ႀကယ္တံခြန္မ်ား (Comets) - ၁

သူတို႔ဟာ က်ေနာ္တို႔ ေနအဖြဲ႔အစည္းရဲ႔ ဂ်စ္ပစီ ေတြေပါ႔။ က်ေနာ္ တို႔ ျမင္သာတဲ႔ ေနရာကို ေရာက္လာႀကတယ္၊ ျပီးေတာ႔ က်ေနာ္တို႔ မျမင္နိုင္တဲ႔ အေဝးဆံုးကို ျပန္ထြက္သြားႀကတယ္။ တခါတရံ မွ လာတတ္ႀကတဲ႔ ဧည္႔သည္ ေတြ ဆိုေပမယ္႔ သူတို႔လာရင္ ဂရုမစိုက္ပဲ မေနနိုင္ ႀကပါဘူး။ ဘာေႀကာင္႔လဲ ဆိုေတာ႔ သူတို႔ဟာ ေတာက္ပတဲ႔ အျမီးတန္း ရွည္ႀကီး နဲ႔ သိပ္ကို လွပ တဲ႔ အရာေတြ ျဖစ္ေနလို႔ပါပဲ။ ျပီးေတာ႔ တစ္သက္မွာ တစ္ခါလို႔ ဆိုရေလာက္ ေအာင္ သူတို႔ တစ္ခုစီဟာ နွစ္ေတြ အႀကာႀကီး ေနမွ တစ္ႀကိမ္ ေရာက္ လာတတ္ႀကလို႔ပါ။ ဟုတ္ပါတယ္။ သူတို႔ ဟာ comet ေတြပါ။ သူတို႔ဟာ ေတာက္ပတဲ႔ အျမီးတန္း ရွည္ႀကီးနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ ျမင္သာတဲ႔ ေနရာကေန မဲေမွာင္ နက္ရိႈင္းတဲ႔ ဟင္းလင္းျပင္ ႀကီးဆီကို ျပန္လည္ ထြက္ခြါ သြားႀကတယ္။ ဘယ္ ေနရာ ကို ျပန္သြား ႀကတာပါလဲ ။ သူတို႔ရဲ႔ ဇာတိ ခ်က္ေႀကြ ကေရာ ဘယ္ေနရာ မွာပါလဲ။ အဲဒီ အေႀကာင္း ေတြကို ေျပာဖို႔ ဆိုရင္ လက္ရွိ ေနအဖြဲ႔ အစည္းရဲ႔ အေဝးဆံုး ျဂိဳဟ္ အျဖစ္ သတ္မွတ္ ထားတဲ႔ နက္ပကြ်န္း ျဂိဳဟ္ အလြန္ အရာဝတၳဳေတြ အေႀကာင္း ေျပာ ဖို႔ လိုပါလိမ္႔မယ္။ ပလူတို ကို ဘာေႀကာင္႔ ျဂိဳဟ္သိမ္ အျဖစ္ အဆင္႔ ေလ်ွာ႔ခ်ရသလဲ ဆိုတဲ႔ ပို႔စ္ ကို မွတ္မိ ႀကမယ္ ထင္ပါတယ္။ အဲဒီ ပို႔စ္ ထဲမွာ ပါဝင္တဲ႔ ေကြပါ ခါးပါတ္ (Kuiper belt) ဆိုတာ က စရမွာပါ။ နက္ပကြ်န္းျဂိဳဟ္ ရဲ႔ အျပင္ဘက္ ပိုင္းမွာ ေကြပါခါးပါတ္ ရွိေနတာပါ။ ပလူတို လိုပဲ ျဂိဳဟ္သိမ္ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိသလို ဥကၠာ ပ်ံ အစအန ေတြလည္း အဲဒီ ခါးပါတ္ ထဲမွာ ရွိေနပါတယ္။ အဲဒီ ေကြပါခါးပါတ္ရဲ႔ အျပင္ဘက္မွာ ေတာ႔ Scattered Disc နဲ႔ Oort comet cloud ရွိပါတယ္။ Scattered Disc ကေတာ႔ ေကြပါခါးပါတ္ရဲ႔ အျပင္ပိုင္းမွာ ရွိတာ ျဖစ္ေပမယ္႔ Oort cloud ကေတာ႔ ေနကေန တြက္ ရင္ အင္မတန္ ေဝးကြာတဲ႔ အျပင္ပိုင္း အလႊာမွာပါ။ ေနကေန အလင္းနွစ္ တစ္နွစ္ ေလာက္ ကြာေဝးပါတယ္။ ေအာက္က ပံုမွာ ႀကည္႔ပါ။ Oort cloud မွာ အျပင္ပိုင္း စက္လံုးပံု အလႊာနဲ႔ အတြင္းပိုင္းက Hills cloud လို႔ ေခၚတဲ႔ စက္ဝိုင္း ျပားပံု