရာ၀တၳဳ ေတြ ျဖစ္ပါတယ္..။ သူတို႔ကို သံုးျပီး black hole ကို သက္ေသ ျပတာလည္း ရွိပါတယ္..။ ဆက္လက္ ေဆြးေႏြး ပါ႔မယ္..။
Wednesday, November 5, 2008
ကို အလွတရားသို႔ (black hole အေႀကာင္း ရွင္းလင္းခ်က္)
comment မွာ ကို အလွတရား ေမးထားတာကို comment အေနနဲ႔ ျပန္ရွင္းျပဖို႔ အဆင္ မေျပတဲ႔ အတြက္ ပို႔စ္ တင္လိုက္တာပါ။ အျခား စာဖတ္သူေတြပါ ျမင္နိုင္ဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ကို အလွတရား ေမးထားတာေလးေတြကို အရင္ ဖတ္ျပီး က်ေနာ္ ေျဖထားတာေလးေတြကို ေဝဖန္ေပးပါ၊ ဘဝင္မက်တာ၊ မွားေနတာ ေလးေတြကို ေထာက္ျပေပးပါဗ်ာ။ စာဖတ္သူမ်ား အားလံုး က်ေနာ္ ေျဖေပးထားတာကို ေဝဖန္ေပးေစ လိုပါတယ္။
ကုိခြန္းေရ ၁) နူကလီးယား ေပါက္ကြဲမွ ုျဖစ္စဥ္ေတြကေန ေနာက္ဆုံး တြင္းနက္ ျဖစ္တယ္လုိ႔ နားလည္ပါတယ္။ ၂)နူကလီးယား ျဖစ္စဥ္ဆုိတာကုိ က်ေနာ္ သိတာက e=mc2(square)ပါ။ အီလက္ထရြန္ေတြ ထုတ္လႊတ္တဲ့ အတြက္ (mass )နဲ႔ (acceleration နွစ္ထပ္ကိန္း) ေျမွာက္တဲ့ စြမ္းအင္ပဲလုိ႔ သေဘာေပါက္ ထားပါတယ္။ (ဒီလုိနားလည္ထားတဲ့ အတြက္ပဲ နံပါတ္၄ ေမးခြန္းက ျဖစ္လာရတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီနံပါတ္၂ မွာ က်ေနာ္သိထားတဲ့ အသိဟာ မလုံေလာက္ဘူး လား လုိ႔ စဥ္းစားမိပါတယ္။) ၃)fate of supergiant ဟာ supernova ။ fate of supernova ကေတာ့ neutron star or black hole/လုိ႔နားလည္ရပါတယ္။ ၄) တြင္းနက္ (black hole) ေတြမွာ နူထရြန္ အဆင့္ထက္ ေက်ာ္လြန္တဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတ ြရွိတာ ကို္ မမွန္းဆ တတ္ပါဘူး။ (နူထရြန္ (neutron star) အဆင့္မွာ ကတည္းက နူကလီးယား ျဖစ္စဥ္ ဘယ္လုိ ဆက္ျဖစ္သလဲ ဆုိတာကုိ သေဘာ မေပါက္တာပါ။နူထရြန္နဲ႔ ဟုိ equation ကုိ မဆက္စပ္ေတာ့ပဲ ေခါင္းရွူပ္ သြားပါတယ္။ ၂ မွာေရးခဲ့သလုိ ပါပဲ။ equation ေျပာင္းလဲမွု ရွိလား ဒီတုိင္းပဲလား သေဘာ မေပါက္တာပါ) ၅)ဒီေနရာမွာ စၾကာ၀ဠာဟာ မ်ဥ္းေကြး အတုိင္း ရွိသည္ ဆုိတဲ့ ရီေလတီဗီတီနဲ႔ တြင္းနက္ ခရီး သြားလာေရးကုိ နည္းနညး္ ထပ္ရွင္း ေပးပါဦး။ ပုံထဲမွာ အခ်ဳပ္ေလာက္ ျပထားေတာ့ စိတ္ ၀င္စား မိပါတယ္။ ၆)တြင္းနက္ သေဘာတရားဟာ ခုိင္ခုိင္မာမာ မသိရေသးတဲ့ သီအုိရီတစ္ခုမ်ားလား? ဒါကေတာ့ ေမးခြန္း မဟုတ္ပါဘူး။ ေတြးမိတာပါ။ ကုိခြန္းေရ က်ေနာ့္ရဲ့ နားလည္မွုမလုံေလာက္တဲ့ အတြက္ ေမးခြန္းေတြေမးသြားတာကုိ စိတ္မရွိပါနဲ႔။ (ေမးခြန္းေတြက ရယ္စရာမ်ား ျဖစ္ေနမလားပဲ) အားထုတ္မွုကုိ အျမဲ အသိအမွတ္ျပဳပါတယ္။ လြယ္တဲ့ ကိစၥမဟုတ္ပါဘူး။ ဒီလုိေရးသားဖုိ႔ ဆုိတာ။ သပ္သပ္ရပ္ရပ္နဲ႔လည္း ေရးတတ္တယ္။ ပုိစ့္တုိတုိေလးမွာ ျခ့ံဳေရးရတာ မလြယ္ပါဘူး။ ဒီ့ထက္ ပုိျပည့္ျပည့္ စုံစုံေလး ေရးနုိင္ရင္ (အေျခခံ ေလးေတြကုိ နည္းနည္းပါးပါး သာမန္ လူနားလည္ ေအာင္ ပုိျပီးေရးနုိင္ရင္) က်ေနာ့္ အတြက္ေတာ့ ပုိေကာင္းမယ္ဗ်။ ဒါေပမဲ့ ခုအတုိင္းလဲ ေကာင္းတဲ့ ပုိစ့္ ဆုိတာကုိ ျငင္းလုိ႔ မရပါဘူး။ အဆင္ေျပပါေစဗ်ာ။
မဂၤလာပါ ကိုအလွတရား ေရ။ ကြန္႔ေပးသြားတာ အမ်ားႀကီး ေက်းဇူး တင္ပါတယ္။
ေမးသြားတာ ေလးေတြ အရမ္း ေကာင္းပါတယ္။ အမ်ားစု စိတ္ထဲမွာ မရွင္းပဲ ျဖစ္ေနနိုင္တဲ႔ အခ်က္ ေလးေတြ ကို ေရြးျပီး ေမးသြားတာ ျဖစ္တဲ႔ အတြက္ ေတာ္ေတာ္ ေကာင္းပါတယ္။
ေမးခြန္းေတြကို ေျဖရမယ္ ဆိုရင္
(၁) nuclear ေပါက္ကြဲမႈ ျဖစ္စဥ္ ဆိုတာ ထက္ nuclear fusion ျဖစ္စဥ္ လို႔ ေျပာရမွာပါ။
fission နဲ႔ fusion က မတူပါဘူး။ atomic number ႀကီးတဲ႔ ျဒပ္စဥ္ ( ေရဒီယံ၊ ယူေရနီယံ) တို႔လို ဟာေတြ ကြဲ ထြက္ျပီး စြမ္းအင္ ထြက္တာက fission ျဖစ္ ျပီးေတာ႔ atomic number ငယ္တဲ႔ ျဒပ္စဥ္ (ဟိုက္ဒရိုဂ်င္) ေတြ ေပါင္းစပ္ ျပီး စြမ္းအင္ ထြက္လာ တာက fusion ပါ။ ႀကယ္ေတြ စြမ္းအင္ ေပးတဲ႔ နည္းလမ္းက fusion ပါ။ အဲဒီ ေတာ႔ black hole ျဖစ္စဥ္ တစ္ေလ်ွာက္ လံုးမွာ fusion ျဖစ္စဥ္ ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အီေကြးရွင္းက ေတာ႔ အရင္ ပို႔စ္ မွာ ျပထားပါတယ္ဗ်ာ။(၂) e = mc2 က ျဒပ္နဲ႔ စြမ္းအင္ရဲ႔ ဆက္စပ္ခ်က္ပါ။ ျဒပ္ကို စြမ္းအင္ အျဖစ္ ေျပာင္းရင္ ရနိုင္မယ္႔ စြမ္းအင္ ပမာဏကို အဲပံုေသ နည္းနဲ႔ ရွာယူ နိုင္ပါတယ္။
(၃) ကို အလွတရား ေျပာ တဲ႔ အတိုင္း မွန္ပါတယ္။ အရင္ပို႔စ္က ပံုမွာ ႀကည္႔ လိုက္ရင္ ပိုျပီး ရွင္းသြားပါ လိမ္႔မယ္။
(၄) အမွန္ေတာ႔ neutron အဆင္႔မွာ ကတည္းက nuclear fusion မဟုတ္ေတာ႔ပါဘူး။ ျဒပ္ဆြဲအားပါ။ proton က + ၊ electron က - charge ေဆာင္ပါတယ္။ ပါတ္ဝန္းက်င္က အက္တမ္ေတြ အားလံုးရဲ႔ ဆြဲငင္အား မွ်ေျခ မွာ အက္တမ္ အျဖစ္ တည္ျမဲ ေနနိုင္ေပမယ္႔ ႀကယ္ရဲ႔ ဗဟိုက ႀကီးမားတဲ႔ ဆြဲငင္အား သက္ေရာက္လာရင္ေတာ႔ ခုနက မွ်ေျခ ပ်က္သြားပါတယ္။ အလယ္ဗဟိုမွာပဲ ျပြတ္သိပ္ျပီး ျဒပ္ေတြစုႀက၊ ျဒပ္ေတြ မ်ားလာေလေလ ဆြဲငင္အား ေကာင္းေလေလ၊ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အက္တမ္ မွာ အျပင္က ပါတ္ေနတဲ႔ electron ေရာ ၊ အထဲက ရွိေနတဲ႔ proton ေရာ ခုနက ျပင္းထန္လွတဲ႔ ဆြဲငင္ အား ရွိတဲ႔ ေနရာကို ေျပးျပီး ကပ္ပါတယ္။ ဥပမာ က်ေနာ္တို႔ ေနအဖြဲ႔အစည္း နားကို ေနထက္ အဆ ၁၀၀ ေလာက္ ႀကီးတဲ႔ ႀကယ္ႀကီး တစ္လံုး ေရာက္လာ ခဲ႔မယ္ ဆိုရင္ ျဂိဳဟ္ေတြက ေနကို ပါတ္ေနတဲ႔ စံနစ္ ပ်က္သြား ပါလိမ္႔မယ္။ ျဂိဳဟ္ေတြေရာ ေနေရာ အဲဒီ ႀကယ္ႀကီးထဲကို အကုန္ က်သြားမွာ မို႔လို႔ပါ။ အဲဒီလိုမ်ိဳး အက္တမ္ေတြ ျပိဳက်ကုန္တဲ႔ အခါ neutron star မွာ ဘာ အက္တမ္မွ မရွိေတာ႔ပဲ neutron သီးသန္႔ နီးပါးေလာက္ပဲ က်န္ပါေတာ႔ တယ္။
အခ်ိဳ႔ေသာ protons နဲ႔ electron ေတြဟာ မတူညီတဲ႔ charge ေတြေႀကာင္႔ neutron အျဖစ္ ေပါင္းစည္းျပီး no charge ျဖစ္သြားပါတယ္။ (ဒါက က်ေနာ္႔ အယူ အဆပါ။ proton နဲ႔ electron အမ်ားစု ဘယ္ေရာက္ သြားလဲ ဆိုတာ ဘယ္ မွာမွ ေရးျပ မထားတဲ႔ အတြက္ ကိုယ္႔ဟာကိုယ္ ယူဆ လိုက္တာပါ။ မွားနိုင္ ပါတယ္ ) ။ အဲဒီလိုနဲ႔ က်န္ရွိတဲ႔ electron ၊ proton ၊ nuclei နဲ႔ neutron ေတြရဲ႔ ဖြဲ႔ စည္းပံုကို ပံုမွာ ေတြ႔နိုင္ ပါတယ္။ အဲဒီ အေျခ အေနကို ေရာက္ရင္ေတာ႔ ဗဟိုကေန ဆြဲတဲ႔အားနဲ႔ သူ႔အခ်င္းခ်င္း ျပန္ဆြဲတဲ႔ အားက မ်ွေျခကို ျပန္ေရာက္ သြားတဲ႔ အတြက္ ဒီအတိုင္း ဆက္ျပီး တည္ျမဲ နိုင္ပါတယ္။ တကယ္လို႔ ႀကယ္ရဲ႔ ျဒပ္ထုက သိပ္ကို ႀကီးေနခဲ႔ရင္ေတာ႔ အဲဒီ မွ်ေျခ မွာ မရွိေတာ႔ပါဘူး။ အကုန္လံုး ဖိသိပ္ပူးကပ္ျပီး တသားတည္း ျဖစ္ကုန္မွာပါ။ ႀကံရိုးက လက္နဲ႔ညွစ္ရင္ ဘာမွ မျဖစ္ ေပမယ္႔ ႀကံႀကိတ္ စက္ထဲ ထည္႔ႀကိတ္ လိုက္ရင္ ျပားသြား တာပဲ မဟုတ္လား။ အဲဒီလို တသားတည္း ျဖစ္သြားတာကို singularity လို႔ ေခၚျပီးေတာ႔ ဒါဟာ black hole ရဲ႔ core ပါပဲ။ ဒါေတြနားလည္ဖို႔က ရူပေဗဒ အေျခခံေတာ႔ လိုပါတယ္။ က်ေနာ္လည္း မမွီမကမ္း လိုက္ရွင္းေနရတာဗ်ိဳ႔။ ဝါးတားတားပဲဗ်။ :P(၅) ဒီကိစၥက က်ေနာ္လည္း ေရေရရာရာ မသိဘူးဗ်။
black hole ဆိုတာ ရွိသလို ႀကယ္စု အသစ္ေတြ ေပၚေပၚလာတဲ႔ white hole ဆိုတာလည္း ရွိတယ္ လို႔ အယူအဆေတြ ရွိပါတယ္။ black hole က စုပ္၊ white hole မွာ ျပန္ေပၚေပါ႔။ အဲဒီ နွစ္ခုကို ဆက္စပ္ေပးတာက wormhole ပါတဲ႔။ သူတို႔ hypothesis ေတြမွာက်ေတာ႔ ႀကယ္စုေတြက အဲဒီ လည္က်ဥ္းေလး ထဲကပဲ ျဖတ္ထြက္ သလိုလို။ ဒါေပမယ္႔ လက္ရွိ ရူပေဗဒ စံနဲ႔က်ေတာ႔ သိပ္ျပီး ယုတၱိ မတန္ေတာ႔ အမ်ားစုက မယံုႀကည္ပါဘူး။ စႀကာဝဠာက ေကြးေနတယ္ ဆိုတဲ႔ ကိစၥကလည္း hypothesis အေနနဲ႔ ရွိပါတယ္။ သံုးဖက္တိုင္း Dimension ထဲကေန ထြက္ျပီး စဥ္းစား ရမယ္ ထင္တယ္။ သူတို႔ ခ်ထားတဲ႔ hypothesis ကို ေဘးကပံုမွာ ပိုျပီး ျမင္သာမွာပါ။ က်ေနာ္တို႔ဆီကေန အလင္းနွစ္ သန္းေပါင္းမ်ားစြာ ေဝးတယ္ဆိုတဲ႔ ႀကယ္ေတြဆီက အလင္းေတြက ပံုမွာ ျပထားသလို ေခါက္ျပီးေတာ႔ ေရာက္လာတယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ အဲဒါေႀကာင္႔ အလင္းေရာင္ နဲ႔ တိုင္းတာ တဲ႔ အခါ နွစ္သန္း ေပါင္း မ်ားစြာ ေဝးေနတာ ျဖစ္ျပီး ေတာ႔ တကယ္ တမ္းက ပံုမွာ ျပထား သလို နီးနီးေလး လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဘာလို႔ ျဖတ္လမ္း ကေန အေျဖာင္႔ မလာပဲနဲ႔ အဲလို ရွည္ရွည္ ေဝးေဝး ေခါက္ျပီး လာေနရလဲ ဆိုတာေတာ႔ ေျဖရွင္းခ်က္ မေတြ႔မိပါဘူး။ အဲဒီမွာ အလင္းလို မဟုတ္ပဲနဲ႔ ျဖတ္လမ္း အေနနဲ႔ wormhole ရဲ႔ လည္က်ဥ္း ထဲကေန ဟိုဘက္ကို ခ်က္ခ်င္း ေရာက္သြား နိုင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဝက္ဘ္ဆိုဒ္ ေတြမွာေရာ စာအုပ္ေတြ ထဲမွာေရာ ေရလည္ေအာင္ ရွင္းျပ ထားတာ မေတြ႔မိပါဘူး။ ပေရာ္ဖက္ဆာ တစ္ေယာက္ေယာက္ကို ေမးမယ္ ဆိုရင္လည္း က်ေနာ္ နားမလည္တဲ႔ 6 dimension ေတြ 8 dimension ေတြနဲ႔ ရွင္းမွာ ဆိုေတာ႔ ဘာမွ ထူးျပီး သိလာမယ္ မထင္ပါ။ ေလ႔လာလို႔ သိလာရင္ ခ်က္ခ်င္း ပို႔စ္တင္ေပးပါ႔မယ္ဗ်ာ။(၆) အဲဒီ ေမးခြန္းနဲ႔ ပါတ္သတ္တဲ႔ အေႀကာင္းအရာကို ေနာက္ထပ္တင္မယ္႔ တြင္းနက္ (black hole) - ၃ မွာ လာဖတ္ပါခင္ဗ်ာ။
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
Monday, November 3, 2008
တြင္းနက္ (Black Hole) - ၂
supergiant ေတြ ျပိဳပ်က္တဲ႔ အခ်ိန္မွာ ျဖစ္ေပၚ လာတာ ကေတာ႔ supernova ပါ..။ supernova နဲ႔ ပါတ္သတ္ျပီး စိတ္ဝင္စားရင္ ႀကည္႔နိုင္တဲ႔ animation ကို ဒီေနရာ ကို click ျပီး ႀကည္႔နိုင္ပါတယ္။ 
က်ေနာ္တို႔ ေန ထက္ အနည္းဆံုး ၈ ဆ ေလာက္ႀကီးတဲ႔ ႀကယ္ႀကီး ေတြ ျပိဳပ်က္လို႔ ျဖစ္လာတဲ႔ supergiant ေတြက စပါတယ္..။ supergiant ေတြမွာ အျပင္ဘက္ ပိုင္းေတြမွာ ျဖစ္ေန တဲ႔ nuclear reaction ဟာ atomic number ငယ္တဲ႔ ျဒပ္ေတြကို ႀကီးတဲ႔ ျဒပ္ေတြ ျဖစ္လာ ေအာင္ ေျပာင္းလဲ ပစ္ေန ပါတယ္..။ nuclear fusion ျဖစ္စဥ္ ပါ..။ ဟီလီယမ္ ကေန ကာဗြန္၊ ေအာက္ဆီဂ်င္၊ အိုင္ရြန္း စသည္ ျဖင္႔ေပါ႔..။ သာမာန္ redgiant ေတြမွာေတာ႔ ကာဗြန္ မွာပဲ အဆံုး သတ္တဲ႔ အတြက္ ကာဗြန္ပဲ က်န္ပါ တယ္..။ supergiant ႀကယ္ႀကီး ေတြ မွာေတာ႔ iron အဆင္႔ ေရာက္မွ stable ျဖစ္ပါတယ္..။ fusion ျဖစ္စဥ္ဟာ iron ထက ္ပိုေလးတဲ႔ ျဒပ္ေတာ႔ မလုပ္ေပး နိုင္ေတာ႔ပါဘူး..။ ဒါနဲ႔ iron ေတြ ျဖစ္လာတာ မ်ားလာ တဲ႔အခါ.. သူ႔ရဲ႔ ျဒပ္ထုကို သူ မနိုင္ ေတာ႔ပဲ အတြင္း ကို ျပိဳက် ပါတယ္..။ အဲဒီျပိဳက်တဲ႔ အရွိန္နဲ႔ ေပါက္ကြဲ ပါတယ္..။ ေပါက္ကြဲမႈ အ ရွိန္ေႀကာင္႔ ျဖစ္ေပၚ လာတဲ႔ shock wave ဟာ material shell နဲ႔အတူ စႀကာ၀ဠာ ထဲကို ပ်ံ႔လြင္႔ သြားပါတယ္..။ အဲဒီလို ျဖစ္ေနတဲ႔ ႀကယ္ပ်က္ႀကီးကို supernova လို႔ေခၚပါတယ္..။ 
ေပါက္ကြဲမႈ ေတြေႀကာင္႔ အျပင္ကို မႈတ္ထုတ္ ခံလိုက္ရတဲ႔ ျဒပ္ပစၥည္း ေတြဟာ ေနာက္ထပ္ ႀကယ္သစ္ တစ္လံုး.. ဒါမွမဟုတ္ ျဂိဳဟ္ တစ္လံုး အျဖစ္ ေပါင္းစည္း ႀကပါတယ္...။ ေဘးမွာ ျပထား တဲ႔ ပံုကေတာ႔ ၁၉၉၄ ခုနွစ္မွ Hubble Space Telescope က ေတြ႔ခဲ႔တဲ႔ Supernova 1987 A ရဲ႔ ပံု ျဖစ္ပါ တယ္..။ supernova တစ္ခုဟာ သူ႔ရဲ႔ အျပင္လႊာ ေတြ အတြင္း ဘက္ကို ျပိဳျပိဳ က်ရာ ကေန ေနာက္ဆံုး မွာ အလယ္က core မွာ အင္အား ေကာင္းတဲ႔ ဆြဲငင္အားကို ျဖစ္ေစ ပါတယ္..။ mass က ပိုပို ႀကီးလာ တဲ႔အခါ gravity က ပိုပို မ်ားလာတဲ႔ သေဘာ ပါ..။ ဒီလို အေနအထား ရွိလာတဲ႔ supernova မွာ ဆက္ျဖစ္ လာနိုင္စရာ အလားအလာ နွစ္ခု ရွိပါတယ္..။