အတြင္းပိုင္း အလႊာတို႔ ရွိႀက ပါတယ္။ Oort cloud objects ေတြမွာ ပါဝင္တာေတြကေတာ႔ ေရခဲ၊ ေရ၊ အမိုးနီးယား နဲ႔ မီသိန္း ျဒပ္ေတြ ပါဝင္မယ္လို႔ ခန္႔မွန္း ႀကပါတယ္။ နကၡတ္ ပညာရွင္ေတြ ယံုႀကည္ ႀကတာက စႀကာဝဠာ ထဲက ျပန္႔ႀကဲ ေနတဲ႔ အရာ ေတြဟာ ေနအဖြဲ႔ အစည္း ထဲက ဂ်ဴပီတာ အပါအဝင္ အျခား ျဂိဳဟ္ႀကီး မ်ားရဲ႔ ဆြဲငင္ မႈေႀကာင္႔ စုေဝး လာႀက တာပါတဲ႔။ မည္သို႔ပင္ ျဖစ္ေစ အင္မတန္ ေဝးကြာတဲ႔ ေနရာ မွာ ရွိတဲ႔ အတြက္ ေနအဖြဲ႔ အစည္းရဲ႔ အင္မတန္ နည္းပါး လွတဲ႔ ဆြဲငင္ အားသာ သက္ေရာက္ တာ ျဖစ္တဲ႔ အတြက္ Oort cloud objects ေတြဟာ အျခား ႀကယ္မ်ားနဲ႔ နဂါးေငြ႔တန္း ဂလက္ဆီ တစ္ခုလံုးရဲ႔ သက္ေရာက္မႈကို အလြယ္တကူ ခံရပါတယ္။ အဲဒီ ဆြဲငင္အားေတြရဲ႔ သက္ေရာက္မႈဟာ အရာဝတၳဳေတြရဲ႔ မူလ လမ္းေႀကာင္းကို ေသြဖယ္ေစျပီးေတာ႔ အခ်ိဳ႔ကေတာ႔ ေနအဖြဲ႔ အစည္းရဲ႔ အတြင္း ဖက္ကို တြန္းပို႔ျခင္း ခံရပါတယ္။ အဲဒီ အရာဝတၳဳ ေတြကေတာ႔ comet ျဖစ္လာႀကမဲ႔ အရာေတြ ပါပဲ။ Comet ေတြမွာ အမ်ိဳးအစား နွစ္ခု ခြဲျခား လို႔ ရပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႔ orbital periods ေတြ ေပၚမွာ မူတည္ျပီးေတာ႔ Short-period comets နဲ႔ Long-period comets ဆိုျပီး ခြဲတာပါ။ Oort cloud ကေန စတင္တဲ႔ comet ေတြဟာ Long-period comet အမ်ိဳးအစား ျဖစ္ျပီးေတာ႔ သူတို႔ရဲ႔ orbital period ဟာ နွစ္ ၂၀၀ ကေန နွစ္ သန္းဂဏန္း အထိ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ နွစ္ သန္းနဲ႔ ခ်ီမွ တစ္ေခါက္ေရာက္မယ္႔ ႀကယ္တံခြန္ဟာ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ ေနဆီကို ျပန္လာေတာ႔မယ္ မဟုတ္ပဲ အျခားႀကယ္ တစ္ခုဆီကို ေရာက္သြားဖို႔ ရွိပါတယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ႔ Short-period comets ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ကေတာ႔ ေကြပါခါးပါတ္ နဲ႔ Scattered Disc မွာ အစျပဳျပီးေတာ႔ ျဂိဳဟ္ႀကီးေတြရဲ႔ ဆြဲငင္ အားေႀကာင္႔ အတြင္း ဘက္ကို ေရာက္လာႀကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႔ orbital period ကေတာ႔ နွစ္ ၂၀၀ ထက္ နည္းပါတယ္။ Long-period comets ေတြထဲမွာ လူသိမ်ားတာက