က်ေနာ္တို႔ ေန ထက္ အနည္းဆံုး ၈ ဆ ေလာက္ႀကီးတဲ႔ ႀကယ္ႀကီး ေတြ ျပိဳပ်က္လို႔ ျဖစ္လာတဲ႔ supergiant ေတြက စပါတယ္..။ supergiant ေတြမွာ အျပင္ဘက္ ပိုင္းေတြမွာ ျဖစ္ေန တဲ႔ nuclear reaction ဟာ atomic number ငယ္တဲ႔ ျဒပ္ေတြကို ႀကီးတဲ႔ ျဒပ္ေတြ ျဖစ္လာ ေအာင္ ေျပာင္းလဲ ပစ္ေန ပါတယ္..။ nuclear fusion ျဖစ္စဥ္ ပါ..။ ဟီလီယမ္ ကေန ကာဗြန္၊ ေအာက္ဆီဂ်င္၊ အိုင္ရြန္း စသည္ ျဖင္႔ေပါ႔..။ သာမာန္ redgiant ေတြမွာေတာ႔ ကာဗြန္ မွာပဲ အဆံုး သတ္တဲ႔ အတြက္ ကာဗြန္ပဲ က်န္ပါ တယ္..။ supergiant ႀကယ္ႀကီး ေတြ မွာေတာ႔ iron အဆင္႔ ေရာက္မွ stable ျဖစ္ပါတယ္..။ fusion ျဖစ္စဥ္ဟာ iron ထက ္ပိုေလးတဲ႔ ျဒပ္ေတာ႔ မလုပ္ေပး နိုင္ေတာ႔ပါဘူး..။ ဒါနဲ႔ iron ေတြ ျဖစ္လာတာ မ်ားလာ တဲ႔အခါ.. သူ႔ရဲ႔ ျဒပ္ထုကို သူ မနိုင္ ေတာ႔ပဲ အတြင္း ကို ျပိဳက် ပါတယ္..။ အဲဒီျပိဳက်တဲ႔ အရွိန္နဲ႔ ေပါက္ကြဲ ပါတယ္..။ ေပါက္ကြဲမႈ အ ရွိန္ေႀကာင္႔ ျဖစ္ေပၚ လာတဲ႔ shock wave ဟာ material shell နဲ႔အတူ စႀကာ၀ဠာ ထဲကို ပ်ံ႔လြင္႔ သြားပါတယ္..။ အဲဒီလို ျဖစ္ေနတဲ႔ ႀကယ္ပ်က္ႀကီးကို supernova လို႔ေခၚပါတယ္..။ ေပါက္ကြဲမႈ ေတြေႀကာင္႔ အျပင္ကို မႈတ္ထုတ္ ခံလိုက္ရတဲ႔ ျဒပ္ပစၥည္း ေတြဟာ ေနာက္ထပ္ ႀကယ္သစ္ တစ္လံုး.. ဒါမွမဟုတ္ ျဂိဳဟ္ တစ္လံုး အျဖစ္ ေပါင္းစည္း ႀကပါတယ္...။ ေဘးမွာ ျပထား တဲ႔ ပံုကေတာ႔ ၁၉၉၄ ခုနွစ္မွ Hubble Space Telescope က ေတြ႔ခဲ႔တဲ႔ Supernova 1987 A ရဲ႔ ပံု ျဖစ္ပါ တယ္..။ supernova တစ္ခုဟာ သူ႔ရဲ႔ အျပင္လႊာ ေတြ အတြင္း ဘက္ကို ျပိဳျပိဳ က်ရာ ကေန ေနာက္ဆံုး မွာ အလယ္က core မွာ အင္အား ေကာင္းတဲ႔ ဆြဲငင္အားကို ျဖစ္ေစ ပါတယ္..။ mass က ပိုပို ႀကီးလာ တဲ႔အခါ gravity က ပိုပို မ်ားလာတဲ႔ သေဘာ ပါ..။ ဒီလို အေနအထား ရွိလာတဲ႔ supernova မွာ ဆက္ျဖစ္ လာနိုင္စရာ အလားအလာ နွစ္ခု ရွိပါတယ္..။Neutron star
neutron star ျဖစ္လာမယ္႔ႀကယ္ဟာ အစက supernova ရဲ႔ core ျဖစ္ခဲ႔ပါတယ္..။
အျပင္လႊာေတြဟာ nuclear fusion ျဖစ္စဥ္ ေႀကာင္႔ ေလးလံတဲ႔ matreial ေတြ အျဖစ္ကို ေျပာင္းလဲ ျပီးေတာ႔ အတြင္းဘက္ ကို ျပိဳျပိဳ က်ရာ ကေန တျဖည္းျဖည္း ပိုမို သိပ္သည္း လာပါ တယ္..။ သိပ္သည္း မႈေႀကာင္႔ ဆြဲငင္အား ပိုႀကီး လာျပီး ေတာ႔ သူ႔မွာရွိတဲ႔ အက္တမ္ ေတြဟာ အက္တမ္ အျဖစ္ မတည္ျမဲ နိုင္ေတာ႔ပဲ.. ပရိုတြန္ နဲ႔ အီလက္ထရြန္ ေတြအျဖစ္ ျပိဳကြဲ ကုန္ပါတယ္..။ ဒါတင္မရပ္ေသးပဲ အဲဒီ ပရိုတြန္ နဲ႔ အီလက္ထရြန္ ေတြကို ေပါင္းစပ္ ျပီး နယူထရြန္ ဘ၀ကို ေျပာင္း ပစ္လိုက ္ပါတယ္..။ အဲဒီႀကယ္မွာ ေနာက္ဆံုး က်န္ခဲ႔ တာ ကေတာ႔ neutron ေတြပဲ ျဖစ္ပါ တယ္..။ သိပ္သည္း ဆ အရမ္း ႀကီးလြန္း လို႔ အဲဒီႀကယ္က material လက္ဖက္ရည္ တစ္ဇြန္းစာ ဟာ ကမၻာေပၚမွာ တန္ေပါင္း မ်ားစြာေလးပါ လိမ္႔မယ္တဲ႔..။ 
ကမၻာက တစ္ပါတ္ လည္ဖို႔ ၂၄နာရီ ႀကာေပမယ္႔ neutron star ေတြကေတာ႔ တစကၠန္႔ မွာကိုပဲ အပါတ္ေပါင္း ၃၀ ေလာက္ လည္ပစ္ ေနတာပါ..။ အရမ္း ျမန္လြန္း ေတာ႔ သူ႔ဆီ ကေန signal ေတြ ထြက္ပါတယ္..။ ဒါေႀကာင္႔ neutron star ကို pulsar လို႔လည္း ေခၚႀက ပါတယ္..။ ေဘးမွာ ျပထား တဲ႔ ပံုက neutron star တစ္လံုးရဲ႔ ဖြဲ႔စည္း တည္ေဆာက္ ပံု ျဖစ္ပါတယ္။ အဲထက္ အေသး စိတ္စြာ ခြဲျခား ထားတဲ႔ ပံုေတြ ရွိပါ ေသးတယ္။ ပို႔စ္ အရမ္း ရွည္ေနမွာ စိုးလို႔ ခ်န္ခဲ႔ပါတယ္။Black Hole
အဓိက အေႀကာင္းအရာ black hole ျဖစ္လာရတဲ႔ အေႀကာင္းကို ေရာက္ပါျပီ..။
တကယ္လို႔ supernova ဟာ ေတာ္ေတာ္ ႀကီးေနခဲ႔မယ္ ဆိုရင္ေတာ႔ neutron star အဆင္႔နဲ႔ မရပ္ေတာ႔ပါ..။ အျပင္လႊာေတြ ျပိဳက်၊ သိပ္သည္းဆ ႀကီးသည္ထက္ ႀကီးျပီးေတာ႔ ေနာက္ဆံုး နယူထရြန္ ျဖစ္ပါမယ္..။ ဒါေပမယ္႔ ျဒပ္ထုက အင္မတန္ ႀကီးေန ရင္ေတာ႔ နယူထရြန္ လည္း ခ်မ္းသာရာ မရေတာ႔ပါ..။ နယူထရြန္ အျဖစ္ ဆက္လက္ တည္ျမဲ နိုင္ျခင္း မရွိပဲ ဘာ လို႔ နာမည္တပ္လို႔ မရနိုင္တဲ႔ ျဒပ္သား သန္႔သန္႔ ျဖစ္သြား ပါေတာ႔တယ္..။ နယူထရြန္ ေတြ အမ်ားႀကီး စုေ၀း ေနတာမ်ိဳး မဟုတ္ပဲ တဆက္ထဲ၊
တသား ထဲ ရွိေနတဲ႔ object တစ္ခုတည္း ျဖစ္သြား ပါတယ္..။ သူ႔ရဲ႔ အရြယ္ အစား ဟာ ကမၻာေပၚက ျမိဳ႔ႀကီး တစ္ျမိဳ႔ထက္ ေသးပါ လိမ္႔မယ္တဲ႔..။ ဒါေပမယ္႔ သူ႔ရဲ႔ mass ကေတာ႔ က်ေနာ္ တို႔ရဲ႔ ေနထက္ ၁၀ ဆမက ႀကီးလိမ္႔မယ္ လို႔ဆိုပါတယ္..။ ပါတ္၀န္းက်င္ မွာ ရွိရွိသမွ် အရာ အားလံုး ကို မလြတ္တန္း ဆြဲငင္ပါ ေတာ႔တယ္..။ အလင္းေရာင္ ေတာင္ သူ႔ဆြဲငင္အား ထဲက မလြတ္ပါဘူး..။ ဆြဲငင္ခံရတဲ႔ အရာ အားလံုး ဟာ သူ႔ အလယ ္မွာ ရွိေနတဲ႔ singularity မွာ သြားျပီး ပူးေပါင္း ပါတယ္..။ တခ်ိဳ႔ ပညာရွင္ ေတြကေတာ႔ black hole ရဲ႔ အလယ္မွာ worm whole လို႔ေခၚတဲ႔ အပ္တစ္ဖ်ားစာ အေပါက္ ေသးေသးေလး ရွိတယ္လို႔ ယံုႀကည္ ႀကပါတယ္..။
အဲဒီ အေပါက္ေလးကို ျဖတ္ျပီး သြားရင္ အလင္းနွစ ္သန္းေပါင္း မ်ားစြာ ေ၀းတဲ႔ အျခား ဂလက္ဆီ ေတြကို ေရာက္သြား ပါလိမ္႔ မယ္တဲ႔..။ အဲဒီလို နည္းနဲ႔ လူေတြဟာ စိတ္ကူးနဲ႔ မမွန္းဆ နိုင္တဲ႔ ေနရာ ေတြကို ခရီး နွင္ဖို႔ ႀကံစည္ ႀကတာ ပါ..။ အျခား စႀကာ၀ဠာ ေတြကို ခရီးနွင္တဲ႔ ေနရာမွာ အေ၀းႀကီး ကို ခဏနဲ႔ သြားလို႔ ရနိုင္တဲ႔ ဆိုတဲ႔ စႀကာ၀ဠာ အေကြး သီအိုရီ ဆိုတာနဲ႔ ဆက္စပ္ ပါတယ္။ ေဘးက ပံုမွာ ျပထားတဲ႔ အနီေရာင္ လမ္းေႀကာင္း က က်ေနာ္ တို႔ နားလည္ တဲ႔ dimension နဲ႔ ႀကည္႔ ရင္ အေျဖာင္႔ လို႔ ထင္ေနတဲ႔ အတြက္ plane A နဲ႔ plane B ေတြမွာ ရွိတဲ႔ ဂလက္ဆီ ေတြဟာ အလင္းနွစ္ သန္းေပါင္း မ်ားစြာ ေဝးေနတာ ျဖစ္ျပီး တကယ္တမ္းက အဝါေရာင္ လမ္းေႀကာင္း အတိုင္း ဆိုရင္ နီးနီးေလးပါတဲ႔။ ဆက္ျပီး ေလ႔လာရပါဦးမယ္ ခင္ဗ်ာ။
Sunday, November 2, 2008
ေန၊လ၊ကမၻာတို႔ရဲ႕ လွည္႔ပတ္လွဳပ္ရွားမွဳေတြအေၾကာင္း
ဒီေခါင္းစဥ္ ေအာက္မွာ ေရးစရာေတြ ကအမ်ားၾကီး ရိွေနပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ အခ်ိန္ရတဲ႔ အေပၚ မူတည္ ္ျပီးေတာ႔ ေရးသား သြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အရင္ဆံုး ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေနရဲ႕ လွဳပ္ရွား လည္ပတ္ပံု အေၾကာင္းကို ေလ႔လာၾကည္႔ ရေအာင္
ေန
ေနဟာ ကမၻာကို အေရွ႕ဘက္ ဦးတည္လားရာအတိုင္း သူ႔ရဲ႕ပတ္လမ္းနဲ႔ လွည္႔ပတ္ပါ တယ္။ ေနက ကမၻာကို လွည္႔ပတ္ေနတဲ႔ ပတ္လမ္းကို ေတာ႔ ecliptic လို႔ေခၚပါ တယ္။ ကၽြန္ေတာ္ တင္ျပထားတဲ႔ ပံုကို ၾကည္႔မယ္ဆိုရင္ ecliptic (ေနပတ္လမ္း ေၾကာင္း) ကိုေတြ႔ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ ၾကည္႔မယ္ဆိုရင္ vernal equinox ဆိုတဲ႔ point ေလးမွာေနဟာ ကမၻာ႔ equator ကိုေတာင္ဘက္ကေန ေျမာက္ ဘက္ကိုျဖတ္ ပါတယ္။ အဲဒီေနရာေလးကိုေတာ႔ vernal equinox လို႔ေခၚတာေပါ႔။ ဒီလိုပဲ သူနဲ႔ ၁၈၀ ဒီဂရီဆန္႔က်င္ဘက္မွာ ေနဟာ ကမၻာ႔ equatorကိုေျမာက္ဘက္ က ေန ေတာင္ ဘက္ ကိုေရြ႕လ်ားျဖတ္သန္းပါတယ္။ အဲဒီ point ေလးကိုေတာ႔ autumnal equinox လို႔ ေခၚျပန္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုကေနပတ္လမ္းေၾကာင္းနဲ႔ ကမၻာ႔၀င္ရိုးကိုျပန္ ၾကည္႔ ရင္ ecliptic ဟာ equator ကေန ၂၃.၅ ဒီဂရီ declination (ျမင္႔ေထာင္႔) ရွိေနပါ တယ္။ ဒီေဖာ္္ျပပါပံုမွာေတာ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ကေနပတ္လမ္းကို စက္၀ိုင္းပံုစံေတြ႔ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ လက္ေတြ႔မွာေတာ႔ orbit က ဘဲဥပံုပတ္လမ္းျဖစ္ပါတယ္။ ဘဲဥပံုပတ္လမ္းျဖစ္တဲ႔ အျပင္ကမၻာဟာ ေနပတ္လမ္းရဲ႕အလယ္တည္႔တည္႔မွာ ရွိေန တာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင္႔ေနဟာ ကမၻာနဲ႔ အနီးဆံုးေနရာကိုေရာက္ႏိုင္တဲ႔ အခ်ိန္ရိွသလို၊ အေ၀းဆံုးေန ရာက ိုေရာက္ ႏိုင္ တဲ႔ အခ်ိန္လည္း ရိွတာေပါ႔။ ေနဟာ ကမၻာနဲ႔အနီးဆံုးေရာက္တဲ႔ ေနရာကို aphelion လို႔မွတ္သားျပီးေတာ႔၊ အေ၀းဆံုး ေရာက္တဲ႔ေနရာကိုေတာ႔ perihelion လို႔မွတ္သားရပါတယ္။
ေနဟာ သူ႔ရဲ႕ပတ္လမ္္း ecliptic ကို တစ္ပတ္ ျပည္႔ေအာင္ပတ္ဖို႔ ၃၆၅.၂၅ ရက္ၾကာပါ တယ္။ အဲဒီ ပတ္လမ္း တစ္ၾကိမ္ ပတ္ေနတဲ႔ အတြင္းမွာ ေနဟာ ကမၻာနဲ႔ အနီးဆံုး၊ အ ေ၀းဆံုးေနရာေတြကို တစ္ၾကိမ္စီ ေရာက္ပါတယ္။
ေနရဲ႕ declination(ပတ္လမ္းျမင္႔ေထာင္႔) အျမင္႔ဆံုး ေျမာက္ဘက္မွာ ေရာက္တဲ႔ အ ခ်ိန္ကို summer solstices လို႔ေခၚျပီးေတာ႔ ေတာင္ဘက္ အျမင္႔ဆံုးေရာက္တဲ႔ အခ်ိန္ကိုေတာ႔ winter solstices လို႔ေခၚျပန္ပါတယ္။ (ဒီအေခၚအေ၀ၚေတြ ဟာ အဂၤလိပ္ေတြက စခဲ႔တာျဖစ္တဲ႔ အတြက္ေန အျမင္႔ဆံုး သူတို႔ရိွရာ ကမၻာ ေျမာက္ဘက္ျခမ္း ကို ေရာက္တဲ႔အခ်ိန္မွာ ေနကို နီးကပ္စြာ ေတြ႔ရျပီး အပူျပင္းတဲ႔အတြက္ summer solstices လို႔ သတ္မွတ္ခဲ႔တာ ျဖစ္ျပီး၊ ေန ေတာင္ကမၻာျခမ္းအျမင္႔ဆံုး declinationမွာ ေရာက္ေနတဲ႔ အခ်ိန ္မွာေတာ႔ သူတို႔အတြက္ ပိုျပီး ခ်မ္းေအးလို႔ ေနတာေၾကာင္႔ winter solstices လို႔ ေခၚခဲ႔ၾကျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။) ေနာက္ထပ္ မွတ္သားစရာ တစ္ခုကေတာ႔ လဒ္တီက်ဳ အျမင္႔ပိုင္း ႏိုင္ငံေတြမွာ ေန႔စဥ္ ေနမ၀င္ပါဘူး။ ၆လမွာ ေနဟာေျမာက္ ကမၻာျခမ္းမွာ ရိွတဲ႔အတြက္ သူတို႔လို လဒ္တီက်ဳ အျမင္႔ပိုင္း ႏိုင္ငံေတြမွာ ၆လေနမ၀င္ ပဲ ေန ေတာင္ကမၻာျခမ္းကို ေရာက္သြားတဲ႔ အခ်ိန္က်မွ သူတို႔ေတြေနကို ၆လ မျမင္ရ ျပန္ပါဘူး။
ေနဟာ ကမၻာ႔ equator vernal equinox မွာ March 21 ရက္ေန႔မွာျဖတ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ႔ အဲဒီ equator တ၀ိုက္မွာရိွတဲ႔ ႏိုင္ငံေတြအတြက္ ႏွစ္တစ္ႏွစ္ရဲ႕အပူဆံုး အခ်ိန္အျဖစ္သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီလိုပဲ ေနဟာ autumnal equinox ကိုႏွစ္ စဥ္ September 23 ရက္ေန႔မွာျဖတ္ပါတယ္။ summer solstice ကိုေတာ႔ June 22 ရက္ေန႔မွာျဖတ္ျပီး၊ winter solstice ကိုေတာ႔ December 22 ရက္ေန႔မွာျဖတ္ပါ တယ္။
ေနာက္တစ္ခု မွတ္သားစရာကေတာ႔ ေနပတ္လမ္း ecliptic ဟာကမၻာကို 23.5 ဒီဂ ရီ ကမၻာ႔ equator ကေနခံေဆာင္ထားေပမယ္႔ တစ္ႏွစ္ (၃၆၅.၂၅) ရက္ၾကာျပီးလို႔ ecliptic တစ္ပတ္ျပည္႔တိုင္းမွာ သူ႔ရဲ႕မူလ equinox ကိုျပန္မေရာက္ပါဘူး။ ပံုမွာ ကၽြန္ေတာ္ blue line ေလးနဲ႔မညီမညာဆြဲျပထားသလို အေနာက္ဘက္ direction နဲ႔ vernal equinox ကေရြ႕လ်ားသြားပါတယ္။ အဲဒီလိုေရြ႕လ်ားသြားတဲ႔ movement ကို precession of equinoxes လို႔ေခၚပါတယ္။ အဲဒီလို equinox point ေလးက တစ္ႏွစ္နဲ႔ တစ္ႏွစ္မတူပဲအေနာက္ဘက္ direction နဲ႔ေရြ႕သြားတဲ႔ အတြက္ ေနရဲ႕ ပတ္လမ္း declination ဟာလည္း 23.5 ဒီဂရီကေန အေျပာင္းအလဲရိွေနပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ ၂၃.၅ ဒီဂရီဟာ ေနရဲ႕အျမင္႔ဆံုးျမင္႔ေထာင္႔လို႔မွတ္သားရပါမယ္။ အဲဒီ equinox point ေလးဟာ equator အတိုင္း အေနာက္ဘက္ direction နဲ႔ေရြ႕သြား ျပီး သူ႔ရဲ႕မူလ equinox ေနရာကိုျပန္ေရာက္ဖို႔ ႏွစ္ေပါင္း ၂၆၀၀၀ ၾကာပါတယ္။ အဲဒီလို ေနရဲ႕ declination (ျမင္႔ေထာင္႔) ဟာတစ္ႏွစ္နဲ႔တစ္ႏွစ္မတူတဲ႔အတြက္ ေနဟာ ကမၻာနဲ႔ အနီးဆံုး ေရာက္မယ္႔ perihelion point ကိုႏွစ္စဥ္ January 2 ရက္ ေန႔မွာေရာက္ေပမယ္႔ တစ္ႏွစ္နဲ႔တစ္ႏွစ္ အနီးဆံုးေရာက္တဲ႔ အေနအထားဟာ မတူ ျပန္ပါဘူး။
ကၽြန္ေတာ္ အခု တင္ျပထားတာကေတာ႔ ေနရဲ႕လွဳပ္ရွားမွွဳပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ ကၽြန္ေတာ္ လဟာ ဘယ္လို လွဳပ္ရွားလည္ပတ္လဲ ဆိုတာကို အခ်ိန္သင္႔သလို ဆက္လက္ ေဖာ္ျပသြားပါ႔မယ္။ ေနနဲ႔ လ ရဲ႕ ကမၻာနဲ႕ ပတ္သတ္ လွည္႔ပတ္မွဳကို သိသြားျပီဆို ရင္ အဲဒီလို ျဖစ္ပ်က္မွဳေတြေၾကာင္႔ ကမၻာမွာ ဘယ္လို အက်ိဳးဆက္ေတြ ျဖစ္လာတယ္ ဆိုတာကို ဆက္လက္ တင္ျပေပးသြားပါမယ္။
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