Hale-Bopp comet ျဖစ္ျပီးေတာ႔ Short-period comet ေတြထဲမွာ လူသိမ်ားတာကေတာ႔ Halley’s comet ျဖစ္ပါတယ္။ (သူတို႔အေႀကာင္းကို ျပီးမွ သက္သက္ ေရးျပပါ႔မယ္) ။ comet ေတြဟာ ပံုစံတက် မရွိတတ္ပဲ ကီလိုမီတာ အနည္းငယ္ေလာက္ အက်ယ္အဝန္း ရွိတတ္ ပါတယ္။ comet ေတြမွာ ေရခဲ အတံုးအတစ္ေတြ၊ ေအးခဲေနတဲ႔ ဓါတ္ေငြ႔ေတြ၊ ေရခဲထဲမွာ ျမဳပ္နွံထားတဲ႔ ေက်ာက္သား အစအန ေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ အလယ္ဗဟိုမွာ rocky core ရွိတတ္ပါတယ္။ မသန္႔ရွင္းတဲ႔ snowball ေတြလို႔ ေျပာနိုင္ပါတယ္။ comet တစ္ခုဟာ ေနဆီကို ခ်ဥ္းကပ္လာတဲ႔ အခါမွာ သူ႔ရဲ႔ ေအးခဲေနတဲ႔ ဓါတ္ေငြ႔ေတြဟာ အခဲ အေငြ႔ပ်ံျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအေငြ႔ေတြက အျပင္ကို ပန္းထြက္ပါတယ္။ အဲဒီ ျဖစ္စဥ္ကေန ျပီးေတာ႔ သူ႔ရဲ႔ features ေတြ ျဖစ္ေပၚလာတာပါ။ အဲဒီ features ေတြကေတာ႔ ေရေငြ႔၊ CO2 နဲ႔ အျခား ဓါတ္ေငြ႔ေတြရဲ႔ အလင္းျပန္ တိမ္တိုက္ ျဖစ္တဲ႔ coma ၊ အခ်င္း ကီလိုမီတာ သန္းခ်ီတဲ႔ hydrogen cloud ၊ မီးခိုးေငြ႔ သာသာ အမႈန္ ေတြ ပါဝင္ျပီး ကီလိုမီတာ ဆယ္ သန္းေလာက္ ရွည္တဲ႔ dust tail နဲ႔ ကီလိုမီတာ သန္းရာ နဲခ်ီ ရွည္လွ်ားျပီး plasma နဲ႔ ဓါတ္ေငြ႔ေတြကို solar wind သက္ေရာက္လို႔ ျဖစ္ေပၚလာတဲ႔ Ion tail တို႔ ပါဝင္ပါတယ္။ ႀကည္တံခြန္ တစ္ခုရဲ႔ ဖြဲ႔စည္းပံုကို ပံုမွာ ေတြ႔နိုင္ပါတယ္။ Ion tail ဟာ အျမဲတမ္း ေနနဲ႔ ဆန္႔က်င္ရာ ဘက္ကို ဦးတည္ျပီးေတာ႔ dust tail ကေတာ႔ ႀကယ္တံခြန္ဟာ မ်ဥ္းေျဖာင္႔ အတိုင္း ေရြ႔လွ်ားတာ မဟုတ္တဲ႔ အတြက္ အနည္းငယ္ တိမ္းေစာင္း ပါတယ္။ ေအာက္ကပံုမွာ ေတြ႔နိုင္ပါတယ္။ comet ေတြဟာ သူတို႔ရဲ႔ ေက်ာက္သား ပါဝင္မႈက လြဲရင္ အဓိက ဖြဲ႔စည္းထားတဲ႔ အရာဟာ ေရနဲ႔ ေရခဲ ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အျခား ပါဝင္တဲ႔ အရာ ေတြကေတာ႔ မီသိန္း၊ အမိုးနီးယား၊ ကာဗြန္ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ နဲ႔ ကာဗြန္ မိုေနာ႔ဆိုဒ္ ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္ဝင္စား စရာ ေကာင္းတဲ႔ အျခား ပါဝင္မႈ ေတြကေတာ႔ ေအာ္ဂဲနစ္ ျဒပ္ေပါင္း ေတြ ပါပဲ။ methanal ( H2CO) ၊ hydrogen cyanide (HCN) ၊ methyl cyanide ( CH3CN) တို႔ ျဖစ္ႀက ပါတယ္။ အဲဒီ အရာေတြဟာ astrochemists ေတြကို စိတ္ဝင္ စားေစ သလို astrobiologists ေတြ အတြက္လည္း အႀကီး အက်ယ္ စိတ္ဝင္ စားေစ ပါတယ္။ ကမၻာေပၚမွာ အသက္ဇီဝ ဟာ ဘယ္ကေန စျပီး ေပၚလာတာလည္း ဆိုတာကို စဥ္းစားရင္ comet ေတြဟာ အေရးႀကီး တဲ႔ အခန္းမွာ ပါဝင္ေန ပါတယ္။ ကလိုရိုဖီးလ္ ပါဝင္လို႔ အပင္ရဲ႔ အရြက္က စိမ္းျပီးေတာ႔ ေဟမိုကလိုဗင္ ပါဝင္လို႔ သတၱဝါေတြရဲ႔ ေသြးက နီပါတယ္။ ဒီကြဲလြဲခ်က္ေလးက လြဲရင္ အပင္နဲ႔ သတၱဝါ ရဲ႔ အေျခခံ တည္ေဆာက္မႈဟာ ေအာ္ဂဲနစ္ ျဒပ္ေပါင္း ဆိုတဲ႔ ဟိုက္ဒရို ကာဗြန္ ေတြ ခ်ည္႔ပါပဲ။ အဲဒီလို အေရးႀကီး တဲ႔ ျဒပ္ေပါင္းေတြ ႀကယ္တံခြန္ မွာ ပါေနျခင္းဟာ ႀကယ္တံခြန္ ေတြက ကမၻာေျမႀကီးကို အသက္ဇီဝ သယ္ေဆာင္ လာေပးခဲ႔တာ ဆိုတဲ႔ အဆိုကို အမ်ားႀကီး အေထာက္ အကူ ေပးပါတယ္။ လြန္ခဲ႔တဲ႔ နွစ္သန္းေပါင္း ၃၅၀၀ နဲ႔ ၄၅၀၀ အႀကားမွာ ႀကယ္တံခြန္ေတြနဲ႔ ဥကၠာပ်ံေတြ ကမၻာေျမႀကီးကို ဝင္တိုက္ခဲ႔ နိုင္ပါတယ္။ အဲဒီကေန ေရနဲ႔ ေအာ္ဂဲနစ္ ျဒပ္ေပါင္းေတြ ေရာက္ ရွိ ခဲ႔တာ ျဖစ္နိုင္တယ္လို႔ ယူဆရပါတယ္။ (ကမၻာဟာ ေနအဖြဲ႔ အစည္းရဲ႔ အတြင္းပိုင္းမွာ ရွိေနတဲ႔ အတြက္ ေလးလံတဲ႔ ပစၥည္းမ်ားနဲ႔သာ ဖြဲ႔စည္းနိုင္ျပီးေတာ႔ ေရလို ေပါ႔ပါးတဲ႔ အရာဟာ မူလက ရွိ မေနနိုင္ လို႔ ယူဆမိပါတယ္)။ Fred Hoyle နဲ႔ Chandra Wickramasinghe တို႔လို researchers ေတြရဲ႔ အျမင္ အရ ကမၻာကို ႀကယ္တံခြန္ေတြ ဝင္ ေရာက္ တိုက္မိျခင္းဟာ အသက္ဇီဝကို မ်ိဳးေစ႔ ခ်ေပးခဲ႔ျခင္း ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အခု အခ်ိန္မွာေတာင္ ႀကယ္တံခြန္ရဲ႔ အျမီးကို ကမၻာက ျဖတ္သန္းမိတဲ႔ အခါ ကမၻာမွာ ကူးစက္ေရာဂါ ပိုမို ျဖစ္ပြား ျခင္း ဟာ ႀကယ္တံခြန္ ေတြရဲ႔ သက္ရွိမ်ား အေပၚမွာ သက္ေရာက္ျခင္းကို သက္ေသျပတာ လို႔ ဆိုပါတယ္။ အဲဒီလိုသာ အသက္ဇီဝဟာ ႀကယ္တံခြန္ ေတြက သယ္လာေပးခဲ႔တာ ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔ အသက္ဇီဝ ေတြရဲ႔ မူလ အစက ဘယ္မွာပါလဲ။ အဲဒီလို စဥ္းစား လိုက္ရင္ ႀကယ္တံခြန္ ေတြရဲ႔ အေႀကာင္းက ပိုျပီး စိတ္ဝင္စားဖို႔ ေကာင္းလာပါတယ္။ ဆက္ျပီး ေဆြးေႏြးပါမယ္ ခင္ဗ်ာ။