ငရဲ
ကြ်န္ေတာ္ လရဲ႕ အေၾကာင္းဆက္ေရးပါ႔မယ္။ လဟာ ကမၻာကို ဘယ္လိုမ်ားလွည္႔ ပတ္ပါသလဲ။ (ကြ်န္ေတာ္ ကိုယ္တိုင္မအားတဲ႔ ၾကားကဆြဲထားတဲ႔ ပံုေလးေတြနဲ႔ပဲ ေဖာ္ျပသြားပါ႔မယ္။
အခုေဖာ္ျပထားတဲ႔ ပုံေလးကို ၾကည္႔မယ္ဆိုရင္ ကမၻာကို လွည္႔ပတ္ေနတဲ႔ ေနရဲ႕ပတ္လမ္း ecliptic နဲ႔ လရဲ႕ပတ္လမ္း lunar orbit ကိုေတြ႔ ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ lunar orbit ကိုေတာ႔ကၽြန္ေတာ္ ecliptic ေပၚမူတည္ျပီးေတာ႔ပဲ ေဖာ္ျပသြားမွာျဖစ္ပါတယ္။ lunar orbit ဟာ ecliptic က ေန ၅ ဒီဂရီ ၀၉ မိနစ္ ေထာင္႔ခံေဆာင္ထားပါတယ္။ (ပုံတြင္ေဖာ္ျပပါအတိုင္း) ျပီးေတာ႔ လဟာပံုမွာေဖာ္ျပထားတဲ႔ lunar orbit အတိုင္းပဲ ကမၻာကို eastward direction နဲ႔လွည္႔ပတ္ပါတယ္။ point G မွာ လ ဟာ ecliptic ကိုေတာင္ကမၻာျခမ္းကေန ေျမာက္ကမၻာျခမ္းလားရာ direction နဲ႔ျဖတ္သန္းသြားပါတယ္။ အဲဒီ point G ေလးကို Ascending node လို႔ေခၚၾကပါတယ္။ အဲလိုပဲတျခားတစ္ဘက္မွာေတာ႔ လ ဟာ ecliptic ကိုေျမာက္ကမၻာျခမ္းကေန ေတာင္ကမၻာျခမ္းလားရာ direction နဲ႔ျဖတ္သန္းသြားပါတယ္။ အဲဒီအမွတ္ေလးကိုေတာ႔ပံုမွာ ေတြ႔ရတဲ႔အတိုင္း Descending node လို႔မွတ္သားရပါတယ္။ လ ရဲ႕ Ascending node ေလးဟာ lunar orbit တစ္ပတ္ျပည္႔သြားတဲ႔အ ခ်ိန္မွာ မူလ Ascending node ေနရာကိုျပန္ေရာက္မလာပါဘူး။ ပံုမွာျပထားသလို elicptic တစ္ေလွ်ာက္ အေနာက္ဘက္ direction နဲ႔ေန ရာေရြ႕သြားပါတယ္။( ပံုမွာ K နဲ႔ေဖာ္ျပထားပါတယ္။) အဲဒီ node ေလးဟာမူလ Ascending node G ေနရာကိုျပန္ေရာက္ဖို႔ ၁၈.၆၁ ႏွစ္ ၾကာပါတယ္။ အဲဒီျဖစ္စဥ္ကိုေတာ႔ regression of node လို႔ေခၚပါတယ္။ လဟာသူ႔ ရဲ႕ lunar orbit ကိုတစ္ပတ္ျပည္႔ေအာင္ လွည္႔ပတ္ဖို႔ ၂၇ ၁/၃ ရက္ၾကာပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ႔ lunar day ဆိုတာနဲ႔ solar day ဆိုတာကိုေျပာခ်င္ပါတယ္။ ျမန္မာလိုဆီေလ်ာ္ေအာင္ ဘာသာျပန္ရရင္ေတာ႔ လေပၚမူတည္ျပီးသတ္မွတ္ တဲ႔တစ္ရက္တာကာလ နဲ႔ ေနေပၚမူတည္ျပီးသတ္မွတ္တဲ႔ တစ္ေန႔တာကလလို႔ဘာသာ ျပန္ႏိုင္ပါတယ္။ lunar day ဆိုတာကေတာ႔ ဆိုၾကပါေတာ႔လူတစ္ေယာက္ဟာကမၻာေပၚက point တစ္ခုမွာရပ္ေနပါတယ္။ အဲဒီလူရပ္ ေနတဲ႔ Point ရိွတဲ႔ longitude ေပၚကိုလျဖတ္ သြားျပီးေတာ႔ ေနာက္တစ္ၾကိမ္အဲဒီ longitude ေပၚကိုပဲလျပန္ေရာက္လာဖို႔ၾကာတဲ႔အခ်ိန္ကို လေပၚမူတည္သတ္မွတ္ေသာ တစ္ရက္ တာကာလ (lunar day) လို႔ေခၚပါတယ္။ lunar day ရဲ႕ ရက္တစ္ရက္ၾကာခ်ိန္ကေတာ႔ ၂၄ နာရီနဲ႔ ၅၀ မိနစ္ျဖစ္ပါတယ္။ slolar day ဆိုတာ ကေတာ႔ ေနေပၚ မူတည္ျပီး သတ္မွတ္ေသာ တစ္ေန႔တာ အ ခ်ိန္ လို႔ မွတ္သား ရပါတယ္။ solar day ရဲ႕ ၾကာခ်ိန္တစ္ရက္ဟာ Lunar day ထက္ ပိုျပီး တိုပါတယ္။ ျမန္မာ clander ေတြဟာလေပၚ မူတည္ျပီး သတ္မွတ္ထားေသာ ေန႔မ်ားျဖစ္ျပီး ေတာ႔ English clander က ေတာ႔ sloar day ေပၚ မူတည္ျပီး သတ္မွတ္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
လမွာလည္း ေနလိုပဲ ကမၻာနဲ႔ အနီးဆံုး ေရာက္တဲ႔ ေနရာ၊ အေ၀းဆံုး ေရာက္တဲ႔ ေနရာေတြ ရိွပါတယ္။ ေအာက္က ပံုမွာ ေဖာ္ျပ ထားပါတယ္။
လမွာလည္း ေနလိုပဲ ကမၻာနဲ႔ အနီးဆံုး ေရာက္တဲ႔ ေနရာ၊ အေ၀းဆံုး ေရာက္တဲ႔ ေနရာေတြ ရိွပါတယ္။ ေအာက္က ပံုမွာ ေဖာ္ျပ ထားပါတယ္။
လဟာကမၻာနဲ႔အနီးဆံုးေရာက္တဲ႔ position ကို perigee လို႔ေခၚျပီးေတာ႔၊ အေ၀းဆံုးေရာက္တဲ႔ Position ကိုေတာ႔ apogee လို႔ေခၚပါ တယ္။ ခုဆိုရင္ ေန၊လ နဲ႔ ကမၻာဟာဘယ္လိုပတ္သက္ဆက္စပ္ျပီးလည္ပတ္ေနၾကလဲဆိုတာကို ဖတ္ရွဳသူ အၾကမ္း ေတာ႔နားလည္းသြား ေလာက္ပါျပီ။ (အေသးစိတ္လွည္႔ပတ္မွဳမ်ားအားခ်န္လွပ္ထားခဲ႔ပါသည္။) အဲဒီေတာ႔ကြ်န္ေတာ္ခုဒီထိေဖာ္ျပျပီး သြားတာေလးက လ၊ နဲ႔ေန ဟာကမၻာကိုဗဟုိျပဳျပီးလွည္႔ပတ္ေနေၾကာင္းကို လ သတ္သတ္၊ ေနသတ္သတ္ ေဖာ္ျပထား ခဲ႔ျခင္းျဖစ္ပါ တယ္။ ဒါေပမယ္႔ လက္ေတြ႔မွာ ေတာ႔ ေနေရာ လ ေရာ ဟာကမၻာကို ဗဟိုျပဳျပီး တျပိဳင္နက္တည္း လည္ပတ္ေန ၾကတာ ျဖစ္ပါ တယ္။ (ေနကို ဗဟိုျပဳျပီး လည္ပတ္တယ္ ေျပာ၊ ကမၻာကို ဗဟိုျပဳျပီး လည္ပတ္တယ္ေျပာေျပာ အတူတူ ပါပဲခင္ဗ်ာ။ က်ြန္ေတာ္က ဒီေနရာမွာ ကမၻာကို stationary ထားလိုက္တဲ႔ အတြက္ျဖစ္ ပါတယ္။) အဲဒီေတာ႔ ေန ရယ္ လ ရယ္ ကမၻာရယ္ဘယ္လိုလည္ပတ္ ေနၾက လဲဆိုတာ သိသြားျပီး ေနာက္မွာ....ေန နဲ႔လ ရဲ႕လည္ပတ္မွဳ ေတြ ဆြဲအားေတြ ေၾကာင္႔ ဘာေတြ ျဖစ္လာတယ္ ဆိုတာကို ကၽြန္ေတာ္ ေနာက္ ပို႔စ္ မွာဆက္ လက္ေဖာ္ျပပါမယ္။ လဆန္း၊ လဆုတ္၊ လျပည္႔၊ လကြယ္ အဲဒါ ေတြနဲ႔ ပတ္သတ္ျပီး ဆက္လက္ ေဖာ္ျပ သြားပါ႔မယ္။
ငရဲ
Introduction
ကၽြန္ေတာ္ဒီ myanmarastronomy blog ေလးကိုေရာက္ျဖစ္တာကေတာ႔ ျမန္မာ website ေလးတစ္ခုကေန link ရရာကစျပီးေရာက္ျဖစ္ခဲ႔ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ပထမဆံုး ေရာက္ဖူးေသာ ျမန္မာ astronomy blog ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ blog ေတြရိွ/မရွိ ေတာ႔ကၽြန္ေတာ္ေသခ်ာမသိပါ။ ဒီ blog ေလးရဲ႕မူပိုင္ရွင္ကိုခြန္း နဲ႔ဆက္သြယ္မိေတာ႔ ကၽြန္ေတာ္ပို စိတ္၀င္စားသြားပါတယ္။ ကိုခြန္းရဲ႕ ဒီ blog ေပၚထားတဲ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ကလည္း အေတာ္ပဲေကာင္းမြန္ပါတယ္။ အမွန္ကို၀န္ခံ ရမယ္ဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမန္မာေတြဟာ ဒီလို subject၊ အသိပညာေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ကမၻာနဲ႔ ယွဥ္ရင္အေတာ္ပဲအားနဲ တာကိုေတြ႔ရမွာပါ။ ဒါေပမယ္႔ ဒီေန႔ ကမၻာကိုျပန္ၾကည္႔လိုက္မယ္ဆိုရင္ အျခားႏိုင္ငံေတြမွာ ဒီပညာရပ္ေတြ၊ ေလ႔လာမွဳ ေတြဟာအေတာ္ကို ခရီးေပါက္ေနျပီ၊ အေတာ္ကိုေျခလွမ္းက်ဲေနျပီလို႔ဆိုရမွာပါ။ ဒီေတာ႔ကၽြန္ေတာ္တို႔ သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ သိထားသင္ထားဖူးေသာ အေၾကာင္းအရာေလးမ်ားကို ဒီမွာခ်ျပျခင္းအားျဖင္႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ တတ္ႏိုင္သ ေလာက္ initiate လုပ္ခြင္႔ရမယ္လို႔ယံုၾကည္ပါတယ္။
ဒါဆိုရင္ ေမးလာစရာ ရိွပါတယ္။ astronomy, space အေၾကာင္း ဘယ္ေလာက္ အေရးၾကီးလို႔လဲ။ ဘာေတြ အသံုး၀င္ လို႔လဲ။
Astronomy ဆိုတဲပညာရပ္က space ထဲမွာရိွတဲ႔ အရာဝတၳဳမ်ားအေၾကာင္းကို ေလ႔လာျခင္းပါ။ space ထဲမွာရိွတဲ႔ celestial bodies ေတြ ဘယ္လို ေရြ႕လ်ား ေနၾက လဲ။ သူတို႔ရဲ႕ ေရြ႕လ်ား ျခင္းေတြနဲ႔ စပ္လ်ဥ္းျပီး ဘာအက်ိဳးဆက္ေတြ ျဖစ္လာလဲ။ ဒါေတြကို ပထမဆံုးေလ႔လာျပီးမွ... အဲဒီျဖစ္လာမယ္႔ အက်ိဳးဆက္ေတြဟာ လူသား ေတြအတြက္ အက်ိဳးရိွ ေစမလား။ အက်ိဳးယုတ္ ေစမလား။ ဘယ္လို အက်ိဳးရိွေအာင္ လုပ္မလဲ။ ဘယ္လို အက်ိဳးမယုတ္ေအာင္ ကာကြယ္မလဲ စတဲ႔ ေလ႔လာေဖာ္ထုတ္စမ္း သပ္ခ်က္ေတြ ပါလာပါျပီ။ celestial bodies ေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ ဖြဲ႔စည္းမွဳ ပံုစံေတြကို ေလ႔လာအေျခခံျပီးေတာ႔ပဲ ကၽြန္ေတာ္တို႔ လူသားေတြ satellite ေတြကိုလႊင္႔တင္ ၾကတယ္။ satellite ေတြရဲ႕အသံုး၀င္ပံုေတြ။ ျပီးေတာ႔ astronomical tide လို႔ ေခၚတဲ႔ ပင္လယ္တြင္း ကဒီေရေတြ ဘယ္လို ျဖစ္ေပၚလာရသလဲ။ အားလံုးဟာ ဒီဘာ သာရပ္နဲ႔ တိုက္ရိုက္ သက္ဆိုင္ ေနၾကပါတယ္။ Environmental Science အတြက္ weather အေျပာင္းအလဲေတြကေရာ celestial bodies ရဲ႕ ေရြ႔လ်ားမွဳေတြနဲ႔ ဘယ္လို ပတ္သတ္ ေနပါသလဲ။ စသည္ျဖင္႔ ေလ႔လာစရာေတြ အမ်ားၾကီး ေတြ႔လာပါ လိမ္႔မယ္။
ကၽြန္ေတာ္႔ အေနနဲ႔ေတာ႔ ကိုယ္သိထား၊ သင္ထားဖူးေသာ ပညာရပ္အခ်ိဳ႕ကိုသူငယ္ခ်င္း သားခ်င္း ျမန္မာမ်ား သိေစလိုေသာ စိတ္ကူးမ်ိဳး ထက္သန္မိပါတယ္။ ဒီလိုေနရာ ကေနလူတစ္ေယာက္၊ လူငယ္တစ္ေယာက္ကို initiate လုပ္ႏိုင္မယ္ ဆိုရင္၊ သူ႔ရဲ႕ စိတ္ပါ၀င္စားလာမွဳကို ဖမ္းစားႏိုင္မယ္ဆိုရင္ အနာဂတ္ျမန္မာ astronomy အတြက္ အားတက္စရာ ရလဒ္တစ္ခုပဲ ျဖစ္မယ္လို႔ ယံုၾကည္ပါတယ္။
ေက်းဇူးတင္လွ်က္
ငရဲ
Saturday, November 1, 2008
တြင္းနက္ (Black Hole) - ၁
မားစ္အေႀကာင္းကို အရင္တင္မယ္လို႔ စဥ္းစားထားေပမယ္႔ black hole အေႀကာင္း သိခ်င္တဲ႔သူေတြ မ်ားေနတဲ႔ အတြက္ black hole ကို တင္ေပးလိုက္ပါတယ္။ အမွန္ေတာ႔ အခု က်ေနာ္ ေရးမယ္႔ အေႀကာင္းအရာက 
ပဒုမၼာ ဖိုရမ္မွာ ေတာ႔ပစ္ တစ္ခု အေနနဲ႔ ေဆြးေႏြး ခဲ႔ျပီးပါျပီ။ engineer4mm.com မွာလဲ အပိုင္း ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား တင္ျပီး ပါျပီ။ အဲဒီမွာ မဖတ္ ရေသးတဲ႔ သူေတြ အတြက္ ဒီမွာ တင္ေပး လိုက္ပါတယ္။
Black Hole ဆိုတာ သီအိုရီအရ အင္မတန္ သိပ္သည္းဆ ႀကီးလွတဲ႔ အာကာသ အတြင္းက အရာ ဝတၳဳ တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ အင္မတန္ ျပင္းထန္ လွတဲ႔ ဆြဲငင္ အားေႀကာင္႔ ဘယ္လို အရာ မဆို (electromagnetic radiation ေတြက အစ) သူ႔ဆီ ကေန လြတ္ထြက္ မသြား နိုင္ပါဘူး။ စႀကာဝဠာ ထဲမွာ အလွ်င္ျမန္ ဆံုးျဖစ္တဲ႔ အလင္းေရာင္ ေတာင္ သူ႔ဆီ ကေန လြတ္ထြက္ မလာနိုင္တဲ႔ အတြက္ ပိန္းပိတ္ ေအာင္ ေမွာင္ေနတဲ႔ အရာ တစ္ခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
Black Hole theory ကို စတင္ ခဲ႔တဲ႔ သူကေတာ႔ ဂ်ာမန္ နတၡတၱေဗဒ ပညာရွင္ Karl Schwarzschild ျဖစ္ပါ တယ္တဲ႔..။ အိုင္စတိုင္းရဲ႔ ရီလစ္တီဗတီ သီအိုရီ ေပၚမွာ အေျခ ခံတယ္လို႔ ဖတ္ဘူး ပါတယ္..။ ေဘးက ပံုက Stellar Evolution ရဲ႔ပံုပါ..။ ႀကယ္တစ္စင္း ေမြးဖြား ခ်ိန္ကေန ေသဆံုး ခ်ိန္အထိ အဆင္႔ဆင္႔ ေျပာင္းလဲ ပံုကို ျပထား တာပါ...။ အဲဒီပံု အရ ဆိုရင္ေတာ႔ black hole ဆိုတာ ႀကယ္ႀကီး တစ္လံုးရဲ႔ ရုပ္အေလာင္း လို႔ ေျပာရင္ ရမလားပဲ..။ ႀကယ္တစ္စင္း ေမြးဖြားျခင္းရဲ႔ လက္သည္ ကေတာ႔ ျဒပ္ဆြဲအားပါ..။ နက္ျဗဴလာ ဆိုတဲ႔ ဓာတ္ေငြ႔ ေတြ ဖုန္မွုန္႔ေတြ ပါ၀င္တဲ႔ တိမ္တိုက္ ႀကီးထဲမွာ အျခင္းျခင္း ဆြဲငင္ ရာကေန အစုအေ၀း တစ္ခု ျဖစ္လာ ပါတယ္..။
အဲဒီ အစု အေ၀းရဲ႔ အလယ္ ဗဟိုဟာ တျဖည္းျဖည္း သိပ္သည္း လာတဲ႔အခါ ဖိအားလည္း မ်ားျပား လာပါတယ္..။ မ်ားျပား လာတဲ႔ ဖိအားေႀကာင္႔ အပူခ်ိန္ တျဖည္း ျဖည္းခ်င္း ျမင္႔တက္ လာပါတယ္..။ အဲဒီ အဆင္႔ဟာ protostar ပါပဲ..။ protostar ရဲ႔ အတြင္းဘက္ အပူခ်ိန္ဟာ 10 million degrees C (18 million degrees F) ကို ေရာက္တဲ႔ အခ်ိန္မွာ သူဟာ star အျဖစ္ကို ေရာက္သြား ပါျပီ..။ ပံုမွာ protostar ျဖစ္လာပံု အဆင္႔ဆင္႔ကို ျပထားပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ star ရဲ႔ စြမ္းအင္ ထုတ္ေပးပံုကို နည္းနည္း ရွင္းျပဖို႔ လိုပါ လိမ္႔မယ္..။ က်ေနာ္တို႔ ေန အဖြဲ႔အစည္း က ေနဟာ ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ အပူနဲ႔ အလင္း ကို ထုတ္ေပး ေနပါသလဲ..။ က်ေနာ္တို႔ သံုးစြဲေနတဲ႔ ေရနံ၊ ေက်ာက္ မီးေသြး ဆိုတာေတြ ေလာင္ကြ်မ္း ေနတဲ႔ မီးေဘာလံုး ႀကီးပဲလား..။ အဲလို ရုပ္ႀကြင္း ေလာင္စာ မ်ိဳးသာဆိုရင္ ေနဟာ ေန႔စဥ္ ဒီေလာက္ စြမ္းအင္ ထုတ္ေပးဖို႔ သူ႔ရဲ႔ ျဒပ္ထု ပမာဏဟာ အလြန္ဆံုး နွစ္ ၂၀၀၊ ၃၀၀ ပဲ ခံပါ လိမ္႔မယ္..။ ဒါေပမယ္႔ ေနအဖြဲ႔ အစည္း တည္ရွိေနခဲ႔တာ နွစ္သန္း ေထာင္နဲ႔ ခ်ီျပီး ႀကာခဲ႔ပါျပီ..။ ဒီေလာက္ အႀကာ ႀကီး စြမ္းအင္ ေတြေပးဖို႔ ေနဟာ ဘယ္လို အရင္း အျမစ္ ကိုမ်ား သံုးပါသလဲ..။ သိပၸံ ပညာရွင္ ေတြက စပက္ထရို စကုပ္မွာ ေနကလာတဲ႔ အလင္းေရာင္ကို ေရာင္စဥ္ ခြဲႀကည္႔ တဲ႔အခါ.. ကမၻာေပၚမွာ ေတြ႔ေနက် မဟုတ္တဲ႔ လိေမၼာ္ေရာင္ မ်ဥ္းေႀကာင္း တစ္ခုကို ေတြ႔ရ ပါတယ္တဲ႔..။ အဲဒီကေန အဲဒီ အေရာင္ကို ျဖစ္ေစတဲ႔ ဟီလီယံ ဓာတ္ေငြ႔ဟာ ေနေပၚမွာ အမ်ားအျပား ရွိေႀကာင္းနဲ႔ ေနရဲ႔ စြမ္းအင္ အရင္း အျမစ္ ကိုပါ သိခဲ႔ႀကပါတယ္..။ ေနဟာ nuclear fussions ျဖစ္စဥ္နဲ႔ စြမ္းအင္ေတြ ေပးေနတာပါ..။ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ကို ဟီလီယမ္ အျဖစ္ေျပာင္းျပီး ထြက္လာတဲ႔ စြမ္းအင္ကို အပူနဲ႔ အလင္းအျဖစ္ ေပးေနတာ ျဖစ္ပါတယ္..။ (ဒီ အေႀကာင္းကို ေန (The Sun) ပို႔စ္ေတြမွာ ေရးခဲ႔ ျပီးပါျပီ၊ မဖတ္ ရေသးတဲ႔ သူေတြ အတြက္ ျပန္ေရး ေပးတာပါ)။ ပရိုတိုစတား တစ္လံုးရဲ႔ အလယ္မွာ nuclaear fussion ျဖစ္ေစဖို႔ လံုေလာက္တဲ႔ အပူခ်ိန္ကို ရတဲ႔ အခါမွာေတာ႔ သူဟာ စတား တစ္လံုးဘ၀ကို ေရာက္ရွိျပီး သူ႔ပါတ္၀န္းက်င္ကို အပူနဲ႔ အလင္းေတြ ေပးပါေတာ႔တယ္..။
အဲဒီ စတား ဟာ အေပၚမွာ ေရးခဲ႔သလိုပဲ
ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ကို ဟီလီယမ္ အျဖစ္ ေျပာင္းျပီး စြမ္းအင္ ေပးပါတယ္။ သူ႔ရဲ႔ အီေကြးရွင္းက ေဘးမွာ ျပထားတဲ႔ အတိုင္းပါပဲ။ အီေကြးရွင္းမွာ ျပထားတဲ႔ အတိုင္း deuteron ( အလယ္တြင္ ပရိုတြန္တစ္လံုး နယူထရြန္ တစ္လံုး ပါေသာ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ အက္တမ္) နွစ္လံုး ေပါင္းတာဟာ ဟီလီယမ္ တစ္လံုး နယူထရြန္ အလြတ္ တစ္လံုးနဲ႔ 3.2MeV ရပါတယ္..။ 3.2 MeV ဆိုတာ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ အက္တမ္ေလးနဲ႔ စာလိုက္ရင္ ႀကီးမားတဲ႔ ပမာဏပါ..။ အက္တမ္ ပမာဏ နည္းနည္းနဲ႔ စြမ္းအင္ မ်ားမ်ား ထုတ္နိုင္ပါတယ္..။ ဒါေပမယ္႔ ႀကယ္ေတြ ပိုင္ဆိုင္ ထားတဲ႔ မေရမတြက္နိုင္တဲ႔ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ ဆိုတာလည္း အကန္႔အသတ္ မရွိတဲ႔ အရာ မဟုတ္ ပါဘူး.. တစ္ေန႔ေတာ႔ ကုန္သြားမွာပါပဲ..။ ဟိုက္ဒရုိဂ်င္ ေလာင္စာ ကုန္ကာနီးရင္ ႀကယ္ရဲ႔ အလယ္က core ဟာ ႀကံဳ႔၀င္ သြားပါ လိမ္႔မယ္။ အလယ္မွာပဲ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္က က်န္ေတာ႔တာကိုး..။ အျပင္လႊာ ကေတာ႔ အျပင္ဘက ္မွာရွိေနတဲ႔ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ ေတြကို လိုက္လံ ေလာင္ကြ်မ္းရင္း က်ယ္ျပန္႔ လာပါလိမ္႔မယ္..။ 
အျပင္လႊာရဲ႔ အပူခ်ိန္ဟာ နိမ္႔က်တဲ႔အတြက္ အနီေရာင္ ျဖစ္ေန ပါလိမ္႔မယ္..။ သူ႔ရဲ႔ အရြယ္ အစားဟာ က်ေနာ္တို႔ ေနရဲ႔ အဆ ၁၀၀ ကေန အဆ ၁၀၀၀ အထိ ႀကီးပါလိမ္႔မယ္..။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႔ ေနလည္း ေနာင္နွစ္သန္း ၅၀၀၀ ႀကာရင္ အဲဒီလို ေပါက္ကြဲ ပါလိမ္႔မယ္..။ ေနကျဖစ္လာတဲ႔ red giant ရဲ႔ အ၀န္း အ၀ိုင္းဟာ ကမၻာပါတ္ လမ္းကို ငံုမိတဲ႔ အထိ ႀကီးပါ လိမ္႔မယ္..။ ကမၻာက ေနထဲကို ေရာက္သြား မွာပါ..။
Red giant ဘ၀ကေန ေနာက္ထပ္ ဆက္ျဖစ္ နိုင္တာက နွစ္မ်ိဳး ရွိပါတယ္..။ တစ္မ်ိဳးက planetary nebula ျဖစ္ပါတယ္..။ ႀကယ္ဘ၀က အရြယ္အစား သိပ္မႀကီး ခဲ႔တဲ႔ ႀကယ္ေတြပါ..။ က်ေနာ္တို႔ ေနလိုေပါ႔..။ red giant ျဖစ္သြား ျပီးတဲ႔အခါ သူ႔ရဲ႔ သိပ္သည္းဆ အရမ္း နည္းျပီး အရြယ္အစားက အရမ္းႀကီးေနတဲ႔ အတြက္ unstable ျဖစ္လာပါ ေတာ႔တယ္..။ သူရဲ႔ အျပင္ပိုင္း အလႊာေတြကို ဆြဲငင္အားနဲ႔ ဆက္ ထိမ္း မထား နိုင္ေတာ႔တဲ႔ အတြက္ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ လြင္႔ပါး ေပ်ာက္ဆံုး ကုန္ပါတယ္..။ အဲဒီလိုနဲ႔ အထဲမွာ ျဂိဳဟ္ေတြ ပါတ္ေနတဲ႔ ဓာတ္ေငြ႔ တိမ္တိုက္ႀကီး ဘ၀ကို ေရာက္သြားပါတယ္..။
ေနာက္တစ္မ်ိဳး ကေတာ႔ အလြန္ႀကီးမားတဲ႔ ႀကယ္ႀကီးေတြ ေပါက္ကြဲတဲ႔ အခါမွာ ျဖစ္တာမ်ိဳးပါ..။ သူကေတာ႔ ျပန္႔ကား ထြက္သြားတဲ႔ အျပင္လႊာမွာ ဟီလီယမ္ ေတြသာမက ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ ေလာင္စာေတြပါ ပါသြားတာ ျဖစ္ပါတယ္..။ အဲဒီ ေလာင္စာေတြက ထက္ျပီးေတာ႔ nuclear fusion reaction ျဖစ္တဲ႔အခါ Supergiant လို႔ေခၚတဲ႔ မဟာႀကယ္ ဘီလူး ႀကီးေတြ ျဖစ္လာ ပါေတာ႔တယ္..။ သူ႔ရဲ႔အ၀န္းအ၀ိုင္းဟာ က်ေနာ္တို႔ ေနအဖြဲ အစည္းေလာက္ ရွိမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္..။ အဲဒီႀကယ္ဘီလူးႀကီးေတြဟာ black hole ရဲ႔ အေလာင္းလ်ွာေတြပါပဲ..။
ပဒုမၼာ ဖိုရမ္မွာ ေတာ႔ပစ္ တစ္ခု အေနနဲ႔ ေဆြးေႏြး ခဲ႔ျပီးပါျပီ။ engineer4mm.com မွာလဲ အပိုင္း ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား တင္ျပီး ပါျပီ။ အဲဒီမွာ မဖတ္ ရေသးတဲ႔ သူေတြ အတြက္ ဒီမွာ တင္ေပး လိုက္ပါတယ္။Black Hole ဆိုတာ သီအိုရီအရ အင္မတန္ သိပ္သည္းဆ ႀကီးလွတဲ႔ အာကာသ အတြင္းက အရာ ဝတၳဳ တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ အင္မတန္ ျပင္းထန္ လွတဲ႔ ဆြဲငင္ အားေႀကာင္႔ ဘယ္လို အရာ မဆို (electromagnetic radiation ေတြက အစ) သူ႔ဆီ ကေန လြတ္ထြက္ မသြား နိုင္ပါဘူး။ စႀကာဝဠာ ထဲမွာ အလွ်င္ျမန္ ဆံုးျဖစ္တဲ႔ အလင္းေရာင္ ေတာင္ သူ႔ဆီ ကေန လြတ္ထြက္ မလာနိုင္တဲ႔ အတြက္ ပိန္းပိတ္ ေအာင္ ေမွာင္ေနတဲ႔ အရာ တစ္ခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
Black Hole theory ကို စတင္ ခဲ႔တဲ႔ သူကေတာ႔ ဂ်ာမန္ နတၡတၱေဗဒ ပညာရွင္ Karl Schwarzschild ျဖစ္ပါ တယ္တဲ႔..။ အိုင္စတိုင္းရဲ႔ ရီလစ္တီဗတီ သီအိုရီ ေပၚမွာ အေျခ ခံတယ္လို႔ ဖတ္ဘူး ပါတယ္..။ ေဘးက ပံုက Stellar Evolution ရဲ႔ပံုပါ..။ ႀကယ္တစ္စင္း ေမြးဖြား ခ်ိန္ကေန ေသဆံုး ခ်ိန္အထိ အဆင္႔ဆင္႔ ေျပာင္းလဲ ပံုကို ျပထား တာပါ...။ အဲဒီပံု အရ ဆိုရင္ေတာ႔ black hole ဆိုတာ ႀကယ္ႀကီး တစ္လံုးရဲ႔ ရုပ္အေလာင္း လို႔ ေျပာရင္ ရမလားပဲ..။ ႀကယ္တစ္စင္း ေမြးဖြားျခင္းရဲ႔ လက္သည္ ကေတာ႔ ျဒပ္ဆြဲအားပါ..။ နက္ျဗဴလာ ဆိုတဲ႔ ဓာတ္ေငြ႔ ေတြ ဖုန္မွုန္႔ေတြ ပါ၀င္တဲ႔ တိမ္တိုက္ ႀကီးထဲမွာ အျခင္းျခင္း ဆြဲငင္ ရာကေန အစုအေ၀း တစ္ခု ျဖစ္လာ ပါတယ္..။
အဲဒီ အစု အေ၀းရဲ႔ အလယ္ ဗဟိုဟာ တျဖည္းျဖည္း သိပ္သည္း လာတဲ႔အခါ ဖိအားလည္း မ်ားျပား လာပါတယ္..။ မ်ားျပား လာတဲ႔ ဖိအားေႀကာင္႔ အပူခ်ိန္ တျဖည္း ျဖည္းခ်င္း ျမင္႔တက္ လာပါတယ္..။ အဲဒီ အဆင္႔ဟာ protostar ပါပဲ..။ protostar ရဲ႔ အတြင္းဘက္ အပူခ်ိန္ဟာ 10 million degrees C (18 million degrees F) ကို ေရာက္တဲ႔ အခ်ိန္မွာ သူဟာ star အျဖစ္ကို ေရာက္သြား ပါျပီ..။ ပံုမွာ protostar ျဖစ္လာပံု အဆင္႔ဆင္႔ကို ျပထားပါတယ္။ဒီေနရာမွာ star ရဲ႔ စြမ္းအင္ ထုတ္ေပးပံုကို နည္းနည္း ရွင္းျပဖို႔ လိုပါ လိမ္႔မယ္..။ က်ေနာ္တို႔ ေန အဖြဲ႔အစည္း က ေနဟာ ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ အပူနဲ႔ အလင္း ကို ထုတ္ေပး ေနပါသလဲ..။ က်ေနာ္တို႔ သံုးစြဲေနတဲ႔ ေရနံ၊ ေက်ာက္ မီးေသြး ဆိုတာေတြ ေလာင္ကြ်မ္း ေနတဲ႔ မီးေဘာလံုး ႀကီးပဲလား..။ အဲလို ရုပ္ႀကြင္း ေလာင္စာ မ်ိဳးသာဆိုရင္ ေနဟာ ေန႔စဥ္ ဒီေလာက္ စြမ္းအင္ ထုတ္ေပးဖို႔ သူ႔ရဲ႔ ျဒပ္ထု ပမာဏဟာ အလြန္ဆံုး နွစ္ ၂၀၀၊ ၃၀၀ ပဲ ခံပါ လိမ္႔မယ္..။ ဒါေပမယ္႔ ေနအဖြဲ႔ အစည္း တည္ရွိေနခဲ႔တာ နွစ္သန္း ေထာင္နဲ႔ ခ်ီျပီး ႀကာခဲ႔ပါျပီ..။ ဒီေလာက္ အႀကာ ႀကီး စြမ္းအင္ ေတြေပးဖို႔ ေနဟာ ဘယ္လို အရင္း အျမစ္ ကိုမ်ား သံုးပါသလဲ..။ သိပၸံ ပညာရွင္ ေတြက စပက္ထရို စကုပ္မွာ ေနကလာတဲ႔ အလင္းေရာင္ကို ေရာင္စဥ္ ခြဲႀကည္႔ တဲ႔အခါ.. ကမၻာေပၚမွာ ေတြ႔ေနက် မဟုတ္တဲ႔ လိေမၼာ္ေရာင္ မ်ဥ္းေႀကာင္း တစ္ခုကို ေတြ႔ရ ပါတယ္တဲ႔..။ အဲဒီကေန အဲဒီ အေရာင္ကို ျဖစ္ေစတဲ႔ ဟီလီယံ ဓာတ္ေငြ႔ဟာ ေနေပၚမွာ အမ်ားအျပား ရွိေႀကာင္းနဲ႔ ေနရဲ႔ စြမ္းအင္ အရင္း အျမစ္ ကိုပါ သိခဲ႔ႀကပါတယ္..။ ေနဟာ nuclear fussions ျဖစ္စဥ္နဲ႔ စြမ္းအင္ေတြ ေပးေနတာပါ..။ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ကို ဟီလီယမ္ အျဖစ္ေျပာင္းျပီး ထြက္လာတဲ႔ စြမ္းအင္ကို အပူနဲ႔ အလင္းအျဖစ္ ေပးေနတာ ျဖစ္ပါတယ္..။ (ဒီ အေႀကာင္းကို ေန (The Sun) ပို႔စ္ေတြမွာ ေရးခဲ႔ ျပီးပါျပီ၊ မဖတ္ ရေသးတဲ႔ သူေတြ အတြက္ ျပန္ေရး ေပးတာပါ)။ ပရိုတိုစတား တစ္လံုးရဲ႔ အလယ္မွာ nuclaear fussion ျဖစ္ေစဖို႔ လံုေလာက္တဲ႔ အပူခ်ိန္ကို ရတဲ႔ အခါမွာေတာ႔ သူဟာ စတား တစ္လံုးဘ၀ကို ေရာက္ရွိျပီး သူ႔ပါတ္၀န္းက်င္ကို အပူနဲ႔ အလင္းေတြ ေပးပါေတာ႔တယ္..။
အဲဒီ စတား ဟာ အေပၚမွာ ေရးခဲ႔သလိုပဲ
ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ကို ဟီလီယမ္ အျဖစ္ ေျပာင္းျပီး စြမ္းအင္ ေပးပါတယ္။ သူ႔ရဲ႔ အီေကြးရွင္းက ေဘးမွာ ျပထားတဲ႔ အတိုင္းပါပဲ။ အီေကြးရွင္းမွာ ျပထားတဲ႔ အတိုင္း deuteron ( အလယ္တြင္ ပရိုတြန္တစ္လံုး နယူထရြန္ တစ္လံုး ပါေသာ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ အက္တမ္) နွစ္လံုး ေပါင္းတာဟာ ဟီလီယမ္ တစ္လံုး နယူထရြန္ အလြတ္ တစ္လံုးနဲ႔ 3.2MeV ရပါတယ္..။ 3.2 MeV ဆိုတာ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ အက္တမ္ေလးနဲ႔ စာလိုက္ရင္ ႀကီးမားတဲ႔ ပမာဏပါ..။ အက္တမ္ ပမာဏ နည္းနည္းနဲ႔ စြမ္းအင္ မ်ားမ်ား ထုတ္နိုင္ပါတယ္..။ ဒါေပမယ္႔ ႀကယ္ေတြ ပိုင္ဆိုင္ ထားတဲ႔ မေရမတြက္နိုင္တဲ႔ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ ဆိုတာလည္း အကန္႔အသတ္ မရွိတဲ႔ အရာ မဟုတ္ ပါဘူး.. တစ္ေန႔ေတာ႔ ကုန္သြားမွာပါပဲ..။ ဟိုက္ဒရုိဂ်င္ ေလာင္စာ ကုန္ကာနီးရင္ ႀကယ္ရဲ႔ အလယ္က core ဟာ ႀကံဳ႔၀င္ သြားပါ လိမ္႔မယ္။ အလယ္မွာပဲ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္က က်န္ေတာ႔တာကိုး..။ အျပင္လႊာ ကေတာ႔ အျပင္ဘက ္မွာရွိေနတဲ႔ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ ေတြကို လိုက္လံ ေလာင္ကြ်မ္းရင္း က်ယ္ျပန္႔ လာပါလိမ္႔မယ္..။ အျပင္လႊာရဲ႔ အပူခ်ိန္ဟာ နိမ္႔က်တဲ႔အတြက္ အနီေရာင္ ျဖစ္ေန ပါလိမ္႔မယ္..။ သူ႔ရဲ႔ အရြယ္ အစားဟာ က်ေနာ္တို႔ ေနရဲ႔ အဆ ၁၀၀ ကေန အဆ ၁၀၀၀ အထိ ႀကီးပါလိမ္႔မယ္..။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႔ ေနလည္း ေနာင္နွစ္သန္း ၅၀၀၀ ႀကာရင္ အဲဒီလို ေပါက္ကြဲ ပါလိမ္႔မယ္..။ ေနကျဖစ္လာတဲ႔ red giant ရဲ႔ အ၀န္း အ၀ိုင္းဟာ ကမၻာပါတ္ လမ္းကို ငံုမိတဲ႔ အထိ ႀကီးပါ လိမ္႔မယ္..။ ကမၻာက ေနထဲကို ေရာက္သြား မွာပါ..။Red giant ဘ၀ကေန ေနာက္ထပ္ ဆက္ျဖစ္ နိုင္တာက နွစ္မ်ိဳး ရွိပါတယ္..။ တစ္မ်ိဳးက planetary nebula ျဖစ္ပါတယ္..။ ႀကယ္ဘ၀က အရြယ္အစား သိပ္မႀကီး ခဲ႔တဲ႔ ႀကယ္ေတြပါ..။ က်ေနာ္တို႔ ေနလိုေပါ႔..။ red giant ျဖစ္သြား ျပီးတဲ႔အခါ သူ႔ရဲ႔ သိပ္သည္းဆ အရမ္း နည္းျပီး အရြယ္အစားက အရမ္းႀကီးေနတဲ႔ အတြက္ unstable ျဖစ္လာပါ ေတာ႔တယ္..။ သူရဲ႔ အျပင္ပိုင္း အလႊာေတြကို ဆြဲငင္အားနဲ႔ ဆက္ ထိမ္း မထား နိုင္ေတာ႔တဲ႔ အတြက္ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ လြင္႔ပါး ေပ်ာက္ဆံုး ကုန္ပါတယ္..။ အဲဒီလိုနဲ႔ အထဲမွာ ျဂိဳဟ္ေတြ ပါတ္ေနတဲ႔ ဓာတ္ေငြ႔ တိမ္တိုက္ႀကီး ဘ၀ကို ေရာက္သြားပါတယ္..။
ေနာက္တစ္မ်ိဳး ကေတာ႔ အလြန္ႀကီးမားတဲ႔ ႀကယ္ႀကီးေတြ ေပါက္ကြဲတဲ႔ အခါမွာ ျဖစ္တာမ်ိဳးပါ..။ သူကေတာ႔ ျပန္႔ကား ထြက္သြားတဲ႔ အျပင္လႊာမွာ ဟီလီယမ္ ေတြသာမက ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ ေလာင္စာေတြပါ ပါသြားတာ ျဖစ္ပါတယ္..။ အဲဒီ ေလာင္စာေတြက ထက္ျပီးေတာ႔ nuclear fusion reaction ျဖစ္တဲ႔အခါ Supergiant လို႔ေခၚတဲ႔ မဟာႀကယ္ ဘီလူး ႀကီးေတြ ျဖစ္လာ ပါေတာ႔တယ္..။ သူ႔ရဲ႔အ၀န္းအ၀ိုင္းဟာ က်ေနာ္တို႔ ေနအဖြဲ အစည္းေလာက္ ရွိမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္..။ အဲဒီႀကယ္ဘီလူးႀကီးေတြဟာ black hole ရဲ႔ အေလာင္းလ်ွာေတြပါပဲ..။
Subscribe to:
Posts (Atom)
